Οι επιστήμονες βρήκαν την αιτία του κνησμού στο έκζεμα και θεωρούν ότι ένα υπάρχον φάρμακο μπορεί να τροποποιηθεί ώστε να τον σταματήσει. Αν το επιτύχουν, θα αλλάξει η ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν για πρώτη φορά τα βακτήρια που ευθύνονται για αυτό το βασανιστικό αίσθημα κνησμού στους ασθενείς με έκζεμα, δηλαδή σε περίπου ένα στα πέντε παιδιά και έναν στους 10 ενήλικες.
Οπως γράφουν οι Times του Λονδίνου, μέχρι σήμερα θεωρείτο ότι ο κνησμός προκαλείται από τη φλεγμονή που υπάρχει στο εκζεματικό δέρμα. Αλλά η ομάδα του Χάρβαρντ ανακάλυψε ότι τα αίτια που τον πυροδοτούν είναι διαφορετικά από τα αίτια που πυροδοτούν την εκδήλωση του εκζέματος.
Ο Isaac Chiu, αναπληρωτής καθηγητής Ανοσολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, δήλωσε στους Times: «Διαπιστώσαμε ότι η φαγούρα μπορεί να προκληθεί απευθείας από τον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο (Staphylococcus aureus), ένα κοινό βακτήριο που εντοπίζεται στο 30% των ανθρώπων, κυρίως στη μύτη».
Στο πλαίσιο της νέας μελέτης του Harvard, αναλύσεις σε δείγματα δέρματος έδειξαν ότι αυτό το βακτήριο υπήρχε σχεδόν σε κάθε ασθενή με ατοπική δερματίτιδα, που αποτελεί την πιο συχνή αιτία εκζέματος. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το έκζεμα διαταράσσει την ισορροπία του μικροβιώματος, επιτρέποντας την έξαρση του σταφυλόκοκκου.
Οι ερευνητές, που δημοσίευσαν τα συμπεράσματα της μελέτης τους στο επιστημονικό περιοδικό Cell, ανακάλυψαν ότι το βακτήριο πυροδοτεί μια αλυσιδωτή αντίδραση η οποία οδηγεί σε αφόρητη φαγούρα. Ο σταφυλόκοκκος αρχικά απελευθερώνει ένα ένζυμο που προσκολλάται στα νεύρα του δέρματος. Αυτό στη συνέχεια ενεργοποιεί μια πρωτεΐνη που μεταδίδει σήματα κνησμού από το δέρμα στον εγκέφαλο.
«Δοκιμάσαμε να μπλοκάρουμε τον νευρικό υποδοχέα και να μειώσουμε τον κνησμό στα ποντίκια. Βρήκαμε ότι ήταν πραγματικά αποτελεσματικό» ανέφερε στους Times ο Liwen Deng, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Harvard και μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Υπάρχει φάρμακο
Για την αναστολή του υποδοχέα η ομάδα χρησιμοποίησε ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση θρόμβων του αίματος. Πρόκειται για το αντι-αιμοπεταλιακό φάρμακο βοραπαξάρη, που παράγεται από τη φαρμακευτική βιομηχανία MSD (Merck στις ΗΠΑ) και χορηγείται σε ασθενείς που κινδυνεύουν από θρόμβωση. Είναι ένας ανταγωνιστής των υποδοχέων PAR-1 στα αιμοπετάλια. Οι ίδιοι υποδοχείς βρίσκονται και στα νευρικά κύτταρα και όταν απελευθερώνεται το ένζυμο του σταφυλόκοκκου εμπλέκονται στο βασανιστικό αίσθημα κνησμού.
Οι ερευνητές ελπίζουν τώρα ότι η δραστική ουσία αυτού του φαρμάκου μπορεί να εφαρμοστεί και ως τοπική θεραπεία (να γίνει δηλαδή αλοιφή ή κρέμα) που θα σταματά τον κνησμό στους ασθενείς με έκζεμα.
«Η φαγούρα δεν είναι… ιδέα μας. Προκαλείται από συγκεκριμένα νεύρα που στέλνουν σήματα στον εγκέφαλο. Και το ξύσιμο προσφέρει ανακούφιση. Oμως στους ασθενείς με έκζεμα το ξύσιμο προκαλεί μεγαλύτερη βλάβη στο δέρμα, επιδεινώνει τη φλεγμονή και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο σοβαρών δερματικών λοιμώξεων και ακόμη πιο έντονης φαγούρας. Είναι δηλαδή ένας φαύλος κύκλος που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών» λέει στους Times ο Chiu.
Η εν λόγω θεραπεία δεν είναι, βέβαια, κατάλληλη για όλες τις μορφές κνησμού. Κνησμός μπορεί να προκληθεί από πολλές αιτίες: μικρόβια, μύκητες, ιούς, ακόμη και βλάβες σε ζωτικά όργανα όπως το ήπαρ.
Τι πρέπει να ξέρεις για το έκζεμα
Σύμφωνα με την Ελληνική Δερματολογική και Αφροδισιολογική Εταιρεία, περισσότεροι από ένας στους έξι ανθρώπους ταλαιπωρούνται από έκζεµα, μια δερματική αντίδραση που προκαλείται από διάφορες αιτίες και εκδηλώνεται µε φλεγμονή ή ερεθισμό στο δέρμα.
