Η Γκιονούλ Τολ είναι η ιδρύτρια του Κέντρου Τουρκικών Σπουδών του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής, με έδρα στην Ουάσινγκτον. Είναι επίσης η συγγραφέας του βιβλίου «Ο πόλεμος του Ερντογάν» (Erdoğan’s War: A Strongman’s Struggle at Home and in Syria), που παρακολουθεί, μεταξύ άλλων, τη μεταμόρφωσή του από συντηρητικό δημοκράτη σε εθνικιστή ηγέτη με αυταρχικά χαρακτηριστικά.
Με αφορμή την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου του Κολοράντο να αφαιρέσει τον Τραμπ από το ψηφοδέλτιο της Πολιτείας το 2024 (ο πρώην πρόεδρος έχει ήδη προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ζητώντας να ακυρωθεί), η Τολ επεσήμανε στους Financial Times μερικές διαστάσεις των δικαστικών περιπετειών του πρώην προέδρου. Κυρίως, προειδοποιεί ότι όλα αυτά μπορεί να τον ενισχύσουν ακόμη περισσότερο, λαμβάνοντας υπόψη όσα συνέβησαν πριν από πολλά χρόνια στην Τουρκία με τον Ερντογάν.
«Για εκατομμύρια Αμερικανούς ο Ντόναλντ Τραμπ δεν αστειευόταν όταν έλεγε πως ήθελε να γίνει δικτάτορας την πρώτη μέρα, εάν επανεκλεγεί. Εξάλλου, είχε προσπαθήσει να ανατρέψει τις εκλογές του 2020 και οι υποστηρικτές του εισέβαλαν στο Καπιτώλιο για να εμποδίσουν τον νικητή να αναλάβει την εξουσία» υπενθύμισε η Τολ.
Τον Φεβρουάριο του 2024, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ θα αποφασίσει για την υπόθεση και σύμφωνα με την αρθρογράφο ενδέχεται να αποκλείσει τον Τραμπ από το ψηφοδέλτιο στο Κολοράντο. Πολλοί αναλυτές πιστεύουν, δε, ότι θα πρέπει να το πράξει, καθώς διατυπώνονται εύλογοι φόβοι ότι μια δεύτερη προεδρία Τραμπ θα μπορούσε να καταστρέψει ανεπανόρθωτα την αμερικανική δημοκρατία.
Η Τολ ανέτρεξε, λοιπόν, με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις, στο προηγούμενο της Τουρκίας υπό τον Ταγίπ Ερντογάν και σημείωσε ότι «προσφέρει μια προειδοποιητική ιστορία για το πόσο μακριά πρέπει να φτάσει κανείς για να σταματήσει έναν επίδοξο απολυταρχικό ηγέτη».
«Ως κάποια που γεννήθηκε στην Τουρκία, μια χώρα που έχει εκφυλιστεί σε απολυταρχία υπό έναν λαϊκιστή που μοιάζει με τον Τραμπ, γνωρίζω πολύ καλά πως όταν ένας λαϊκιστής απειλεί να καταλύσει τη δημοκρατία, πρέπει να τον πιστεύουμε» σημείωσε η ίδια στους FT. Θύμισε επίσης ότι πριν αναλάβει τα ηνία της Τουρκίας, ο Ερντογάν είχε πει την αξιομνημόνευτη φράση πως η δημοκρατία είναι ένα τραμ από το οποίο… κατεβαίνεις όταν φτάσεις στον προορισμό σου.
«Πράγματι, κατέβηκε από το τραμ της δημοκρατίας μόλις συγκέντρωσε αρκετή εξουσία» παρατήρησε η Τολ, για να προσθέσει δε, ότι οι αντίπαλοί του τελικά τον βοήθησαν: χωρίς να το θέλουν, άνοιγαν τον δρόμο για την αυταρχική στροφή της χώρας.
