Μήπως η ταινία αποδεικνύεται ξεκάθαρα σε στιλ «Scooby Doo» (ξέρετε το καρτούν με τον θεοπάλαβο σκύλο Σκούμπι Ντου), αφού στο τέλος αποκαλύπτονται οι αληθινοί κακοί; Εάν ναι, τότε το πιθανότερο είναι ότι έχετε καθηλωθεί επί 90 λεπτά, παρακολουθώντας έναν χαρακτήρα, ο οποίος έχει εμφανιστεί από ένα σκοτεινό σοκάκι, το πρόσωπό του (ή της) είναι στη σκιά, και το πιο κρίσιμο σημείο της πλοκής εξαρτάται από κάποιον που είναι πολύ κακός όταν λέει ψέματα. Κλισέ; Ναι…
Ισπανοί επιστήμονες, με την προθυμία ντετέκτιβ της Νέας Υόρκης μια μέρα μετά τη συνταξιοδότησή του, διεξήγαγαν μια έρευνα για τα κλισέ που χρησιμοποιούνται σε ταινίες, για να δουν αν μπορούν να εντοπίσουν μοτίβα, γράφει ο Τομ Γουίπλ στους The Times. Και αποκάλυψαν τον πλήρη «τρόμο» των κλισέ που υπάρχουν στα σενάρια του Χόλιγουντ.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν πληροφορίες από τον ιστότοπο TV Tropes, έναν ιστότοπο σε στιλ wiki, που ταξινομεί τις ταινίες ανάλογα με τα κλισέ που έχουν χρησιμοποιηθεί στα σενάριά τους.
Ο «Τιτανικός», για παράδειγμα, χρησιμοποιεί το πολυφορεμένο κλισέ της ηρωικής θυσίας, τα μουσικά μοτίβα «Περιπετειώδη Ιρλανδικά Βιολιά», που παραπέμπουν άμεσα στο στερεότυπο του αγνού τίμιου σκληρά εργαζόμενου ιρλανδού μετανάστη, και το κλισέ του «Battle Butler», που περιγράφεται ως: «Ενας υπηρέτης, προσωπικός ή οικιακός, που είναι “αποτελεσματικός σε μάχες”, παρά το γεγονός ότι ο επίσημος ρόλος του δεν έχει καμία σχέση με μάχη».
Ο Πάμπλο Γκαρσία-Σάντσεζ, από το Πανεπιστήμιο της Γρανάδα στην Ισπανία, ανέλυσε πώς ταιριάζουν μεταξύ τους αυτά τα διαφορετικά κλισέ, χρησιμοποιώντας έναν υπολογιστή για να ομαδοποιήσει τις ταινίες.
Και σε δημοσίευσή τους στο PLOS One, ο Γκαρσία-Σάντσεζ και οι συνάδελφοί του υποστηρίζουν τη διαπίστωση ότι τα ίδια θέματα λειτουργούν επανειλημμένα καλά μαζί. «Μπορείτε να δείτε πώς συνδέονται μεταξύ τους τα μεγάλα έπη», δήλωσε ο ισπανός επιστήμονας υπολογιστών. Πάρτε για παράδειγμα τις ταινίες «Σταρ Τρεκ», «Ο Πόλεμος των Αστρων» και «Ο Αρχοντας των Δαχτυλιδιών». Περιέχουν ηρωικές θυσίες και το ταξίδι του ήρωα, ένα κλισέ που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Όμηρο.
Λίγοι, εξάλλου, θα εκπλαγούν από το γεγονός ότι το «μεγάλο κόκκινο κουμπί», ένα αδικαιολόγητα μεγάλο κουμπί, που συχνά επισημαίνεται ως «αυτοκαταστροφή», εμφανίζεται πιο συχνά σε ταινίες δράσης παρά σε ρομαντικές κωμωδίες.
Ο Γκαρσία-Σάντσεζ είπε ακόμη ότι υπήρξαν κάποια απροσδόκητα ευρήματα, όπως μια ομάδα που συνδέεται με το «Eldritch Abomination» (όπως τα Αλιεν), «ένα είδος πλάσματος που ορίζεται από την αδιαφορία του για τους φυσικούς νόμους του Σύμπαντος όπως εμείς τους αντιλαμβανόμαστε». Σχεδόν όλες οι ταινίες αυτής της ομάδας είχαν σχέση με κάτι υπερφυσικό ή με την επιστημονική φαντασία, εκτός από την κωμωδία «Jack and Jill», με πρωταγωνιστή τον Ανταμ Σάντλερ: «Είναι μια πολύ κακή κωμωδία. Ισως είναι εκεί επειδή είναι απαίσια», είπε ο Γκαρσία-Σάντσεζ.
Βασικά κλισέ
«Το Κρέμασμα του Αμπαζούρ», τρικ του σεναριογράφου όταν υπάρχει κίνδυνος δυσπιστίας, με το οποίο προκαλεί την προσοχή του κοινού και μετά αφήνει το σενάριο να εξελιχθεί, όπως η ατάκα «Πώς μπορεί να συμβεί το ίδιο στον ίδιο τύπο δύο φορές;» στο «Πολύ σκληρός για να πεθάνει 2» («Die hard 2»)
«Παγίδα θανάτου». Ο κακός θα μπορούσε να σκοτώσει εύκολα τον εχθρό του. Το σενάριο, όμως, είναι πιο περίτεχνο -συχνά πιο αργό και επώδυνο ώστε να κρατάει τους θεατές με κομμένη την ανάσα- μέχρι που στο τέλος δραπετεύουν και οι δύο. Γιατί έπεται η συνέχεια.
«Εξοδος που επιδιώκεται από μια αρκούδα». Τον κακό αποτελειώνει ένα άγριο ζώο, και το πλεονέκτημα είναι ότι ο ήρωας κρατά τα χέρια του καθαρά, όπως στο «Jurassic Park»