Παρότι έφτασε στην ευρωπαϊκή επικράτεια πριν από περισσότερο από εννέα μήνες (το πρώτο κρούσμα καταγράφηκε την 24η Ιανουαρίου στη Γαλλία) φαίνεται ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τον φονικό κορονοïό. Δεδομένου ότι ολόκληρη η Ευρώπη πλήττεται ήδη –και μάλιστα περισσότερο από όσο αναμενόταν– από το δεύτερο κύμα της πανδημίας η Κριστίνα Μαρόνε της Corriere della Sera αποπειράθηκε να απαντήσει στα πιο σημαντικά από αυτά, ειδικά όσον αφορά τον κίνδυνο αερόβιας μετάδοσης του κορονοïού.
Γιατί γίνεται ολοένα περισσότερος λόγος για μετάδοση μέσω αερολυμάτων (aerosol);
Η Covid- 19 δεν είναι μεταδοτική όπως η ιλαρά, αλλά αυξάνονται οι μελέτες και τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν ότι η μετάδοση του νέου κορονοïού πραγματοποιείται όχι μόνον μέσω των σταγονιδίων (τα οποία έχουν συγκεκριμένες διαστάσεις και λόγω της βαρύτητας πέφτουν κάτω εντός δύο μέτρων) αλλά και μέσω μικρότερων σταγονιδίων (αερόλυμα) τα οποία αποβάλλονται από φορείς του ιού όταν αυτοί βήχουν ή φταρνίζονται, αλλά και όταν μιλάνε, τραγουδάνε, φωνάζουν, ακόμα και όταν μονάχα αναπνέουν. Επιπλέον, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα αερολύματα που σχηματίζουν τα μικρότερα σταγονίδια, μπορούν να διανύσουν μεγαλύτερες αποστάσεις, να γεμίσουν έναν κλειστό χώρο και να παραμείνουν σε αυτόν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αυξάνοντας τη μεταδοτικότητα του ιού. Οι αποστάσεις ασφαλείας και οι μάσκες μάς προστατεύουν από τα μεγαλύτερα σταγονίδια, αλλά δεν επαρκούν για την εξάλειψη του κινδύνου αερόβιας μετάδοσης του ιού.
Ιδιαίτερα επικίνδυνοι θεωρούνται όλοι οι κλειστοί χώροι σχετικά μικρών διαστάσεων που δεν εξαερίζονται καλά, ειδικά οι χώροι όπου οι άνθρωποι παραμένουν κατά κανόνα για μεγάλα χρονικά διαστήματα, υπενθύμισε στην ιταλική εφημερίδα ο Τζόρτζο Μπουονάνο, καθηγητής Τεχνικής Φυσικής στα πανεπιστήμια του Κασίνο στην Ιταλία και του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία. Πράγματι, πλήθος, πλέον, μελετών αποδεικνύει πως ο ιός μεταδίδεται κυρίως σε κλειστούς χώρους όπου συνήθως συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός ανθρώπων – στα καφέ, τα μπαρ και τα εστιατόρια, στα γυμναστήρια και τα μέσα μαζικής μεταφοράς, στις φυλακές και τις εκκλησίες, κατά τη διάρκεια μαζικών συναθροίσεων ψυχαγωγικού χαρακτήρα, ειδικά όταν παρευρισκόμενοι τραγουδάνε ή απλώς μιλάνε δυνατά, δίχως να φοράνε μάσκα.
Τι μπορεί να συμβεί κατά τη χειμερινή περίοδο;
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα αυξάνονται οι πιθανότητες μετάδοσης του ιού και μέσω του αέρα (όπως συμβαίνει και με τον ιό της γρίπης και τους υπόλοιπους ιούς που πλήττουν το αναπνευστικό σύστημα) επειδή οι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο σε κλειστούς χώρους στους οποίους η συγκέντρωση μολυσματικών μικρών σταγονιδίων αυξάνεται εάν δεν υπάρχει κατάλληλος εξαερισμός. Οι ειδικοί εικάζουν ότι κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, μετά το παγκόσμιο καθολικό lockdown, περιορίστηκε ο ρυθμός μετάδοσης του ιού επειδή οι άνθρωποι περνούσαν περισσότερο χρόνο σε εξωτερικούς χώρους αλλά και γιατί ακόμα και οι κλειστοί χώροι αερίζονταν καλύτερα με πόρτες και παράθυρα ανοιχτά.
Πώς ορίζεται ο επαρκής εξαερισμός;
Σε μια σχολική αίθουσα μεσαίων διαστάσεων είναι δυνατό να ανανεωθεί πλήρως ο αέρας, ανοίγοντας τα παράθυρα για διάστημα από δέκα έως είκοσι λεπτά αλλά κατά τη διάρκεια του χειμώνα αυτό δεν είναι πάντα δυνατό. Ενδείκνυται, οπότε, η χρήση ειδικών συστημάτων τεχνητού εξαερισμού. Στην περίπτωση ανακύκλωσης του αέρα συνιστάται η χρήση φίλτρων HEPA (High Efficiency Particulate Air – Φίλτρο Σωματιδίων Υψηλής Απόδοσης). Στην περίπτωση που δεν είναι δυνατή λόγω υψηλού κόστους ή αδυναμίας επιτέλεσης των απαραίτητων τεχνικών εργασιών, μια λύση προσφέρουν οι φορητοί ιονιστές.
