Υπάρχουν μυθιστορήματα που αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα και υπάρχουν μυθιστορήματα που προβλέπουν το μέλλον. Το «1984» του Τζορτζ Οργουελ προανήγγειλε τη μαζική παρακολούθηση των πολιτών, τον Μεγάλο Αδελφό που γνωρίζει τα πάντα και αναγνωρίζεται εύκολα σήμερα στα αποκαλούμενα big data, στα μεγάλα δεδομένα, του Διαδικτύου. Στο «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» ο Αρθουρ Κλαρκ προέβλεψε την αποίκηση του Διαστήματος, πρωτοπόρος της οποίας επιδιώκει να καταστεί σήμερα ο Ελον Μασκ. Στις «20.000 Λεύγες Κάτω από τη Θάλασσα» ο Ιούλιος Βερν φαντάστηκε τα υποβρύχια, σχεδόν όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, πολύ πριν εφευρεθούν.
Ομως μεταξύ των πολλών συγγραφέων που προέβλεψαν στοιχεία του μέλλοντος ξεχωρίζει σίγουρα ο Τζον Λε Καρέ. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο Ενρίκο Φραντσεσκίνι της La Repubblica. Ο επί χρόνια ανταποκριτής της ιταλικής εφημερίδας στο Λονδίνο επισημαίνει σε άρθρο του πως αυτό που καθιστά ιδιαίτερο αυτόν τον τιτάνα της αγγλικής λογοτεχνίας είναι το ότι προέβλεψε την πορεία που ακολουθεί ο σύγχρονος κόσμος, όχι με ένα του βιβλίο αλλά μέσω του συνόλου του έργου του.
«Από τον Ψυχρό Πόλεμο έως την κατάρρευση του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη, από την αποαποικιοποίηση έως το Brexit, από το ξέπλυμα του μαύρου χρήματος του εμπορίου ναρκωτικών έως τις αδίστακτες ενέργειες των Big Pharma, τα μπεστ σέλερ που τον έκαναν διάσημο απεικονίζουν την πορεία της δυτικής ταυτότητας καλύτερα από οποιονδήποτε προφήτη», γράφει ο ιταλός δημοσιογράφος.
Ο κορυφαίος συγγραφέας που εγκατέλειψε τα εγκόσμια το περασμένο Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου, σε ηλικία 89 ετών, δεν προσπαθούσε να μαντέψει το μέλλον, δεν ήταν ένας μελλοντολόγος αλλά κάποιος που ερμήνευε τον κόσμο γύρω του «θέτοντας την ανθρωπότητα ενώπιον ενός καθρέφτη με την αναλγησία ενός ψυχαναλυτή», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Φραντσεσκίνι, όπως ακριβώς έκανε και ο προκάτοχός του, ο εξαιρετικός Γκράχαμ Γκριν.
«Ο Κατάσκοπος που Γύρισε από το Κρύο», το βιβλίο που εκδόθηκε το 1963 και χάρισε τη διεθνή αναγνώριση στον Λε Καρέ, πραγματεύεται ένα ζήτημα που εξακολουθεί να ταλανίζει τις δημοκρατίες: «έως πού μπορούμε να φτάσουμε, προασπίζοντας τις αξίες μας, δίχως να διακινδυνεύσουμε να τις εγκαταλείψουμε», ούτως ώστε να πατάξουμε τον απολυταρχισμό; Το εν λόγω δίλημμα τέθηκε επί τάπητος όχι μόνον στην αντιπαράθεση της Δύσης με την πρώην ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αλλά και στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου περί των αποκαλούμενων «παράπλευρων απωλειών» των πολέμων κατά της τρομοκρατίας.
Πολλά χρόνια μετά, το 1989, στη «Ρωσική Εστία», ο Λε Καρέ καταπιάστηκε με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Εχοντας, όμως, κατά νου την κούρσα των εξοπλισμών, αποκάλυψε, πίσω από τον δηλωμένο στόχο της παγκόσμιας ειρήνης, τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα των μυστικών υπηρεσιών και του αποκαλούμενου στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος αμφότερων των πλευρών.
«Το Παιχνίδι μας» που εκδόθηκε το 1995 μεταφέρει τη δράση μεταξύ των εξεγερμένων λαών του Καυκάσου οι οποίοι ξέφυγαν από τον έλεγχο της Μόσχας, με τον Λε Καρέ να προμηνύει στις σελίδες του τις συγκρούσεις που εξακολουθούν να ταλανίζουν την περιοχή, όπως και «τον εξτρεμισμό ενός ριζοσπαστικού Ισλάμ, έτοιμου να αντικαταστήσει την ιδεολογία των μπολσεβίκων», σημειώνει ο Φραντσεσκίνι.
