Θα μπορούσε να έχει κάνει καριέρα ως ψυχαναλυτής. Να βυθίζεται σε επιβλητική πολυθρόνα, και να βλέπει διεισδυτικά πίσω από μοτίβα συμπεριφορών, να παρέχει εντυπωσιακές ερμηνείες σε φαινομενικά συνήθη δεδομένα, να «διαβάζει» αδιέξοδα. Μόνο που εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με πρόσωπα αλλά με αγορές, μετοχές και ανοιχτές πωλήσεις.
Μιλάμε για τον Τζιμ Χάνο, ταλαντούχο επενδυτή, γνωστό από την ευφυία που επέδειξε με την κατάρρευση – περίπου προ 20ετίας – του αμερικανικού ενεργειακού κολοσσού Enron. Σήμερα, έρχεται εκ νέου στο προσκήνιο, καθώς ουσιαστικά προέγνωσε τον όλεθρο της γερμανικής εταιρείας ηλεκτρονικών πληρωμών Wirecard, η οποία υπέβαλε αίτηση χρεοκοπίας, αφού προηγουμένως παραδέχθηκε ότι κεφάλαια της, ύψους 1,9 δισ. ευρώ, δεν ήταν παρά αέρας κοπανιστός. Η παραδοχή χάρισε στον Χάνο, και το στοίχημα του, περί τα 100 εκατ. δολάρια!
Ελληνικής καταγωγής από πατέρα μετανάστη που είχε αλυσίδα καθαριστηρίων ρούχων στο Μιλγουόκι, ο Χάνος φέρει συσσωρευμένη την πείρα των 62 χρόνων του και χαίρει εκτίμησης όχι μόνον στη βιομηχανία των hedge funds, αλλά και στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Η ικανότητά του στο σορτάρισμα του έχει επιτρέψει άλλωστε να κατέχει τίτλο διδάσκοντα (είναι και απόφοιτος του) στο φημισμένο Πανεπιστήμιο του Yale: μυεί τους φοιτητές του στα μυστικά της χρηματιστηριακής απάτης. Οχι πώς να τη διαπράττουν, ασφαλώς, αλλά πώς να τη διαβλέπουν, να τη διακρίνουν πίσω από νομότυπους μανδύες. «Ζούμε στη χρυσή εποχή της απάτης» διατείνεται ο ίδιος, και μάλλον κάτι παραπάνω ξέρει – το μάθημα εκτείνεται ως τις πονηρές μεθόδους του 17ου αιώνα.
Κοινώς, ο κ. Χάνος, μόνο χάνος (όπως θέλει η ελληνική αργκό) δεν έχει αποδειχθεί, έχοντας κατά καιρούς χαρακτηρισθεί ως «Νταρθ Βέιντερ της Γουόλ Στριτ», και «Λεμπρόν Τζέιμς του short selling». Ο ίδιος αρέσκεται σε λιγότερο μεγαλειώδεις ιδιότητες, αντίστοιχες ενός «οικονομικού ντετέκτιβ που ξετρυπώνει απάτες», «φανατικού ερευνητή οικονομικών καταστάσεων», έστω.
Ικανός παίκτης των αγορών, λοιπόν. Και – μάλλον – ενδιαφέρων τύπος. Έχει βαφτίσει εδώ και μια 35ετία τον χρηματιστηριακό-επενδυτικό του οίκο (με έδρα τη Νέα Υόρκη, 20 εργαζομένους και διαχείριση κεφαλαίων ύψους 1,5 δις. δολαρίων) «Kynikos Αssociates», με σαφείς επιρροές από τους Κυνικούς, μιας από τις μακροβιότερες φιλοσοφικές Σχολές της αρχαιότητας.
Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη προσέγγιση, ο άνθρωπος είναι από τη Φύση εφοδιασμένος με όλα όσα χρειάζεται και δεν έχει ανάγκη από περιττά πράγματα. Μόνος του δημιουργεί για τον εαυτό του πλήθος τεχνητές ανάγκες, υλικά αγαθά κι επιθυμίες, που τον υποδουλώνουν…
Oπως και να ‘χει, το ταλέντο του στραφτάλισε νωρίς, από τον καιρό που ήταν νιός και είχε αρχίσει να απασχολείται στον κόσμο του Χρηματιστηρίου. Παρότι άπειρος ακόμη τότε, είχε γράψει μια ανάλυση για την Baldwin-United, εταιρεία κατασκευής πιάνων, στην οποία ούτε λίγο – ούτε πολύ μιλούσε για ασυνέπεια στα μεγέθη, προτείνοντας πώληση της μετοχής. Οταν, την επόμενη χρονιά (1983), η εταιρεία χρεοκόπησε παταγωδώς, γνωστοί διαχειριστές hedge funds, όπως ο Τζορτζ Σόρος, είχε διερωτηθεί δυνατά για τον κ. Χάνο: «Ποιες άλλες εταιρείες δεν αρέσουν σε αυτό το παιδί;».
