«Ημουν γεωργός από παιδί και παραμένω γεωργός». Οταν το δηλώνει αυτό, και το εννοεί, ένας καθηγητής πανεπιστημίου και γεωπόνος-γενετιστής, ο οποίος κατέχει πλήρως την τεχνολογία τροφίμων, είναι βέβαιο ότι μπορεί να καταθέσει το δικό του όραμα για την ελληνική γεωργία που έχει βρεθεί σε δίσεκτους καιρούς.
Ο Θανάσης Τσαυτάρης, καθηγητής του ΑΠΘ, πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, ο οποίος επιστρατεύθηκε την περίοδο των μνημονίων ως πρόσωπο κοινής αποδοχής, προκειμένου να διαπραγματευθεί με τις Βρυξέλλες τη συνέχιση των επιδοτήσεων, να θέσει τις βάσεις της ΚΑΠ και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που πλημμύρισαν τον αγροτικό κόσμο μετά από τη χρεοκοπία της Αγροτικής Τράπεζας και το κλείσιμο δεκάδων αμαρτωλών συνεταιρισμών, μιλά στο Protagon για όλα.
Πρώτα απ΄όλα για τα αίτια των αγροτικών κινητοποιήσεων, των μπλόκων και των τρακτέρ που έφτασαν πρώτη φορά στο Σύνταγμα, αλλά και για τις απεριόριστες δυνατότητες της ελληνικής γεωργικής παραγωγής η οποία μπορεί να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη βασικών τομέων της οικονομίας, όπως ο τουρισμός και η υγεία. Ιδού όσα μας είπε σε μια ελεύθερη συζήτηση για τις διαφορετικές όψεις του σημερινού αγροτικού ζητήματος:
Το πετρέλαιο και η πραγματικά μεγάλη αύξηση του κόστους παραγωγής
«Στις χώρες όπου η αγροτική παραγωγή στηρίζεται σε υψηλού κόστους ενέργεια, δικαίως οι αγρότες θα ζητούν μείωση του κόστους. Το πετρέλαιο αποτελεί τη βάση παραγωγής και την πρώτη ύλη για τη σύνθεση και κατασκευή όλων των αγροτικών εφοδίων, όπως είναι τα φυτοφάρμακα, τα λιπάσματα, τα πλαστικά θερμοκηπίων, οι σωλήνες άρδευσης κ.λπ. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε ότι αποτελεί και την κινητήρια δύναμη για τρακτέρ, θεριζοαλωνιστικές μηχανές, αντλίες, πηγές θέρμανσης, αγροτικά αυτοκίνητα, μπορούμε να πούμε ότι δίχως το πετρέλαιο δεν παράγεται τίποτα. Γι’ αυτό και το αίτημα για φθηνό πετρέλαιο αποτελεί κοινή απαίτηση των αγροτών σε όλη την Ευρώπη».
Αλλα ζητούν οι Γάλλοι και οι Γερμανοί αγρότες
«Τα βασικά αιτήματα από χώρα σε χώρα αλλού συγκλίνουν και αλλού διαφοροποιούνται. Για παράδειγμα, στη Γερμανία διαμαρτύρονται κατά της σταδιακής κατάργησης της επιδότησης των καυσίμων. Εκεί, θα μπορούσαν να εισάγουν σιτηρά από τη γειτονική Ρουμανία, με μηδενικό κόστος ενέργειας, καθότι η Ρουμανία έχει δικό της πετρέλαιο, αλλά τίθενται θέματα αθέμιτου ανταγωνισμού.
Το ίδιο στην Πολωνία, που διαμαρτύρονται κατά των εισαγωγών χαμηλού κόστους από την Ουκρανία. Στη Γαλλία, όπου εκτός των αγροτών θίγονται και άλλα επαγγέλματα, καθότι προμηθεύονται φτηνό πετρέλαιο από χώρες της Βόρειας Αφρικής, διαμαρτύρονται για να διαφυλάξουν την ποιότητα και την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων τους (κρασί χωρίς ζάχαρη, άλευρα μόνο από σιτηρά κ.λπ.), αλλά και τους αυστηρούς όρους της ΚΑΠ για την “πράσινη” μετάβαση της γεωργίας».
