Τι κοινό έχουν μια ιταλίδα κομμουνίστρια, σπουδάστρια μιμητικής, ένα νήπιο με ταλέντο στα μπαλάκια και ένας κωμικός που αστειεύεται για το τίποτα; Σύμφωνα με δημοσίευμα του BBC, όλοι τους κατέληξαν κάποια στιγμή στη ζωή τους να γίνουν μέλη μιας πολύ κλειστής και εκλεκτής παγκόσμιας λέσχης.
Η σχεδιάστρια μόδας Μιούτσια Πράντα, ο επαγγελματίας αθλητής του γκολφ Τάιγκερ Γουντς και ο αμερικανός κωμικός Τζέρι Σάινφελντ βρίσκονται ανάμεσα στους 2.800 ανθρώπους στον πλανήτη που είναι δισεκατομμυριούχοι, με βάση μέτρησης το αμερικανικό δολάριο. Ομως η λίστα των υπερπλουσίων ξεπερνά τα όρια της χώρας του αμερικανικού νομίσματος.
Σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό Forbes, που παρακολουθεί τις περιουσίες των πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν 813 δισεκατομμυριούχους, η Κίνα (συμπεριλαμβανομένου του Χονγκ Κονγκ) βρίσκεται στη δεύτερη θέση με 473, και η αναπτυσσόμενη Ινδία είναι τρίτη με 200.
Το μέγεθος αυτών των περιουσιών ίσως είναι δύσκολο να κατανοηθεί από έναν απλό πολίτη. Ενα δισεκατομμύριο είναι ένας τεράστιος αριθμός – για να πάρουμε μια ιδέα σχετικά με την κλίμακα, ένα εκατομμύριο δευτερόλεπτα συνθέτουν 11 ημέρες, ενώ ένα δισεκατομμύριο ισοδυναμεί με 32 χρόνια.
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι και μόνο η ύπαρξη των δισεκατομμυριούχων συνιστά ανηθικότητα για την κοινωνία μας. Συνολικά 81 από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο –μετά βίας γεμίζουν λεωφορείο– έχουν περισσότερο πλούτο από τα πιο φτωχά τέσσερα δισεκατομμύρια κατοίκων του πλανήτη.
Σε μια έκθεση του 2023 για την ανισότητα, η μη κυβερνητική οργάνωση Oxfam κατέληξε στο συμπέρασμα: «Κάθε δισεκατομμυριούχος συνιστά λάθος της πολιτικής. Η ίδια η ύπαρξη δισεκατομμυριούχων που ακμάζουν και κερδών-ρεκόρ, την ώρα που οι περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν λιτότητα, αυξανόμενη φτώχεια και κρίση κόστους ζωής, είναι απόδειξη ενός οικονομικού συστήματος που δεν αποδίδει για την ανθρωπότητα».
Αυτή η ανισότητα έχει οδηγήσει σε εκκλήσεις οικονομολόγων και ακτιβιστών σε πολλές χώρες για επιβολή φόρων στον απόλυτο πλούτο, και όχι στο εισόδημα. Στις ΗΠΑ, η γερουσιαστής του Δημοκρατικού Κόμματος –και υποψήφια για το χρίσμα του κόμματος στις προεδρικές εκλογές του 2020– Ελίζαμπεθ Γουόρεν πρότεινε φόρο 2% στα περιουσιακά στοιχεία άνω των 50 εκατ. δολαρίων (46,23 εκατ. ευρώ) και 3% σε εκείνα άνω του 1 δισ. δολαρίων (920 εκατ. ευρώ).
Αλλά οι οπαδοί του φιλελεύθερου καπιταλισμού υποστηρίζουν πως η προοπτική του μεγάλου πλούτου εμπνέει τη δημιουργία και την καινοτομία, που βελτιώνουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο αμερικανός οικονομολόγος Μάικλ Στρέιν υποστηρίζει ότι χρειαζόμαστε περισσότερους δισεκατομμυριούχους και όχι λιγότερους, επικαλούμενος τον νομπελίστα Γουίλιαμ Νόρντχαους, ο οποίος διαπίστωσε ότι περίπου το 2% των επιστροφών από τις τεχνολογικές καινοτομίες πηγαίνει στους ιδρυτές και στους εφευρέτες – και το υπόλοιπο στην κοινωνία.
Ο Στρέιν αποκαλεί τους δισεκατομμυριούχους «σε μεγάλο βαθμό αυτοδημιούργητους καινοτόμους, που έχουν αλλάξει τον τρόπο που ζούμε». Αναφέρει παραδείγματα όπως του Μπιλ Γκέιτς και του Στιβ Μπάλμερ, που έφεραν επανάσταση στους προσωπικούς υπολογιστές, του θρυλικού επενδυτή Γουόρεν Μπάφετ, του Τζεφ Μπέζος, που άλλαξε το λιανικό εμπόριο, και του Ελον Μασκ, που επέφερε ανατροπές στην αυτοκινητοβιομηχανία και στο διαστημικό εμπόριο.
