Εκτιμάται ότι σχεδόν τα μισά από όλα τα τρόφιμα και τα καλλυντικά προϊόντα στα ράφια των σουπερμάρκετ περιέχουν φοινικέλαιο. Η τεράστια ζήτηση έχει οδηγήσει σε σημαντική αποψίλωση των δασών σε περιοχές όπου οι φοίνικες μπορούν να αναπτυχθούν κοντά στον Ισημερινό.
Οι ειδικοί τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Queen Margaret (QMU), στο Εδιμβούργο, πιστεύουν ότι ανακάλυψαν μια οικολογική εναλλακτική λύση για το φοινικέλαιο. Υποστηρίζουν ότι το συστατικό που δημιούργησαν, το οποίο ονόμασαν PALM-ALT, είναι 100% φυτικό και 70% καλύτερο για το περιβάλλον. Και με 80% λιγότερα κορεσμένα λιπαρά και 30% λιγότερες θερμίδες, θεωρούν ότι είναι μια σημαντικά πιο υγιεινή επιλογή.
«Είναι το ιερό δισκοπότηρο στον τομέα παραγωγής φοινικέλαιου. Μπορούμε να αντικαταστήσουμε το φοινικέλαιο με αυτό το συστατικό και να έχουμε ακριβώς το ίδιο τελικό αποτέλεσμα στο προϊόν – να έχει την ίδια γεύση και την ίδια υφή. Το υποβάλαμε σε κάποιες ειδικές αισθητηριακές δοκιμές για να δούμε αν μια ομάδα γευσιγνωστών μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ του προϊόντος μας και του συμβατικού προϊόντος με φοινικέλαιο και δεν το κατάφεραν» σημειώνει η Κατριόνα Λιντλ, εκ των επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
Οπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το BBC, το PALM-ALT δεν διαθέτει κανένα υλικό ή στοιχείο από φοίνικες και καρύδες, ενώ δεν περιέχει ούτε πρόσθετα αρώματα, ζάχαρη, γλυκαντικά, συντηρητικά ή χρωστικές ουσίες. Παρασκευάζεται από υποπροϊόντα της βιομηχανίας λιναρόσπορου, φυσικές ίνες και κραμβέλαιο.
Το φοινικέλαιο παραμένει το φυτικό έλαιο με τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο, αντιπροσωπεύοντας το 40% του συνόλου, σύμφωνα με τη διεθνή οργάνωση προστασίας του περιβάλλοντος WWF. Είναι εξαιρετικά δημοφιλές στις εταιρείες τροφίμων και καλλυντικών, επειδή είναι τόσο χρήσιμο.
Αοσμο, άγευστο και άχρωμο, δεν αλλοιώνει τη μυρωδιά, τη γεύση ή την όψη των προϊόντων. Αντιθέτως, προσδίδει λεία υφή και λειτουργεί ως φυσικό συντηρητικό. Επιπλέον, διατηρεί τις ιδιότητές του σε υψηλές θερμοκρασίες, άρα είναι ιδανικό για μαγείρεμα. Χρησιμοποιείται σε οτιδήποτε, από σοκολάτες μέχρι σαμπουάν, πίτσες, οδοντόκρεμες και αποσμητικά.
Ανθεί η βιομηχανία φοινικέλαιου
Η χρήση της γης για καλλιέργεια φοινικέλαιου, το 85% της οποίας βρίσκεται στην Ινδονησία και στη Μαλαισία, έχει σχεδόν εννεαπλασιαστεί, από 8 εκατ. στρέμματα το 1970 σε περίπου 70 εκατ. στρέμματα το 2020. Σε χρηματοοικονομικούς όρους, μια έκθεση αποτίμησε την παγκόσμια βιομηχανία φοινικέλαιου σε 62,3 δισ. δολάρια το 2021. Και καθώς συνεχίζεται η αύξηση της ζήτησης, ο αριθμός αυτός αναμένεται να ανέλθει στα 75,7 δισ. δολάρια έως το 2028.
«Για τη βιομηχανία τροφίμων το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται ως λίπος, αλλά δίνει επίσης ιδανική υφή και καλή διάρκεια. Ιδίως σε προϊόντα που χρειάζονται ψήσιμο αποτελεί σχεδόν αναντικατάστατο συστατικό, επειδή είναι εξόχως λειτουργικό» λέει η Λιντλ, αποκαλύπτοντας ότι, αν και η αίτηση ευρεσιτεχνίας για το συστατικό είναι σε εκκρεμότητα, η ερευνητική ομάδα έχει ξεκινήσει συζητήσεις για την εμπορική αξιοποίησή του. «Ξεκινήσαμε με προϊόντα αρτοποιίας –ψωμί, κέικ, μπισκότα–, όλα αυτά που λατρεύουν να τρώνε όλοι αλλά δεν είναι ιδιαίτερα υγιεινά.
»Δημιουργήσαμε ένα προϊόν που περιέχει πάνω από 80% λιγότερα κορεσμένα λιπαρά και 30% λιγότερες θερμίδες, επομένως είναι πολύ πιο υγιεινό από το ίδιο το φοινικέλαιο. Είναι επίσης περίπου 70% καλύτερο για το περιβάλλον όσον αφορά τις εκπομπές άνθρακα. Τώρα εξετάζουμε το ενδεχόμενο να κάνουμε συζητήσεις για την κατασκευή του προϊόντος, οπότε είναι πραγματικά συναρπαστικό για εμάς» καταλήγει η ερευνήτρια.
Φθηνό αλλά επιβαρυντικό για το περιβάλλον
Η παρασκευή φοινικέλαιου είναι φθηνή και υπάρχουν πολλοί λόγοι που χρησιμοποιείται σε τρόφιμα και άλλα προϊόντα, αντί για εναλλακτικά έλαια. Ομως ο τρόπος με τον οποίο παρασκευάζεται προκαλεί σοβαρή ζημιά στο περιβάλλον. Το φοινικέλαιο προέρχεται από τον καρπό του αφρικανικού ελαιοφοίνικα. Υπάρχει σε πολλά προϊόντα που χρησιμοποιούμε – από προϊόντα περιποίησης όπως σαμπουάν και σαπούνι, μέχρι δημητριακά και μπισκότα.
Οι περιβαλλοντολόγοι υποστηρίζουν ότι η καλλιέργεια ελαιοφοινίκων είναι εξαιρετικά επιβαρυντική για τον πλανήτη. Η παραγωγή φοινικέλαιου λέγεται ότι ευθύνεται για το 8% περίπου της αποψίλωσης των δασών στον κόσμο μεταξύ 1990 και 2008. Αυτό συμβαίνει επειδή τα δάση καίγονται για να καθαρίσουν περιοχές όπου οι άνθρωποι μπορούν να καλλιεργήσουν φοινικέλαιο – ακόμα κι αν είναι παράνομο.