Οι διαπραγματεύσεις Μητσοτάκη με τις Βρυξέλλες
«Ο κ. Μητσοτάκης δεν μπορεί να δώσει νέες επιδοτήσεις λόγω των περιορισμών της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Αν ξεκινούσε κάτι τέτοιο, οι πλούσιες χώρες, ας πούμε η Γερμανία, θα έδιναν μεγάλες επιδοτήσεις και οι φτωχές χώρες δεν θα μπορούσαν να ανταποκριθούν.
Το χάσμα πλούσιων και φτωχών χωρών, άρα και αγροτών, θα μεγάλωνε. Μπορεί όμως να δώσει χρήματα στον ΕΛΓΑ για να αντιμετωπιστούν οι φυσικές καταστροφές, οι ζημιές στις καλλιέργειες, στα κοπάδια και σε όλους όσοι επλήγησαν. Αυτό το δέχονται οι Βρυξέλλες και εκεί πρέπει να δοθεί το βάρος των ενισχύσεων».
Γιατί όλα αυτά δεν έγιναν νωρίτερα;
«Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα και κυρίως να προληφθούν χρειάζονται στις ηγεσίες (σ.σ.: εν προκειμένω στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης) στοιχειώδεις γνώσεις και άνθρωποι με ειδικεύσεις που θα πλαισιώσουν την πολιτική ηγεσία. Δυστυχώς, ορισμένοι υπουργοί είναι επαγγελματίες πολιτικοί και το πρώτο τους μέλημα είναι πώς θα επανεκλεγούν, πώς θα διασφαλίσουν το μέλλον τους.»
Ποιο είναι το μέλλον;
«Παρακολουθούμε σήμερα τις παγκόσμιες εξελίξεις. Στις ΗΠΑ, την Ολλανδία, τη Γαλλία και πολλές άλλες χώρες μιλούν για την ψηφιακή γεωργία. Παρακολουθούν τον καιρό και τις καλλιέργειες από δορυφόρο και παρεμβαίνουν με ό,τι χρειάζονται τα σιτάρια, το βαμβάκι και τόσα άλλα προϊόντα.
Παράλληλα, η “έξυπνη” γεωργία με όλα αυτά τα ψηφιακά μέσα στοχεύει και πολλές φορές πετυχαίνει, την ελαχιστοποίηση ψεκασμών για ασθένειες ή λιπάνσεις. Αυτές οι γνώσεις όμως και ο χειρισμός απαιτεί νέους ανθρώπους που είναι εξοικειωμένοι με τα τεχνολογικά άλματα και τα ψηφιακά εργαλεία. Εμείς, λόγω ηλικίας δεν είμαστε. Δυστυχώς όμως τα παιδιά – αυτοί που θα μπορούσαν να γίνουν οι νέοι αγρότες- φεύγουν σωρηδόν στο εξωτερικό».
Ποιο είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας;
«Η Ελλάδα έχει το κατάλληλο κλίμα και τα γόνιμα εδάφη για να παράγει πολλά προϊόντα με ιδιαιτερότητες. Παράγει και μπορεί να παράγει περισσότερα τρόφιμα που σήμερα αποκαλούνται “τροφο-φάρμακα” που είναι κατάλληλα πχ. για διαβητικούς, νεφροπαθείς, άτομα ευαίσθητα σε αλλεργίες.
Σε όλους λέμε, είναι καλύτερο να ακολουθήσεις ένα κατάλληλο διαιτολόγιο, αντί πχ. να οδηγήσεις τα νεφρά σου να καταρρεύσουν και να φτάσεις στην αιμοκάθαρση. Ποιος δεν θα το άκουγε αυτό; Αρα, αν υπάρχει το όραμα και το σχέδιο, μπορούμε να φτάσουμε σε ένα σημείο που θα υπάρχει αλληλεπίδραση και ώθηση (boosting) από τη γεωργία σε πολλούς τομείς της οικονομίας όπως η υγεία και ο τουρισμός.
