Ποιος δεν θυμάται την πληθωρική «Μάμι», την υπηρέτρια της κακομαθημένης Σκάρλετ Ο’ Χάρα (Βίβιαν Λι) που της τραβάει τα λουριά του ασφυκτικού κορσέ, ώστε να χορέσει μέσα στο φόρεμα της καλής κοινωνίας;
Η Χάτι ΜακΝτάνιελ γεννήθηκε στο Κάνσας των ΗΠΑ στις 10 Ιουνίου του 1893, από γονείς πρώην σκλάβους και ήταν το μικρότερο, από τα δεκατρία παιδιά της οικογένειας. Εμελλε να μείνει στην Ιστορία, ως η πρώτη αφροαμερικανίδα που βραβεύτηκε με Οσκαρ. Σε μία εποχή που ο κινηματογραφικός θεσμός παλεύει με τους δαίμονές του προσπαθώντας να κρύψει κάτω από το (κόκκινο) χαλί τα ατοπήματα του παρελθόντος και να αποδείξει ότι είναι πιο ανοιχτόμυαλος από ποτέ, η ιστορία της ΜακΝτάνιελ, που ταπεινώθηκε ακόμη και κατά τη βραδιά της απονομής της, είναι μία καλή υπενθύμιση ότι ο κόσμος των Οσκαρ δεν ήταν ποτέ αγγελικά πλασμένος.
Η Χάτι είχε ήδη ξεκινήσει τις προσπάθειές της στον κινηματογράφο αλλά και στο θέατρο, καθώς είχε κληρονομήσει το ταλέντο της μητέρας της στο τραγούδι. Ο ανταγωνισμός για τον ρόλο της «Μάμι», ήταν εξίσου μεγάλος με εκείνον για τον πρωταγωνιστικό ρόλο τής Σκάρλετ. Η Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ, Ελινορ Ρούσβελτ, έστειλε προσωπική επιστολή στον παραγωγό της ταινίας, Ντέιβιντ Ο. Σέλζνικ, ζητώντας του να δώσει τον ρόλο στη δική της υπηρέτρια, Ελίζαμπεθ ΜακΝτάφι.
Η ΜακΝτάνιελ δεν πίστευε ότι θα έπαιρνε τον ρόλο, θεωρώντας ότι είχε ήδη αρχίσει να τυποποιείται ως κωμική ηθοποιός, γεγονός που δεν θα την έκανε αποδεκτή σε μία δραματική ταινία. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, το «μέσον» της ήταν ο υπέροχος Κλαρκ Γκέιμπλ, πρωταγωνιστής της ταινίας ως Ρετ Μπάτλερ, που την είχε δει να παίζει, ενθουσιάστηκε και την πρότεινε στον παραγωγό.
Η ταλαντούχα Χάτι πήγε στην οντισιόν ντυμένη με αυθεντική στολή υπηρέτριας που ήταν οικογενειακό κειμήλιο και πριν καλά καλά το καταλάβει, πήρε τον ρόλο. Η πραγματική μάχη κόντρα στον ρατσισμό, άρχισε μαζί με τα γυρίσματα. Το 1939, οι μνήμες από τον αμερικανικό εμφύλιο ήταν κάτι παραπάνω από νωπές, με τις γενιές που ακολουθούσαν να παλεύουν ακόμη με τους δαίμονές τους και να θρηνούν τα θύματά του.
Υστερα από σκληρές διαπραγματεύσεις, η υποτιμητική λέξη «νέγρος» αποβλήθηκε από το σενάριο, όχι όμως και η λέξη «darkie» (μαυρούλης). Εντονες ήταν και οι αντιδράσεις για μία σκηνή από το ομώνυμο μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Μίτσελ, κατά την οποία επιτίθεται στην Σκάρλετ μία ομάδα Αφροαμερικανών, και την τελευταία στιγμή σώζεται από μέλη της ρατσιστικής οργάνωσης Κου-Κλουξ-Κλαν! Η σκηνή τελικά τροποποιήθηκε και η ταινία βγήκε στις αίθουσες, ενθουσιάζοντας κοινό και κριτικούς.
Εκτός όμως από το λαμπερό πρωταγωνιστικό ζευγάρι των Βίβιαν Λι και Κλαρκ Γκέιμπλ, πολλοί άρχισαν να μιλούν για την εκρηκτική παρουσία της Χάτι ΜακΝτάνιελ, η οποία, με την απολαυστική και διανθισμένη με κωμικά στοιχεία ερμηνεία της, έδινε πολλές ανάσες ανακούφισης κάθε φορά που τα δεινά που έπλητταν την οικογένεια της Σκάρλετ ήταν πολλά και αβάσταχτα.
Βλέποντας τα εγκωμιαστικά άρθρα να πληθαίνουν, ο μεγαλοπαραγωγός Σέλζνικ υπέβαλε την υποψηφιότητα της ΜακΝτάνιελ για Οσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου, κάτι που ήταν πρωτοφανές και άκρως τολμηρό για τα δεδομένα της εποχής.
