Ηταν «σαν να προσπαθείς να γράψεις το σενάριο μιας ταινίας χωρίς να ξέρεις ποιοι είναι οι κύριοι χαρακτήρες» είπε η Οζλέμ Τουρετζί περιγράφοντας το πρόβλημα που η ίδια και ο Ουγούρ Σαχίν, ο σύζυγός της, κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν πριν από μια τετραετία, στις αρχές του 2020, όταν ο νέος, τότε, κορονοϊός άρχιζε να εξαπλώνεται σε όλον τον κόσμο.
Πιο συγκεκριμένα, η BioNTech, η γερμανική φαρμακευτική εταιρεία βιοτεχνολογίας που ίδρυσαν οι δυο τουρκικής καταγωγής επιστήμονες –και ζευγάρι στη ζωή– έπρεπε να ανακαλύψει πώς θα μπορούσε να αναπτύξει, να δοκιμάσει και να παραγάγει μαζικά, και μάλιστα το συντομότερο δυνατό, ένα εμβόλιο για δισεκατομμύρια ανθρώπους κατά μιας άγνωστης, ουσιαστικά, ασθένειας.
Επρόκειτο για μια εξαιρετική πρόσκληση, ωστόσο ο Ουγούρ Σαχίν και η Οζλέμ Τουρετζί ήρθησαν, και με το παραπάνω, στο ύψος των περιστάσεων, κερδίζοντας ένα απίθανο στοίχημα, με την εταιρεία τους να διαθέτει τελικά 4,5 δισ. δόσεις του εμβολίου της, σώζοντας, κατά πάσα πιθανότητα, εκατομμύρια ζωές και εισπράττοντας περισσότερα από 15 δισ. ευρώ μόνο το 2022.
Σήμερα, ωστόσο, η BioNTech βρίσκεται εκ νέου σε ένα κομβικό σημείο. Καθώς η covid υποχωρεί, τα έσοδα από το επαναστατικό εμβόλιό της έχουν αρχίσει να περιορίζονται σημαντικά (πρόσφατα η εταιρεία ανακοίνωσε πως τα έσοδά της κατά το τρέχον έτος θα είναι μειωμένα κατά περίπου ένα δισ. σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις – τρία αντί για τέσσερα δισ. ευρώ), ενώ η τιμή της μετοχής της είναι μειωμένη κατά 73% σε σχέση με το 2021.
Την περασμένη εβδομάδα, ο 58χρονος Ουγούρ Σαχίν, διευθύνων σύμβουλος της BioNTech, ταξίδεψε στο Σαν Φρανσίσκο για να λάβει μέρος στο σημαντικό συνέδριο της JP Morgan για την υγεία και να υπογραμμίσει πως η εταιρεία του έχει να προσφέρει πολλά ακόμη στην ανθρωπότητα. Συγκεκριμένα τα εμβόλιά της κατά του καρκίνου, δέκα από τα οποία η BioNTech ευελπιστεί πως θα κυκλοφορήσουν φέτος. Ωστόσο, οι εν λόγω θεραπείες βρίσκονται ακόμη σε κλινικό στάδιο, γεγονός που αυτομάτως γεννά πολλές αμφιβολίες.
ΒioNTech: θύμα της ίδιας της επιτυχίας της
«Από πολλές απόψεις, η BioNTech είναι θύμα της ίδιας της επιτυχίας της. Λόγω της υψηλής αποτελεσματικότητας του εμβολίου της κατά της covid, λίγοι άνθρωποι χρειάστηκε να λαμβάνουν τακτικά ενισχυτικές δόσεις – με παρενέργεια για την εταιρεία να μην μπορεί να βασιστεί μακροπρόθεσμα στα εμβόλια για πωλήσεις» γράφει ο Λαΐθ Αλ-Χαλάφ, δημοσιογράφος των Sunday Times με ειδίκευση στο επιχειρηματικό ρεπορτάζ.
Σημαντικά, στο μισό από το 2021 μειώθηκε και η μετοχή της Pfizer, του κραταιού συνεταίρου της BioNTech στην εξαιρετική της επιτυχία κατά του κορονοϊού και της πανδημίας του. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο βρετανός δημοσιογράφος, 175 χρόνια μετά την ίδρυσή της η Pfizer διαθέτει πληθώρα σκευασμάτων που της επιτρέπουν να συνεχίζει να αυξάνει τα έσοδά της. Αντιθέτως, η BioNTech, όπως και η Moderna, η οποία σημείωσε ανάλογη επιτυχία αναπτύσσοντας ένα δικό της, εξίσου αποτελεσματικό εμβόλιο κατά της Covid, καλούνται να πείσουν τους επενδυτές ότι μπορούν να καταστούν εκ νέου υπερκερδοφόρες.