Για παράδειγμα. θα ήθελα πολύ να δω ένα μεγάλο ξενοδοχείο να έχει προϊόντα αποκλειστικά ελληνικά και να διαφημίζει τη vegan διατροφή. Ή μια μονάδα, για παράδειγμα στην Καλαμάτα ή στη Χαλκιδική, να οργανώνει επισκέψεις σε ελαιοτριβεία όπως ακριβώς γίνεται με τα οινοποιεία. Φανταστείτε μια οικογένεια Σουηδών να βλέπει πώς μαζεύονται οι ελιές, πώς βγαίνει το λάδι και να γεύεται μια σταγόνα τη στιγμή που παράγεται. Θα γλείφουν τα δάχτυλα τους. Αυτούς τους κέρδισες για πάντα…»
Από το «ελληνικό πρωινό» στην «ελληνική κουζίνα»
«Σε όλα τα ξενοδοχεία πρέπει να μπουν προϊόντα από τον τόπο μας. Αυτό πρέπει να γίνει εθνική προτεραιότητα όπως έγινε με το «ελληνικό πρωινό», μια ιδέα που έγινε πραγματικότητα μετά από κόπο. Αυτό θα είναι το επόμενο βήμα στην προσπάθεια που ξεκίνησε με τη μεσογειακή διατροφή, η οποία αποτελεί μαγνήτη για τους ξένους τουρίστες που επιλέγουν να έρθουν στην Ελλάδα.
Πρέπει να φτάσουμε στην ελληνική κουζίνα, με αποκλειστικά ελληνικά προϊόντα. Οι βορειοευρωπαίοι βαρέθηκαν το κόκκινο κρέας, λατρεύουν το ελαιόλαδο και αναζητούν νέες γευστικές επιλογές. Ολα αυτά τα έχει και μπορεί να τα προσφέρει η Ελλάδα. Αλλωστε κάνουμε και μεγάλες εξαγωγές νωπών προϊόντων, ελληνικής φέτας και τόσων ακόμη».
Το χάσμα τιμών παραγωγού και σούπερ μάρκετ ή λαϊκής αγοράς
«Το χάσμα τιμών από το χωράφι στο ράφι λύνεται, εν μέρει, μέσω των αγορών παραγωγών, των λεγόμενων farmers market όπου ο ίδιος ο παραγωγός χωρίς να παρέμβει κανείς ενδιάμεσος έρχεται στην αγορά και πουλά τα προϊόντα του. Μεμονωμένα, κανένας αγρότης δεν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει μια τέτοια ζήτηση και να έχει μια τέτοια σχέση με τον πελάτη, αλλά τα συλλογικά όργανα των αγροτών, οι ενώσεις, μπορούν να το καταφέρουν: γιατί θα υπάρξει άμεσα επικοινωνία και δεσμός μεταξύ του παραγωγού και του καταναλωτή, χωρίς να παρεμβαίνουν άλλοι στα ενδιάμεσα βήματα».
Η έλλειψη νερού και οι καλλιέργειες
Κλείνοντας τη συζήτηση με τον Θανάση Τσαυτάρη, ρωτάμε τον πολύπειρο επιστήμονα της γεωπονίας αν αισθάνεται πώς όσα είχε πει συνέντευξη του στο Βήμα τον Ιανουάριο του 2020 (πριν από 4 ολόκληρα χρόνια) για την κλιματική αλλαγή, τις πλημμύρες και για τον κίνδυνο έλλειψης νερού για καλλιέργειες, τώρα επιβεβαιώνονται με τρόπο ανησυχητικό.
Τι είχε πει τότε. Μεταξύ άλλων ότι μόνο «γυρίζοντας το βλέμμα ψηλά στην παραμελημένη ορεινή και ημιορεινή Ελλάδα» θα λύσουμε το πρόβλημα με «φράγματα, φράγματα και λιμνοδεξαμενές παντού. Κάθε χίλια μέτρα χειμάρρου κι ένα. Μόνο έτσι θα είμαστε σίγουροι».
Οσα είχε απαριθμήσει το 2020, πχ. ότι «δεν θα καταστρέφονται κάμποι, δρόμοι, σπίτια και παραλίες των αστικών κέντρων σε κάθε βροχόπτωση» και «δεν θα επιπλέουν τα αυτοκίνητά μας ως βάρκες στις πλημμυρισμένες εκβολές των χειμάρρων», μοιάζουν προφητικά για όσα συνέβησαν στη Θεσσαλία το 2023.
Σήμερα επαναλαμβάνει μιλώντας στο Protagon τις θέσεις αυτές και σημειώνει ότι άμεσα όλα αυτά τα έργα θα πρέπει να ενταχθούν -και μάλιστα κατά προτεραιότητα- στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) που διαθέτει τους πόρους για να γίνουν πραγματικότητα οι ριζικές αυτές παρεμβάσεις.