Πολλοί δισεκατομμυριούχοι δωρίζουν, παράλληλα, μεγάλα ποσά σε φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ο Γκέιτς και ο Μπάφετ ανέπτυξαν το «Giving Pledge» – μια δέσμευση να χαρίσουν πάνω από τον μισό πλούτο τους κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Ο ράπερ, επιχειρηματίας και δισεκατομμυριούχος Jay-Z, αν και δεν είχε υπογράψει τη δέσμευση, υπερασπίζεται τον πλούτο του ισχυριζόμενος ότι μόνον έτσι θα μπορούσε να προσφέρει στους φτωχούς. «Είναι win-win» εξηγεί χαρακτηριστικά.
Οι δισεκατομμυριούχοι δεν πλουτίζουν στο κενό – η επιτυχία τους μας λέει κάτι και για τους εαυτούς μας. Είναι δύσκολο να γίνεις πολύ, πολύ πλούσιος αν δεν παρέχεις κάτι που οι άνθρωποι είτε χρειάζονται, είτε θέλουν, είτε απολαμβάνουν. Είτε με τα μινιμαλιστικά στιλ μόδας της Prada, είτε με τις ταινίες «Star Wars», είτε με το TikTok, οι δισεκατομμυριούχοι έχουν αλλάξει τον κόσμο σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό – και οι ιστορίες τους είναι συναρπαστικές.
Για παράδειγμα, οι ιδρυτές της Google προσπάθησαν να πουλήσουν μια πρώιμη έκδοση της μηχανής αναζήτησής τους για 1 εκατ. δολάρια (920.000 ευρώ) αλλά δεν βρήκαν αγοραστές. Σήμερα η Google αξίζει 2,3 τρισ. δολάρια (2,13 τρισ. ευρώ) και ο συνιδρυτής της, Σεργκέι Μπριν, έχει προσωπική περιουσία ύψους 135 δισ. δολαρίων (125 δισ. ευρώ) – περίπου στο ύψος του ΑΕΠ του Μαρόκου.
Η Μαρία Μπιάνκι ήταν εγγεγραμμένο μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας στη δεκαετία του 1960 και σπούδαζε για να γίνει μίμος σε σχολή θεάτρου, πριν αλλάξει το όνομά της σε Μιούτσια Πράντα. Η Κιράν Μαζούμνταρ-Σο, η πρώτη αυτοδημιούργητη δισεκατομμυριούχος της Ινδίας, ήταν παρασκευάστρια μπίρας πριν βρεθεί αντιμέτωπη με φυλετικές προκαταλήψεις. Ασχολήθηκε με τα φαρμακευτικά σκευάσματα και έγινε η μεγαλύτερη παραγωγός ινσουλίνης στην Ασία.
Οι γονείς του κωμικού Τζέρι Σάινφελντ ήταν και οι δύο ορφανοί, και ο πατέρας του δεν τον αγκάλιασε ποτέ. Αυτός είναι ίσως ένας από τους λόγους που εκείνος και ο Λάρι Ντέιβιντ είχαν θεσπίσει έναν κανόνα για τους χαρακτήρες της επιτυχημένης κωμωδίας τους «Seinfeld»: «Απαγορεύονται οι αγκαλιές και η εκπαίδευση».
Η ατομική επιτυχία αυτών των δισεκατομμυριούχων συχνά κουβαλά μια ιστορία ευρύτερων ιστορικών, πολιτικών ή τεχνολογικών τάσεων. Ο επιχειρηματίας στον τομέα της τεχνολογίας Τζακ Μα, ο οποίος συνίδρυσε τον όμιλο Alibaba, επωφελήθηκε από δύο ισχυρές και παράλληλες δυνάμεις της εποχής: τη γέννηση του διαδικτυακού λιανικού εμπορίου και την αυξανόμενης οικονομική ισχύ της Κίνας, που επέφερε μαζική ευμάρεια.
Ο Τσακ Φίνι, ο άνθρωπος που εφηύρε τα αφορολόγητα ψώνια στα αεροδρόμια (και χάρισε όλη του την περιουσία), καβάλησε το τεράστιο κύμα του εξερχόμενου ιαπωνικού τουρισμού μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε πολλές περιπτώσεις δισεκατομμυριούχων η συγκυρία και η τύχη έπαιξαν σημαντικό ρόλο.
Ο ιδρυτής της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς, έτυχε να πάει σε ένα από τα πολύ λίγα σχολεία των ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1960 που διέθεταν υπολογιστή. Ενώ η τραγουδίστρια και επιχειρηματίας Ριάνα ξεκίνησε την καριέρα της στη μουσική χάρη σε μια τυχαία οντισιόν με έναν παραγωγό δίσκων που έτυχε να κάνει διακοπές στην πατρίδα της, τα νησιά Μπαρμπάντος.
Ενίοτε, καθοριστικό ρόλο στα κέρδη και στις καριέρες παίζει και η οικογένεια. Ολόκληρη η οικογένεια της Τέιλορ Σουίφτ μετακόμισε από την Πενσιλβάνια στο Νάσβιλ για να προωθήσουν την καριέρα της έφηβης κόρης τους, ενώ η μαμά του Μάικλ Τζόρνταν του πρότεινε να ακούσει «τι έχει να πει η Nike» προτού υπογράψει συμφωνία είτε με την Adidas είτε με την Converse – ανοίγοντας τον δρόμο για την πιο προσοδοφόρα αθλητική συμφωνία χορηγίας στην Ιστορία.