Θα μπορούσε η πανδημία Covid-19 να επιφέρει ένα σημαντικό πλήγμα στην παγκοσμιοποίηση, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία ενός πιο δίκαιου και βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης; Ναι, απαντάει ο Τομά Πικετί, δίχως, ωστόσο, αυτό να σημαίνει ότι μια τέτοια εξέλιξη θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
Σύμφωνα με τον διάσημο γάλλο οικονομολόγο οι μεγάλες πολιτικές και ιδεολογικές αναταράξεις που θα καθορίσουν το μέλλον των οικονομιών και των κοινωνιών του πλανήτη στην μετά Covid εποχή έχουν μόλις αρχίσει. Πάντως αυτό που έχει περισσότερο σημασία επί του παρόντος, όπως τονίζει στο blog του στην Le Monde, είναι να αντιληφθούμε το μέγεθος της παρούσας κρίσης και να κάνουμε «ό,τι είναι δυνατόν για να αποφευχθούν τα χειρότερα, δηλαδή μια μαζικής κλίμακας εκατόμβη».
Ο Πικετί αναφέρει στο άρθρο του πως το μοναδικό ιστορικό προηγούμενο στο οποίο μπορούμε να ανατρέξουμε για την κατανόηση και την αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης είναι αυτό της Ισπανικής Γρίπης η οποία έπληξε την ανθρωπότητα το 1918 και προκάλεσε τον θάνατο 50 εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο –το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού της εποχής. Μελετώντας, ωστόσο, τα απογραφικά δεδομένα της συγκεκριμένης περιόδου ερευνητές έχουν αποδείξει ότι ο εν λόγω μέσος όρος θνητότητας «έκρυβε τεράστιες ανισότητες», δεδομένου ότι «κυμαινόταν μεταξύ 0,5% και 1% στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ενώ στην Ινδονησία και τη Νότια Αφρική έφτασε στο 3% και ξεπέρασε το 5% στην Ινδία», όπως μας πληροφορεί ο Πικετί. Ο οποίος στη συνέχεια μας προειδοποιεί ότι η πανδημία θα μπορούσε να πλήξει ασύμμετρα τις φτωχές χώρες με συστήματα υγείας που «αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στο σοκ, ειδικά εάν έχουν υποστεί τις συνέπειες των πολιτικών λιτότητας οι οποίες επιβλήθηκαν από την κρατούσα ιδεολογία των πρόσφατων δεκαετιών».
Ο Πικετί τονίζει επίσης ότι μακροπρόθεσμα ενδέχεται να αποδειχθεί εντελώς ακατάλληλος και ο αναγκαστικός εγκλεισμός-περιορισμός των ανθρώπων, καθώς ελλείψει ενός κατώτατου εισοδήματος «οι φτωχότεροι θα αναγκαστούν γρήγορα να βγουν έξω και να αναζητήσουν δουλειά», συμβάλλοντας, έτσι, στη δημιουργία ενός νέου κύματος διάδοσης του ιού. «Για την αποφυγή της εκατόμβης, αυτό που χρειάζεται είναι ένα κοινωνικό κράτος, όχι ένα κράτος-φυλακή», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πικετί, υποστηρίζοντας ότι ενώπιον της ανείπωτης κρίσης «η σωστή αντίδραση θα ήταν η αναζωογόνηση του κοινωνικού κράτους στον Βορρά, και κυρίως η επιτάχυνση της ανάπτυξής του στον Νότο».
Δεδομένης της κατάστασης έκτακτης ανάγκης ο Πικετί υπενθυμίζει πως οι βασικές κοινωνικές δαπάνες (υγεία, κατώτατο εισόδημα) μπορούν να καλυφθούν «μόνο μέσα από τον δανεισμό και τη δημιουργία χρήματος». Βάση, ωστόσο, ενός ανάλογου εγχειρήματος σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει «η αδιαφάνεια που αποτελεί ακόμα τον κανόνα στην Ευρωζώνη», όπου οι υπουργοί Οικονομικών συνεχίζουν να συναντιούνται πίσω από κλειστές πόρτες, επιδεικνύοντας την ίδια αναποτελεσματικότητα που επέδειξαν την περίοδο της οικονομικής κρίσης.
Στα πλαίσια λειτουργίας αυτού του «νέου κοινωνικού κράτους» απαιτείται η εφαρμογή ενός «δίκαιου φορολογικού συστήματος» και η δημιουργία ενός «διεθνούς οικονομικού μητρώου» ούτως ώστε να συνεισφέρουν στον βαθμό που χρειάζεται οι μεγαλύτερες και οι πλουσιότερες εταιρείες του κόσμου. Αυτό διότι, σύμφωνα με τον Πικετί, «το υπάρχον καθεστώς της ελεύθερης κυκλοφορίας του κεφαλαίου, που άρχισε να εγκαθιδρύεται κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 με την επιρροή των πλουσιότερων χωρών (και κυρίως της Ευρώπης) ενθαρρύνει τη φοροδιαφυγή των εκατομμυριούχων και των πολυεθνικών σε όλο τον κόσμο», ενώ παράλληλα «δεν επιτρέπει στις ανίσχυρες φορολογικές αρχές των φτωχών χωρών να αναπτύξουν ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα, γεγονός το οποίο υπονομεύει σοβαρά την οικοδόμηση του κράτους».
Επικαλούμενος το «καθολικό δικαίωμα όλων των χωρών να μοιράζονται τα φορολογικά έσοδα που προέρχονται από τους πιο εύρωστους οικονομικούς παράγοντες του κόσμου: τις μεγάλες εταιρείες και τα νοικοκυριά με υψηλά εισοδήματα και μεγάλη περιουσία (το πλουσιότερο 1% του πλανήτη)», ο Πικετί σημειώνει πως η πανδημία αποτελεί επίσης μια ευκαιρία να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο θέσπισης μιας ελάχιστης δαπάνης για την υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση «όλων των κατοίκων του πλανήτη».
Αλλωστε όλη αυτή η πρωτόγνωρη αυτή ευημερία «βασίζεται σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα (και παρεμπιπτόντως σε μερικούς αιώνες αδυσώπητης εκμετάλλευσης των ανθρώπινων και φυσικών πόρων του πλανήτη). Απαιτείται, οπότε, λοιπόν ρύθμιση σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να διασφαλιστεί η κοινωνική και οικολογική βιωσιμότητα».
Ο Πικετί αναγνωρίζει ότι ένας τέτοιου είδους μετασχηματισμός ευρείας κλίμακας καθιστά απαραίτητη την ουσιαστική επανεξέταση πλήθους ζητημάτων, διερωτώμενος, για παράδειγμα, εάν ο Εμανουέλ Μακρόν και ο Ντόναλντ Τραμπ είναι έτοιμοι «να ακυρώσουν τα φορολογικά δώρα που έκαναν στους πλουσιότερους, στην αρχή της θητείας τους. Η απάντηση θα εξαρτηθεί από την κινητοποίηση τόσο της αντιπολίτευσης όσο και των ίδιων των υποστηρικτών τους».