Η επίκληση της θυματοποίησης ενίσχυσε την πολιτική καριέρα του Ερντογάν. Μια σημαντική στιγμή ήρθε το 1998, τότε που ήταν ένας ανερχόμενος ισλαμιστής δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης: καταδικάστηκε σε 10 μήνες φυλάκιση και του απαγορεύτηκε η συμμετοχή στην πολιτική ζωή επειδή απήγγειλε ένα ποίημα που το κοσμικό κατεστημένο θεωρούσε τότε απειλή για το Σύνταγμα της χώρας.
Ο Ερντογάν, συνέχισε η Τολ στην ανάλυσή της για τους Financial Times, εκμεταλλεύθηκε τους τέσσερις μήνες που παρέμεινε στη φυλακή για να παρουσιάσει τον εαυτό του ως πραγματικό δημοκράτη, που πολεμούσε στο όνομα του λαού εναντίον ενός αυταρχικού κατεστημένου, το οποίο χρησιμοποιούσε τα δικαστήρια για να κυνηγήσει όσους προσπαθούσαν να αμφισβητήσουν τα προνόμιά του.
Η επίκληση της θυματοποίησης βοήθησε τον Ερντογάν να κατακτήσει ψήφους πολύ πέρα από την ισλαμιστική βάση του προκατόχου του στις εκλογές του 2002. Οταν κυριάρχησε πια στην πολιτική ζωή, προχώρησε στη φυλάκιση των αντιπάλων του μέσω εικονικών δικών, γέμισε τα θεσμικά όργανα της χώρας με υποστηρικτές του και φίμωσε τον Τύπο επιβάλλοντας στα επικριτικά μέσα ενημέρωσης εξοντωτικές ποινές για υποτιθέμενες «φορολογικές παρατυπίες».
Τι σημαίνει για τις ΗΠΑ
Η Τουρκία και οι ΗΠΑ είναι, σίγουρα, πολύ διαφορετικές. Ο Ερντογάν εκμεταλλεύθηκε τη δίωξή του από τη Δικαιοσύνη για να μετατρέψει την ατελή δημοκρατία της Τουρκίας σε απολυταρχία. Το να φανταστεί κανείς ένα παρόμοιο σενάριο στις ΗΠΑ «δεν είναι τόσο τραβηγμένο όσο ήταν κάποτε» επεσήμανε η Τολ.
«Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ θα μπορούσε σίγουρα να λύσει το πρόβλημα των ΗΠΑ με τον Τραμπ αποκλείοντάς τον από το ψηφοδέλτιο. Αυτό, ωστόσο, θα ενίσχυε μόνο τις ίδιες δυνάμεις που άνοιξαν εξαρχής τον δρόμο για την άνοδό του, όσο νομικά ορθή και αν είναι η απόφαση του δικαστηρίου. Γιατί ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρξει άλλος Τραμπ;» προσέθεσε.
«Αντ’ αυτού, τον Νοέμβριο του 2024 η Αμερική χρειάζεται αυτό που η τουρκική πολιτική δεν μπόρεσε να επιτύχει στις εκλογές του Μαΐου 2023: μια ηχηρή λαϊκή ήττα του αυταρχικού λαϊκισμού. Οταν οι μάζες αμφισβητούν τη νομιμότητα του συστήματος, η απολυταρχία είναι καλύτερο να απορρίπτεται στην κάλπη, όχι στη δικαστική αίθουσα» συνέχισε
Διότι, όπως η ίδια επεσήμανε καταληκτικά στους Financial Times, οι λαϊκιστές δεν εμφανίζονται από το πουθενά. Eνισχύουν μεθοδικά την απογοήτευση για τους δημοκρατικούς θεσμούς παρουσιάζοντας τα δικαστήρια ως ενεργούμενα μιας ιδιοτελούς, διεφθαρμένης ελίτ και τον εαυτό τους, φυσικά, ως θύμα. Αυτό ακριβώς δηλαδή που με τόση επιτυχία κάνει ο Τραμπ.