Η επιλογή του Σέλζνικ είχε όμως και κάποιες πρακτικές δυσκολίες. Τα βραβεία Οσκαρ απονέμονταν, τότε, στο Κόκονατ Γκρόουβ, το εστιατόριο του ξενοδοχείου Αμπάσαντορ στο Χόλιγουντ: μόνο που το Αμπάσαντορ εξακολουθούσε, το 1940, να διατηρεί ξεχωριστές αίθουσες για λευκούς και «έγχρωμους» επισκέπτες και έτσι χρειάστηκε ειδική αίτηση από το στούντιο για να επιτραπεί στην υποψήφια Χάτι ΜακΝτάνιελ η είσοδος στον χώρο της απονομής.
Ηταν και η μοναδική αφροαμερικανίδα ανάμεσα σε αποκλειστικά λευκό κοινό. Και αν ακόμη της… έκαναν τη χάρη και τη δέχτηκαν στην αίθουσα, η ΜακΝτάνιελ ωστόσο, δεν κάθισε στο τραπέζι των «λευκών» συντελεστών του «Οσα Παίρνει ο Ανεμος», αλλά σ’ ένα άλλο πίσω στο βάθος, μαζί με τον συνοδό της. Στο απομονωμένο τραπέζι για δύο, επέλεξε να καθίσει και ο (λευκός) μάνατζέρ της, Γουίλιαμ Μέικλτζον.
Οταν παρέλαβε την τιμητική πλακέτα -που δινόταν τότε αντί για το αγαλματίδιο στους νικητές των δεύτερων ρόλων-, με δάκρυα στα μάτια, η ΜακΝτάνιελ είπε: «Ακαδημία των Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών, συνάδελφοι της κινηματογραφικής βιομηχανίας, επίτιμοι προσκεκλημένοι, αυτή είναι μία από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μου και θέλω να ευχαριστήσω ξεχωριστά καθέναν από εσάς που συνέβαλε στην επιλογή μου για τα βραβεία, για την καλοσύνη σας που με κάνει να νιώθω μεγάλη ταπεινότητα. Και πάντα θα με οδηγεί, σαν φάρος, σε ό,τι μπορέσω να κάνω στο μέλλον. Ειλικρινά ελπίζω να τιμώ πάντα τη φυλή μου και την κινηματογραφική βιομηχανία. Η καρδιά μου είναι υπερβολικά γεμάτη, για να σας πω ακριβώς πώς νιώθω, σας ευχαριστώ και ο Θεός να σας ευλογεί».
Ο ρόλος της «Μάμι» αποδείχτηκε και ο πιο σημαντικός της καριέρας της, καθώς ύστερα από αυτόν, δεν κατάφερε να ξεπεράσει ούτε τον εαυτό της, ούτε εκείνη την ερμηνεία της. Είχε όμως ήδη καταφέρει πάρα πολλά, αναγκάζοντας μία ολόκληρη κοινωνία βουτηγμένη στον ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία, να της ανοίξει την κεντρική πύλη και να την χειροκροτήσει. Ακόμη και αν καθόταν στο λιγότερο φωτογενές τραπέζι, εκείνη ήταν η πραγματική σταρ της βραδιάς. Ο δεύτερος αφροαμερικανός ηθοποιός που θα κέρδιζε Οσκαρ αυτή τη φορά Α’ ανδρικού ρόλου, ήταν ο Σίντνεϊ Πουατιέ, το 1964 για την ερμηνεία του στην ταινία «Κάτω από το βλέμμα του Θεού» (Lillies of the Field).
Η Χάτι ΜακΝτάνιελ πέθανε το 1952 σε ηλικία 57 ετών από καρκίνο στο στήθος. Η επιθυμία της να ταφεί στο Νεκροταφείο Hollywood Cemetery, που αποτελούσε την τελευταία κατοικία πολλών καλλιτεχνών, δεν εκπληρώθηκε: το ίδιο το νεκροταφείο αρνήθηκε, καθώς δεχόταν μόνο λευκούς θανόντες.
Επανορθώνοντας την σκληρότητα του προκατόχου του, ο νέος ιδιοκτήτης του κοιμητηρίου που το 1999 μετονομάστηκε σε «Hollywood Forever Cemetery», ο Τάιλερ Κάσιντι, πρότεινε στην οικογένεια της ΜακΝτάνιελ να αποκτήσει τη θέση που επιθυμούσε εκεί. Η οικογένειά της αρνήθηκε να μπει στη συγκεκριμένη διαδικασία, όμως το συγκεκριμένο νεκροταφείο προχώρησε στη δημιουργία μεγάλου κενοτάφιου πάνω στο γρασίδι, με θέα τη λίμνη. Μέχρι σήμερα, αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα αξιοθέατα στο Χόλιγουντ.
* Τα 91α Οσκαρ θα απονεμηθούν στο Λος Αντζελες το βράδυ της Κυριακής, 24 Φεβρουαρίου.