Οι περισσότεροι ασθενείς με έκζεμα πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα, η οποία μπορεί να εμφανιστεί από τη βρεφική ηλικία και προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις που εκδηλώνονται με ξηροδερμία και κόκκινο εξάνθημα, και με ανυπόφορο κνησμό. Η ατοπική δερματίτιδα αποκαλείται και ατοπικό έκζεµα, ενώ ο περισσότερος κόσμος όταν μιλάει για «έκζεµα» αναφέρεται σε αυτήν. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα είδη εκζέματος, όπως η ερεθιστική δερματίτιδα, η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής κ.λπ.
- Το ατοπικό έκζεμα αναπτύσσεται σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος. Στα μωρά τα σημεία αυτά είναι το κρανίο και το πρόσωπο (ιδιαίτερα τα μάγουλα), το πρόσθιο τμήμα των γονάτων και οι αγκώνες. Στα παιδιά εμφανίζεται συχνότερα στον αυχένα, στους καρπούς, στα πόδια, στους αστραγάλους, στις πτυχές των αγκώνων ή των γονάτων και ανάμεσα στους γλουτούς. Στους ενήλικες το εξάνθημα συχνά εκδηλώνεται στους αγκώνες και τα γόνατα, καθώς και στον αυχένα, ενώ μερικές φορές συνοδεύεται από κρούστα µε χρώμα κιτρινωπό έως ανοικτό καφέ ή µε φλύκταινες γεμάτες πύον.
- Το έκζεμα επιδεινώνεται με το ξύσιμο. Η αφόρητη φαγούρα ανακουφίζεται παροδικά με το ξύσιμο, αλλά η φλεγμονή που προκαλείται στο δέρμα εντείνει ακόμη περισσότερο το αίσθημα του κνησμού.
- Το έκζεμα παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις. Τον χειμώνα, για παράδειγμα, μπορεί να ενταθούν τα συμπτώματά του, καθώς οι καιρικές συνθήκες ευνοούν την ξηροδερμία, ενώ πληθαίνουν και οι παράγοντες που μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα (π.χ. μάλλινα ρούχα).
- Το έκζεμα δεν αφορά μόνο το δέρμα. Αφήνει τα «σημάδια» του εμφανή στο δέρμα, αλλά μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε εσωτερικά συστήματα του οργανισμού. Για παράδειγμα, έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2015 στο επιστημονικό περιοδικό Annals of Nutrition and Metabolism έδειξε ότι τα άτομα µε έκζεµα έχουν αυξημένη πιθανότητα να εκδηλώσουν άσθμα και δυσανεξίες ή αλλεργίες σε τρόφιμα και αλλεργιογόνα που μεταφέρονται µε τον αέρα. Ενα στα δύο παιδιά με δερματικό έκζεµα έχει ευαισθησία και στην πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος. Επιπροσθέτως, όταν το έκζεµα είναι πολύ σοβαρό μπορεί να προκαλέσει δυσκαμψία αυτών των αρθρώσεων. Τελικά, το έκζεμα επηρεάζει συνολικά την ποιότητα ζωής των ασθενών.
- Το έκζεμα χρειάζεται εντατική ενυδάτωση. Οι ασθενείς πρέπει να ενυδατώνουν το δέρμα τους αρκετές φορές μέσα στη μέρα, ιδιαίτερα μετά από κάθε πλύσιμο με σαπούνι και νερό. Είναι επίσης σημαντικό να μην ασκείται έντονη τριβή στο δέρμα με το σφουγγάρι ή την πετσέτα, ενώ καλό είναι ο ασθενής να προτιμά το σύντομο ντους (10λεπτης διάρκειας το πολύ) και να αποφεύγει το παρατεταμένο αφρόλουτρο.
- Το έκζεμα μπορεί να επιδεινωθεί με ορισμένα προϊόντα περιποίησης, αλλά και με καθαριστικά ρούχων. Πολλά προϊόντα περιποίησης περιέχουν συστατικά που ενδέχεται να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του εκζέματος. Το γλυκολικό και το σαλικυλικό οξύ και η ρετινόλη είναι τα κυριότερα από αυτά. Εξαρση του εκζέματος μπορεί να προκληθεί και από προϊόντα που περιέχουν άρωμα. Οι ασθενείς καλό είναι να προτιμούν τα προϊόντα που συστήνει ο δερματολόγος τους. Αντίστοιχα, κάποια καθαριστικά ρούχων μπορεί να ερεθίσουν το εκζεματικό δέρμα. Καλό είναι να χρησιμοποιούνται υποαλλεργικά καθαριστικά, χωρίς χρωστικές και αρώματα, και να αποφεύγονται τα μαλακτικά.
- Τα μάλλινα ρούχα, τα συνθετικά υφάσματα και όσα περιέχουν σκούρες χρωστικές μπορεί επίσης να επιδεινώσουν το έκζεμα, ενώ το στρες σίγουρα δεν βοηθάει.