Οσον αφορά το πώς μπορεί να συμβεί αυτό, οι Σαχίν και Τουρερτζί είναι ξεκάθαροι: μέσω της αξιοποίησης των αναπάντεχων και τεράστιων κερδών που αποκόμισαν από τη μάχη κατά του κορονοϊού για την ανάπτυξη των θεραπειών τους κατά του καρκίνου. Η πρόθεσή τους να αναμετρηθούν με τον καρκίνο δεν είναι καινούργια. Με αυτόν τoν σκοπό ίδρυσαν την BioNTech το 2008, με τους δυο επιστήμονες να ποντάρουν στο αποκαλούμενο (και γνωστό πλέον) αγγελιοφόρο RNA (mRNA).
«Ενώ τα περισσότερα εμβόλια απαιτούν από τους επιστήμονες να ξοδεύουν χρόνια δημιουργώντας μια πρωτεΐνη που μπορεί να επιτεθεί απευθείας σε έναν ιό, το mRNA χρησιμοποιεί ένα μόνο σκέλος του γενετικού υλικού του ιού για να μάθει στο σώμα να δημιουργεί μια πρωτεΐνη που μπορεί να του επιτεθεί. Η μέθοδος μειώνει τον χρόνο που απαιτείται για την ανάπτυξη ενός εμβολίου» συνοψίζει ο Λαΐθ Αλ-Χαλάφ. «Είναι εννοιολογικά όμορφο» σημείωσε ο Ουγούρ Σαχίν συνομιλώντας με τον συντάκτη των Sunday Times.
Η ιδέα του ζευγαριού ήταν να εφαρμόσουν αυτή την τεχνολογία στην ογκολογία, παίρνοντας δείγμα αίματος και τμήμα του όγκου από έναν ασθενή με καρκίνο, ξεδιπλώνοντας το γενετικό υλικό αμφοτέρων και παράγοντας ένα συγκεκριμένο, εξατομικευμένο εμβόλιο μέσα σε λίγες εβδομάδες. «Η ιδέα του εξατομικευμένου εμβολίου αντιμετωπίζει τη βασική αιτία. Γιατί οι θεραπείες για τον καρκίνο δεν θεραπεύουν όλους (τους ασθενείς); Επειδή κάθε καρκίνος είναι διαφορετικός» είπε η Οζλέμ, υποστηρίζοντας πως πρόκειται για μια προσέγγιση που θα μπορούσε να αποδειχθεί πιο αποτελεσματική από την αμβλεία χημειοθεραπεία.
Από το περιθώριο στα ουράνια
Επί χρόνια το ζευγάρι κινούνταν σε ένα εξιδεικευμένο, αν όχι περιθωριακό, επιστημονικό πεδίο, εξηγώντας τα οφέλη της τεχνολογίας mRNA σε συνέδρια των μόλις 100-150 ατόμων. Ολα όμως άλλαξαν το 2020, όταν αποφάσισαν να διακόψουν προσωρινά μεγάλο μέρος της δουλειάς της BioNTech για τη θεραπεία του καρκίνου και να στραφούν μέσα σε μία νύχτα στην αντιμετώπιση της Covid.
Τι θα μπορούσε, όμως, να προσφέρει στη μάχη κατά του κορονοϊού μια μικρή εταιρεία βιοτεχνολογίας με ειδίκευση στις αντικαρκινικές θεραπείες; Οι Σαχίν και Τουρετζί ήταν πεπεισμένοι ότι η τεχνολογία mRNA θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τον χρόνο που απαιτείται για την ανάπτυξη ενός εμβολίου. Και, ευτυχώς, δικαιώθηκαν.
«Εάν διαθέτεις μια ιδιαίτερη δύναμη, έχεις την υποχρέωση να κάνεις κάτι» ανέφερε ο Σαχίν. «Η δική μας ιδιαίτερη δύναμη ήταν ότι μπορούσαμε να παρασκευάσουμε γρήγορα ένα νέο εμβόλιο». Κάπως έτσι προέκυψε το Project Light Speed, όπως ήταν εσωτερικά γνωστό στα εργαστήρια της BioNTech, με στόχο την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου κατά της covid μέσα σε τέσσερις μήνες, ενώ έως τότε απαιτούνταν κατά κανόνα περί τα δύο έτη.