Ο κ. Χάνος διαθέτει έκτοτε το κοκαλάκι της νυχτερίδας, περιμένοντας υπομονετικά τα σαράντα κύματα που θα του χαρίσουν τη δύναμή του. Συλλέγοντας στοιχεία – κλειδιά, που δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν-συνειδητοποιήσουν άλλοι εγκαίρως. Στην περίπτωση για παράδειγμα της Wirecard, είδε το τσουνάμι να πλησιάζει από τον περασμένο Οκτώβριο, όταν οι Financial Times έδωσαν στη δημοσιότητα έγγραφα στα οποία κατεδεικνύετο ότι τα κέρδη στις θυγατρικές της γερμανικής εταιρείας είχαν ψευδώς διογκωθεί και ότι το πελατολόγιο, το οποίο είχε εγχειρίσει η ίδια στην ελεγκτική της εταιρεία, ήταν ανύπαρκτο. Στα τέλη Απριλίου, έγινε γνωστό ότι δεν μπορούσε ούτε ο λογιστικός έλεγχος της να ολοκληρωθεί.
Μιλώντας στους Financial Times, τόνισε πόσο σαφές του ήταν εξαρχής ότι επρόκειτο για κλασική περίπτωση εταιρείας που δεν «περπατάει», και η οποία «σηκώνει» μόνο βραχυπρόθεσμες τοποθετήσεις. Δουλειά του είναι, εξάλλου, να ανακαλύπτει υπερτιμημένες εταιρείες – αυτό είναι το short selling. Κι όταν τις εντοπίσει, δανείζεται μετοχές, τις οποίες αργότερα θα πουλήσει, και στο τέλος θα επαναγοράσει με λιγότερα χρήματα, αποκομίζοντας κέρδος (αν αντιθέτως ανέλθει η μετοχή, είναι χαμένος). Βγάζει κέρδη όταν οι άλλοι χάνουν, κατά δική του δήλωση.
Τον ευνοεί βεβαίως και το περιβάλλον. Σε μια περίοδο κατά την οποία κάθε λογής απατεώνας μπορεί να ξεδιπλώσει τα προσόντα του, με πολλές από τις ρυθμιστικές αρχές να τον κοιτάζουν παράλυτες, χωρίς δηλαδή ουσιαστική εποπτεία, ο ίδιος βρίσκει ευκαιρία να δράσει, να ανακαλύψει, να στοιχηματίσει, να βγάλει λεφτά. Αρκεί να αντιληφθεί το μοντέλο υπό το οποίο κινείται επιχειρηματικά μια εταιρεία και να εκτιμήσει αν τα χρηματοοικονομικά στοιχεία αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Αν τα νούμερα βγάζουν νόημα.
Κινούμενος μακριά από τα αισιόδοξα vibes της Γουόλ Στριτ, όπου όλοι φλερτάρουν με ανοδικές προβλέψεις και κερδοφορίες, η μέθη των αγορών βλέπετε, και απαξιώνοντας πλήρως τους μεγάλους λογιστικούς ομίλους που διενεργούν ελέγχους (σχεδόν όλες οι απάτες έχουν περάσει από τέτοιους ελέγχους, λέει), ο Τζιμ Χάνος κοιτάζει κατάματα την πραγματικότητα, και πάει κόντρα στο ρεύμα. Θα ΄χει ακούσει σίγουρα για τον Διογένη τον Κυνικό και το περιστατικό που τον θέλει, στο τέλος μιας θεατρικής παράστασης, να προσπαθεί να ανοίξει δρόμο για να μπει μέσα. Σαν τον ρώτησαν, γιατί πάει αντίθετα με την κατεύθυνση του πλήθους, εκείνος απάντησε: «Σε όλη μου τη ζωή, αυτό εξασκούμαι να κάνω».