Ολοι οι φορείς είναι εξίσου μεταδοτικοί;
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα ολοένα αυξανόμενου αριθμού μελετών, πάρα πολλοί από τους φορείς του ιού ενδέχεται να μην τον μεταδώσουν σε κανέναν. Σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Χονγκ Κονγκ αποκάλυψε πως το 20% των κρουσμάτων ήταν υπεύθυνο για τη μετάδοση του ιού σε ποσοστό 80%. Σύμφωνα με μια άλλη ευρύτερη έρευνα που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Science το 70% των κρουσμάτων δεν μετέδωσε τον ιό σε κανέναν ενώ μόλις το 8% των νοσούντων σχετιζόταν με το 60% των νέων κρουσμάτων που καταγράφηκαν στη συνέχεια και αυτό αποδεικνύει, επισημαίνει και η ιταλική εφημερίδα, την άκρως αρνητική επίδραση των αποκαλούμενων υπερμεταδοτών του ιού στις προσπάθειες περιορισμού του ρυθμού εξάπλωσης της πανδημίας. Το πρόβλημα είναι ότι ένας υπερμεταδότης δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να αναγνωρισθεί αλλά, εάν βρεθεί στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή, κατά πάσα πιθανότητα θα δημιουργήσει νέες εστίες μετάδοσης. Οπότε το μοναδικό που μπορεί να γίνει για την προστασία τη δημόσιας υγείας είναι να εκλείψουν, για όσο διάστημα χρειαστεί, οι όποιες «υπερμεταδοτικές εκδηλώσεις», δηλαδή οι πάσης φύσεως μαζικές συναθροίσεις.
Τι μπορεί να συμβεί εάν σε έναν κλειστό χώρο, σε μια σχολική αίθουσα για παράδειγμα, υπάρχει ένας φορέας του ιού;
Ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού σε μια τάξη αυξάνεται όταν ο φορέας είναι ο δάσκαλος ή ο καθηγητής, επειδή μιλάει περισσότερο και με δυνατή φωνή, ούτως ώστε να ακούγεται, αποβάλλοντας 100 φορές περισσότερα σταγονίδια σε σχέση με κάποιον που αναπνέει φυσιολογικά. Ενας μαθητής που έχει μολυνθεί από τον ιό είναι πολύ λιγότερο επικίνδυνος καθώς μιλάει σποραδικά. Εάν σε μια τάξη 150 κυβικών μέτρων είκοσι πέντε μαθητές περάσουν πέντε ώρες με έναν ασθενή διδάσκοντα που μιλάει επί δύο ώρες δίχως κανένα μέτρο προστασίας κατά των μικρών σωματιδίων που σχηματίζουν τα αερολύματα, ενδέχεται να μολυνθούν έως και δώδεκα μαθητές. Το κάθε άτομο μέσα στην τάξη θα είχε πιθανότητα 15% να μολυνθεί. «Για να ήταν αποδεκτό το RO, κάτω του ενός δηλαδή, στην τάξη θα έπρεπε να υπάρχουν μόλις δύο μαθητές», εξήγησε ο καθηγητής Μπουονάνο.
Μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος αερόβιας μετάδοσης του ιού σε μία τάξη;
Σύμφωνα με ένα μοντέλο που αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο του Κασίνο, στην περίπτωση που φοράνε όλοι μάσκες είναι πιθανό να προσβληθούν στη χειρότερη περίπτωση επτά μαθητές (2). Εάν η τάξη αερίζεται πλήρως κάθε είκοσι λεπτά, να μολυνθούν κινδυνεύουν μόλις τέσσερις μαθητές ενώ εάν ο διδάσκων μιλάει μέσω μικροφώνου, ούτως ώστε να μην αναγκάζεται να αυξάνει την ένταση της φωνής του, μόλις 1,4 μαθητές κινδυνεύουν να κολλήσουν Covid-19. Στην περίπτωση που όλοι φοράνε μάσκες, η αίθουσα αερίζεται επαρκώς ανά τακτά χρονικά διαστήματα και ο καθηγητής διδάσκει μέσω μικροφώνου (3), ούτε ένας (0,4) μαθητής δεν κινδυνεύει να προσβληθεί από τον ιό.
Μπορεί να υπολογιστεί ο κίνδυνος αερόβιας μετάδοσης του ιού και σε ένα αστικό λεωφορείο;
Σε ένα αστικό λεωφορείο με ογδόντα άτομα, ανανέωση του αέρα ανά ώρα, μέσο όρο παραμονής τα τριάντα λεπτά και επιβάτες όρθιους που μιλάνε μεταξύ τους, παρουσία ενός φορέα του ιού μπορούν να προσβληθούν από τον ιό το πολύ δύο άνθρωποι. Εάν φοράνε όλοι μάσκες το πρόβλημα σχεδόν εξαλείφεται, όπως και στην περίπτωση που ο αέρας ανανεώνεται ανά δέκα λεπτά. «Τα μέσα μαζικής μεταφοράς, σε αντίθεση με ό,τι ενδεχομένως πιστεύεται, δεν είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για την αερόβια μετάδοση του ιού εάν η παραμονή σε αυτά είναι περιορισμένη», ανέφερε ο ιταλός ειδικός. Δεδομένου, ωστόσο, ότι τα κρούσματα αυξάνονται επιθετικά σε ολόκληρη την Ευρώπη, υπάρχουν πολλές πιθανότητες σε κάποιο μέσο μαζικής μεταφοράς να επιβιβαστούν δύο, τρεις ή και περισσότεροι φορείς του ιού, πολλαπλασιάζοντας τις πιθανότητες μετάδοσής του.