«Αλλά η καταπολέμηση ενός θανατηφόρου ιού απαιτεί περισσότερα από μόνη την επιστήμη. Για να συγκεντρώσει τα χρήματα που απαιτούνταν για την καταπολέμηση του ιού, η BioNTech κάλεσε τη Pfizer, με την οποία είχε συνεργαστεί για ένα εμβόλιο κατά της γρίπης το 2018. Ενώ ο αμερικανικός γίγαντας, με επικεφαλής τον ελληνικής καταγωγής Αλμπερτ Μπουρλά, αρχικά δίσταζε να ποντάρει στον νεαρό παίκτη, τον Μάρτιο έκλεισαν μια συμφωνία: σε αντάλλαγμα για τη βοήθεια της Pfizer, η BioNTech θα μπορούσε να κρατάει τα μισά κέρδη και να εμπορεύεται το εμβόλιο στη Γερμανία και στην Τουρκία» συνοψίζει ο Λαΐθ Αλ-Χαλάφ.
Για να πετύχουν τον στόχο τους, οι δυο επιστήμονες στερήθηκαν σχεδόν τα πάντα, αφού δούλευαν νυχθημερόν, έξι ημέρες την εβδομάδα. Ανταμείφθηκαν, ωστόσο, και με το παραπάνω, όταν αποδείχτηκε πως το εμβόλιό τους ήταν αποτελεσματικό κατά της covid σε ποσοστό 95%. «Πέσαμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου και χοροπηδούσαμε από χαρά» είπε η Οζλέμ. Πώς γιόρτασαν ένα επιστημονικό επίτευγμα ανάλογο με την ανακάλυψη της πενικιλίνης από τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ, όπως γράφει ο δημοσιογράφος των Sunday Times; «Φτιάξαμε λίγο τσάι. Ακούγεται ανιαρό, αλλά ήμασταν εξαντλημένοι».
Επιστροφή στα αρχικά πλάνα
Σύντομα, όμως, το ζευγάρι στράφηκε εκ νέου στον καρκίνο και στις θεραπείες για την αντιμετώπισή του. Τα έσοδα από το εμβόλιο κατά της Covid επέτρεψαν στην BioNTech να μη χάσει τον ρυθμό της. Πλέον, οι Σαχίν και Τουρετζί ευελπιστούν ότι κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους θα ξεκινήσουν οι κλινικές δοκιμές εμβολίων mRNA για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού, του παγκρέατος και του παχέος εντέρου.
Η εταιρεία σχεδιάζει επίσης να προβεί σε δοκιμή θεραπειών αντισωμάτων για άλλους τύπους καρκίνων, ωστόσο οι ιδρυτές της γνωρίζουν, έπειτα από περισσότερα από 15 χρόνια ερευνών, πως η ανάπτυξη αντικαρκινικών θεραπειών είναι κάθε άλλο παρά εύκολη: «Ενώ ένα τυποποιημένο εμβόλιο κατά της Covid μπορεί να είναι αποτελεσματικό για εκατομμύρια ανθρώπους, ο καρκίνος μπορεί να μεταλλαχθεί με εκατομμύρια διαφορετικούς τρόπους, το οποίο σημαίνει ότι η εξατομίκευση των εμβολίων είναι πιο περίπλοκη» εξηγεί ο Λαΐθ Αλ-Χαλάφ.
Επιπλέον, η αγορά για αντικαρκινικές θεραπείες δεν είναι τόσο μεγάλη σε σύγκριση με την αγορά για το εμβόλιο κατά της Covid, το οποίο έκαναν σχεδόν όλοι στις ανεπτυγμένες χώρες. Εάν, ωστόσο, οι δυο τους τα καταφέρουν και αυτή τη φορά, ένας ολόκληρος πλανήτης θα τους εξαίρει και θα τους ευγνωμονεί.
Το 2020 ανακηρύχθηκαν (μεταξύ πολλών άλλων τιμητικών διακρίσεων) «Προσωπικότητες της Χρονιάς» από το περιοδικό Time. Ωστόσο, μάλλον δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την προσοχή του κοινού. «Δεν εκτιθέμεθα πολύ – δεν γκουγκλάρουμε τους εαυτούς μας ούτε αγοράζουμε τα σχετικά περιοδικά» είπε η Τουρετζί. «Εγώ τα αγοράζω», τη διέκοψε ο σύζυγός της χαμογελώντας. «Τα μαζεύω για τα (μελλοντικά) εγγόνια!» εξήγησε.