Δύο χρόνια νωρίτερα, είχε κυκλοφορήσει το «Η Νυχτερινή Βάρδια», το πρώτο μεταψυχροπολεμικό μυθιστόρημα του Λε Καρέ, μια αποκαλυπτική ιστορία για το λαθρεμπόριο όπλων και ναρκωτικών και όλους όσοι εμπλέκονται σε αυτό το βρώμικο αλλά εξαιρετικά επικερδές παιχνίδι.
Στον «Επίμονο Κηπουρό» ο Λε Καρέ παρουσίασε την εγκληματική δράση της KVH, μιας φανταστικής φαρμακοβιομηχανίας με έδρα τη Βασιλεία της Ελβετίας, η οποία πραγματοποιούσε μυστικά πειράματα σε κατοίκους της Κένυας, προωθούσε παλιά φάρμακα σε αγορές του Τρίτου Κόσμου, παραποιούσε τα στοιχεία ιατρικών εκθέσεων για την ασφάλεια των σκευασμάτων της και δωροδοκούσε πολιτικούς και δημοσιογράφους. «Σε σχέση με την πραγματικότητα η ιστορία μου είναι εξίσου άνευρη με μια τουριστική καρτ ποστάλ», είχε γράψει σχετικά ο ίδιος ο συγγραφέας.
Κατά τη διάρκεια της συγγραφικής του πορείας ο Λε Καρέ ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα φλέγοντα ζητήματα της διεθνούς σκηνής, διαψεύδοντας με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο όλους όσοι υποστήριζαν πως η θεματολογία του είχε εξαντληθεί μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Με τον «Ράφτη του Παναμά» έστρεψε την προσοχή του στη Λατινική Αμερική και με την «Μικρή Τυμπανίστρια» στη Μέση Ανατολή. Ανεξάρτητα, ωστόσο, από το θέμα που πραγματευόταν κάθε φορά, πάντα επιδίωκε να αποκαλύπτει μια αλήθεια πιο ωμή και πολύπλοκη σε σχέση με την εκάστοτε επίσημη εκδοχή.
Ο Φραντσεσκίνι ολοκληρώνει το κείμενό του, αναφέροντας πως «Η Κληρονομιά των Κατασκόπων», το προτελευταίο έργο του Λε Καρέ, αποτελεί κατά τη γνώμη του την πνευματική του διαθήκη, «μια προειδοποίηση κατά του λαϊκισμού, “το φάσμα ενός νέου φασισμού”, και μια παθιασμένη προάσπιση της φιλελεύθερης δημοκρατίας».
Με αφορμή τη μετάφραση του βιβλίου στα ιταλικά πριν από μία διετία, ο ιταλός δημοσιογράφος είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον συγγραφέα σε μια παμπ, κοντά στο σπίτι του, στο Χάμπστεντ του Λονδίνου. Αφού παρήγγειλε δύο μπουκάλια κόκκινο κρασί (πίνοντας τελικά μόνον μία γουλιά) αναφέρθηκε εκτενώς στο Brexit.
«Εχοντας φτάσει στο τέλος της καριέρας του, ο Τζορτζ Σμάιλι ρωτάει έναν συνάδελφό του για ποιο λόγο αγωνίστηκαν εκείνος και άλλοι κατάσκοποι της Βρετανίας, από τον Ψυχρό Πόλεμο έως τις ημέρες μας. Για τη Βρετανία; Είναι πολύ μικρή και μετά, για ποια Βρετανία; Για το στέμμα, τη μοναρχία; Ας μην κοροϊδευόμαστε. Αγωνίστηκαν για την ιδέα της Ευρώπης, για να απελευθερώσουν την Ανατολική Ευρώπη, ούτως ώστε να ενωθεί με την υπόλοιπη ήπειρο. Τώρα το Brexit ωθεί τη χώρα μας – ένα νησί που θέλει να απομονωθεί – ωσάν πλοίο στη μέση του Ατλαντικού. Και αυτό θα καταστήσει άχρηστες όλες τις προηγούμενες αποστολές του πρωταγωνιστή μου», είχε πει τότε ο Λε Καρέ. Για να προσθέσει:
«Οι κατάσκοποι της Δύσης νόμιζαν πως κέρδισαν τον Ψυχρό Πόλεμο, σώζοντας τον πλανήτη από τον κομμουνισμό, βλέποντας, ωστόσο, πώς κατέληξαν η Ρωσία, η Αμερική, η Ευρώπη, δεν είναι πλέον ξεκάθαρο για ποιο πράγμα αγωνιστήκαμε».