Μία σημαντική ανακάλυψη για τον μηχανισμό με τον οποίο η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα, σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ στη ζωή τους, έκανε διεθνής ομάδα επιστημόνων.
Οπως γράφουν οι Financial Times, τα νεότερα δεδομένα ενδέχεται να βοηθήσουν τους επιστήμονες τόσο στην ανεύρεση τρόπων πρόληψης, όσο και θεραπείας των όγκων.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μικρά σωματίδια στον μολυσμένο αέρα, προκαλούν φλεγμονή στους πνεύμονες, η οποία ενεργοποιεί προϋπάρχοντα καρκινικά γονίδια, τα οποία ήταν σε αδρανή φάση. Παλαιότερα οι ειδικοί εκτιμούσαν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση πυροδοτούσε γενετικές μεταλλάξεις, οι οποίες προκαλούσαν τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου.
Τα ευρήματα της μελέτης βασίστηκαν στην έρευνα των ειδικών του Ινστιτούτου Φράνσις Κρικ και του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου (UCL) και ανακοινώθηκαν το Σάββατο στο Παρίσι, στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO Congress 2022).
Τα ένοχα μικροσκοπικά σωματίδια ΡΜ 2,5 (διαμέτρου 25 εκατομμυριοστών του μέτρου), που συνήθως βρίσκονται στις εξατμίσεις των οχημάτων και στον καπνό από την καύση των ορυκτών καυσίμων, σχετίζονται κυρίως με τον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, ο οποίος ευθύνεται για περισσότερους από 250.000 θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο.
«Τα ίδια σωματίδια στον αέρα που προέρχονται από την καύση των ορυκτών καυσίμων και επιβαρύνουν την κλιματική αλλαγή, έχουν άμεση επίπτωση στην ανθρώπινη υγεία μέσω ενός σημαντικού μηχανισμού πρόκλησης καρκίνου στα κύτταρα των πνευμόνων. Ο κίνδυνος για την εκδήλωση της νόσου από την ρύπανση του αέρα είναι μικρότερος σε σχέση με το κάπνισμα. Το πρόβλημα σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, ενώ το κάπνισμα μπορούμε να το διακόψουμε. Παγκοσμίως περισσότεροι άνθρωποι εκτίθενται σε μη ασφαλή επίπεδα μόλυνσης του αέρα από ό,τι σε τοξικά χημικά που υπάρχουν στον καπνό των τσιγάρων», δήλωσε ο Τσαρλς Σουάντον, καθηγητής Εξατομικευμένης Ιατρικής στο UCL.
Τα νέα ευρήματα βασίζονται τόσο σε εργαστηριακές μελέτες, όσο και σε κλινικές μελέτες σε ανθρώπους, που επικεντρώθηκαν στο γονίδιο EGFR, το οποίο υπάρχει περίπου στους μισούς ανθρώπους με καρκίνο των πνευμόνων που ποτέ δεν κάπνισαν.
Η ανάλυση των δεδομένων από περίπου μισό εκατομμύριο ανθρώπους σε Βρετανία, Νότια Κορέα και Ταϊβάν, δείχνει ότι η έκθεση σε αυξημένες συγκεντρώσεις σωματιδίων ΡΜ 2,5 στον αέρα, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο μεταλλάξεων στο εν λόγω γονίδιο. Γι΄ αυτό άλλωστε και ο τύπος του καρκίνου που εκδηλώνεται είναι μη-μικροκυτταρικός.
Η εργαστηριακή έρευνα έδειξε ότι οι ίδιοι μικροσωματιδιακοί ρύποι προκαλούν μεταλλάξεις και σε ένα γονίδιο, το KRAS, το οποίο σχετίζεται επίσης με τον καρκίνο των πνευμόνων.
Βρέθηκε επίσης ότι η ρύπανση του αέρα ωθεί σε αύξηση των μακροφάγων κυττάρων, τα οποία απελευθερώνουν την ουσία ιντερλευκίνη-1β, που με τη σειρά της διευκολύνει την επέκταση των κυττάρων με τις μεταλλάξεις στο γονίδιο EGFR.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι μεταλλάξεις στα γονίδια EGFR και KRAS υπάρχουν στην πραγματικότητα και σε φυσιολογικό ιστό των πνευμόνων, πιθανώς λόγω της γήρανσης.
Οταν τα κύτταρα των πνευμόνων με αυτές τις προϋπάρχουσες μεταλλάξεις εκτίθενται στην ατμοσφαιρική ρύπανση, αυξάνεται και η πιθανότητα καρκίνου και μάλιστα με ρυθμό ταχύτερο από ότι αν τα εν λόγω κύτταρα δεν είχαν εκτεθεί στους ρύπους.
Ο δρ Τόνι Μοκ, καθηγητής Ογκολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, δήλωσε ότι «η νέα έρευνα είναι ενδιαφέρουσα, επειδή σημαίνει ότι μπορούμε να αναρωτηθούμε αν στο μέλλον θα καταστεί δυνατό να χρησιμοποιήσουμε τις εξετάσεις των πνευμόνων για να βρούμε προκαρκινικές αλλοιώσεις στους πνεύμονες και στη συνέχεια να προσπαθήσουμε να τις αναστρέψουμε με φάρμακα όπως οι αναστολείς της ιντερλευκίνης-1β. Προς το παρόν, δεν ξέρουμε αν θα είναι εφικτό να χρησιμοποιήσουμε το προφίλ του γονιδίου EGFR στο αίμα ή σε άλλα δείγματα για να εντοπίσουμε εκείνους τους μη καπνιστές που έχουν προδιάθεση για καρκίνο των πνευμόνων».
Σε κάθε περίπτωση, οι επιστήμονες επεσήμαναν τη σημασία της μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος παθήσεων των πνευμόνων, μεταξύ άλλων του καρκίνου.
Οπως ανέφερε ο Σουάντον, «γνωρίζαμε εδώ και πολύ καιρό για τη σχέση ανάμεσα στη ρύπανση και στον καρκίνο των πνευμόνων, όμως τώρα πια έχουμε και μια πιθανή εξήγηση γι’ αυτήν. Καθώς η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων πάει χέρι-χέρι με την ρύπανση και τις εκπομπές άνθρακα, έχουμε κάθε λόγο να αντιμετωπίσουμε αυτά τα θέματα, τόσο για περιβαλλοντικούς όσο και για λόγους υγείας».
«Το επόμενο βήμα είναι να ανακαλύψουμε γιατί μερικά κύτταρα των πνευμόνων με μεταλλάξεις γίνονται καρκινικά όταν εκτίθενται στους ρύπους, ενώ άλλα όχι», κατέληξε ο Σουάντον.
Πρώτη αιτία θανάτου στην Ελλάδα
Περίπου 10.000 άνθρωποι κάθε χρόνο εκδηλώνουν καρκίνο του πνεύμονα στην Ελλάδα και από αυτούς δεν θα τα καταφέρει να ζήσει πάνω από πέντε χρόνια το 70,8%, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2018.
Σήμερα ο καρκίνος αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στην Ελλάδα, με ποσοστό 27% γενικά και 38% στις ηλικίες κάτω των 65 ετών, αφήνοντας πίσω τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Υπολογίζεται, ακόμη, ότι οι θάνατοι από καρκίνο παγκοσμίως πλησιάζουν τα 10 εκατομμύρια ετησίως.