Επιστήμονες του Πανεπιστημίου Κολούμπια ανακάλυψαν ένα γονίδιο που μπορεί να γίνει «ασπίδα» απέναντι σε ένα άλλο γονίδιο το οποίο σχετίζεται με τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Εάν αποδειχθεί (με περισσότερη έρευνα) η προστατευτική του δράση, μπορεί να ανοίξουν νέοι δρόμοι σε θεραπευτικές επιλογές για αυτή την εκφυλιστική και μέχρι σήμερα ανίατη ασθένεια.
Η «ασπίδα» είναι μια σπάνια παραλλαγή στο γονίδιο FN1, που φαίνεται να μειώνει έως και 71% τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ, αποτρέποντας τη συσσώρευση αμυλοειδούς στον εγκέφαλο. Το αμυλοειδές είναι μια πρωτεΐνη και στους ασθενείς με Αλτσχάιμερ συγκεντρώνεται σε πλάκες στον εγκέφαλο, προκαλώντας σταδιακή έκπτωση των λειτουργιών.
Το γονίδιο FN1 εμπλέκεται στην παραγωγή μιας άλλης πρωτεΐνης, που ονομάζεται ινοδεσμίνη, και αποτελεί συστατικό του αιματοεγκεφαλικού φραγμού (ο ΑΕΦ – είναι μια μοναδική ανατομική μονάδα που διατηρεί την ομοιόσταση στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και εξασφαλίζει την σωστή λειτουργία του). Η ινοδεσμίνη υπάρχει στον ΑΕΦ σε μικρές συγκεντρώσεις οι οποίες αυξάνονται στους ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ.
Η έρευνα του Κολούμπια –όπως δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό Acta Neuropathologica– ανακάλυψε μια παραλλαγή του γονιδίου FN1 η οποία αποτρέπει την υψηλή συγκέντρωση ινοδεσμίνης στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.
Αυτή η σπάνια γονιδιακή παραλλαγή ανακαλύφθηκε σε ανθρώπους με ένα άλλο, επίσης παραλλαγμένο γονίδιο, το οποίο ονομάζεται APOEe4 και έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ.
Οπως γράφουν οι Times, περίπου 25% φέρει ένα αντίγραφο του APOEe4 και διατρέχει περίπου διπλάσιο κίνδυνο για Αλτσχάιμερ (σε σύγκριση με τον πληθυσμό που δεν φέρει αυτή τη γονιδιακή παραλλαγή) ενώ για το 2%-3% του πληθυσμού που φέρει δύο αντίγραφα αυτού του γονιδίου (τα έχει δηλαδή κληρονομήσει και από τους δύο γονείς του), ο κίνδυνος είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερος.
Ωστόσο, οι επιστήμονες του Κολούμπια βρήκαν ότι μερικοί άνθρωποι φαίνεται να έχουν «ανοσία» στο APOEe4, ενώ έφεραν δηλαδή το γονίδιο, δεν είχαν αυξημένο κίνδυνο για νόσο Αλτσχάιμερ. Και υπέθεσαν ότι κάποιο άλλο γονίδιο τους προστάτευε. Ετσι, ανέλυσαν γενετικά δεδομένα περίπου 11.000 φορέων APOEe4 ηλικίας άνω των 70 ετών, με και χωρίς νόσο Αλτσχάιμερ.
Και ανακάλυψαν ότι εκείνοι που δεν επηρεάζονταν από τον κίνδυνο του APOEe4 είχαν το μεταλλαγμένο FN1, το οποίο προστάτευε από τη συσσώρευση ινοδεσμίνης. Τα ευρήματα επιβεβαιώθηκαν και από άλλη επιστημονική ομάδα, από τα Πανεπιστήμια του Στάνφορντ και της Ουάσιγκτον, η οποία πραγματοποίησε τον ίδιο έλεγχο σε άλλους φορείς APOEe4.
Οπως γράφει ο Independent, το μεταλλαγμένο FN1 μείωνε έως και 71% τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ, ενώ και στους ασθενείς που τελικά ανέπτυξαν την νόσο, αυτή «καθυστέρησε» έως και 4 χρόνια.
Ο δρ Τσαγκάν Κιζίλ, αναπληρωτής καθηγητής Νευρολογίας στο Κολούμπια, και ένας από τους κύριους συγγραφείς της μελέτης, δήλωσε στους Times: «Με βάση αυτά τα συμπεράσματα, ίσως μπορούμε να ερευνήσουμε νέους τύπους θεραπειών που μιμούνται την προστατευτική δράση του γονιδίου FN1 για την πρόληψη ή και τη θεραπεία της νόσου. Οτιδήποτε μειώνει την περίσσεια ινοδεσμίνης μπορεί να παρέχει κάποια προστασία».
Μέχρι σήμερα, όλες οι θεραπείες για την Αλτσχάιμερ επικεντρώνονται στο αμυλοειδές. Τα νέα φάρμακα που έχουν εγκριθεί –ύστερα από δεκαετίες έρευνας– στοχεύουν ακριβώς στο να «καθαρίσουν» τις πλάκες αμυλοειδούς από τον εγκέφαλο, επιβραδύνοντας την εξέλιξη της νόσου. Στην προσπάθεια αυτή, όμως, μπορεί να προκληθεί εγκεφαλικό οίδημα ή και αιμορραγία, καταστάσεις που μπορεί να απειλήσουν ακόμη και τη ζωή του ασθενούς.
Η υπόθεση της ινοδεσμίνης αφορά ένα στάδιο πριν το αμυλοειδές αρχίσει να συγκεντρώνεται στον εγκέφαλο. Αφορά δηλαδή την πρόληψη συγκέντρωσης αμυλοειδούς μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και της δράσης της ινοδεσμίνης.
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι το πιο συχνό αίτιο άνοιας. Συνήθως εκδηλώνεται με διαταραχή της πρόσφατης μνήμης, στην οποία σταδιακά προστίθεται η διαταραχή και των υπολοίπων νοητικών λειτουργιών.