Για να συνεννοηθούμε με δυο λόγια: είτε το ελληνικό θέατρο θα περιορίζεται σε μονολόγους, είτε θα «κατεβάσει ρολά» ακόμη και για την επόμενη σεζόν (από Οκτώβριο), υπό τις παρούσες συνθήκες.
Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζουν οι παραγωγοί του θεάτρου μας και, κυρίως, εκείνοι των μεγάλων θεάτρων, που κάνουν και το 90% του τζίρου, συνολικά. Όσο για τις μικρότερες σκηνές, βλέπουν το φάσμα του μαρασμού. Ή, στη λιγότερο επώδυνη περίπτωση, των μονολόγων μπροστά σε ελάχιστες θέσεις (θέατρα των 50 θέσεων, με βάση τα μέτρα που ανακοινώθηκαν από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, στηριζόμενα στον «χάρτη» της επιτροπής λοιμωξιολόγων, θα παίζουν το πολύ με 20 θεατές).
Οι παραγωγοί συμφωνούν σε ένα και βασικό: το καλοκαίρι, καταρχάς, ανοιχτά θέατρα όπως το «Άλσος», κοντά 2.000 θέσεων, δεν θα «βγαίνουν» σε καμία περίπτωση με μάξιμουμ 800 θεατές, που επιβάλλει το 40% της πληρότητας, για λόγους ασφαλείας εν μέσω πανδημίας. Και πάντως δεν θα «βγαίνουν» για τις πολυπρόσωπες παραστάσεις που είχαν σχεδιάσει. Το ίδιο, κατ’ επέκτασιν, εφόσον οι συνθήκες και τα μέτρα παραμείνουν τα ίδια, θα συμβεί και με τα χειμερινά θέατρα, από Οκτώβριο.
«Είμαστε σε ένα (σ.σ.: αναγκαστικό) διάλειμμα του θεάτρου, που φοβάμαι ότι θα κρατήσει έναν χρόνο, από τότε που άρχισε. Θα μιλάμε για θέατρο από το επόμενο καλοκαίρι πια», μου λέει η Ελένη Κούρκουλα από τα «Αθηναϊκά Θέατρα Α.Ε.» (μαζί με το Διονύση Παναγιωτάκη). Μιλάει δε για «παύση θεάτρου». Που όμως – όπως προσθέτει αισιόδοξα – «μετά θα οδηγήσει σε μια έκρηξη. Τέτοια θα είναι η δίψα από την ανυδρία».
Απλά πράγματα. Όσο και σκληρά – μέχρι τότε – για τους ανθρώπους του θεάτρου. Που θα αναδιαμορφώσουν αναγκαστικά τον «χάρτη» του ελληνικού θεάτρου, το οποίο βρίσκεται σε παύση, στη χώρα που γεννήθηκε.
Και άντε ότι τολμάς να κάνεις μια παράσταση με κατά 60% λιγότερους θεατές και «βγαίνεις» οικονομικά. Τι γίνεται, όμως, στη σκηνή, έστω και με το όριο των 10 ηθοποιών; «Οι θεατές θα έχουν ενάμισι μέτρο απόσταση μεταξύ τους», παρατηρεί ο Πάνος Κατσαρίδης των «Θεατρικών Σκηνών Α.Ε.». «Οι ηθοποιοί όμως πώς θα παίζουν; Τι θέατρο θα είναι αυτό που δεν θα αγγίζονται, δεν θα αγκαλιάζονται;».
Αν δε, κατά τύχη κακή, κάποιος ηθοποιός ασθενήσει, με βάση τα μέτρα το θέατρο θα κλείσει μεν για 14 ημέρες, αλλά ουσιαστικά, όπως λένε οι παραγωγοί, μέχρι να ξεκαθαριστεί το κουβάρι των επιμολύνσεων κλείνει μέχρι το τέλος της σεζόν. Και με βαριά ζημία, όχι μόνο οικονομική, αλλά και στην ίδια την φήμη του προς το κοινό.
Ο Πάνος Κατσαρίδης θεωρεί πως αυτό το τόλμημα δεν είναι εφικτό, δίχως επιδότηση, κάτι για το οποίο δεν υπάρχει καμία αναφορά στα μέτρα που ανακοινώθηκαν. Ή, δίχως ελαφρύνσεις, παραπέρα, στα έξοδα. Πώς μπορούμε, λένε οι παραγωγοί, να κρατήσουμε ένα θέατρο ήδη κλειστό από τις αρχές Μαρτίου, με μηδενικά έσοδα, πληρώνοντας μόνον έξοδα.
Επιδότηση για να ανεβάζονται πολυπρόσωπα έργα προτείνει, από την πλευρά του, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καρατζιάς του πολυχώρου (των δύο μικρότερων σκηνών) Vault, στο Βοτανικό. «Η ανεργία», προβλέπει, «θα είναι κατακόρυφη και είναι ερωτηματικό πόσοι θα μπορέσουν καν να ανοίξουν τα μικρά θέατρα. Ή πώς θα μπορέσουν να ετοιμάσουν τις παραγωγές τους οι μικρότεροι θίασοι τους οποίους στεγάζουν».
Επιδότηση των ηθοποιών, που θα μείνουν εκτός αναγκαστικά από τις όποιες παραστάσεις, προτείνει η Ελένη Κούρκουλα. Αλλιώς, προσθέτει, θα μιλάμε πλέον για ανάγκες σίτισης.
Είναι όλα, τελικά, ζήτημα επιδοτήσεων; Όχι, αλλά ένα θέατρο σε μαρασμό και αναγκαστική παύση θέλει και αυτό τις ενέσεις του για να ξαναβρεί τον εαυτό του και να μην μεταλλαχθεί σε θέατρο αναγκαστικών μονολόγων. Πώς το έλεγε εκείνο το παλιό σλόγκαν; «Θες Πολιτισμό; Απόδειξη». Έτσι.
Ένα ακόμη μεγάλο θέμα, που «ζει» τα θέατρα και τους δίνει τη δυνατότητα να σχεδιάζουν, θέτει ο Πάνος Κατσαρίδης: «Τα μεγάλα θέατρα βασίζονται στην προπώληση εισιτηρίων». Πώς να γίνει προπώληση και να χρηματοδοτηθούν τα επικείμενα πλάνα, όταν δεν υπάρχει ορίζοντας προπώλησης;
Χώρια – θα πρόσθετα – ότι ένας μεγάλος όγκος του κοινού των μέχρι πρόσφατα 1.500 παραστάσεων ετησίως στην Ελλάδα, είναι μάλλον… ώριμο, ηλικιακά. Δηλαδή, ομάδες υψηλού κινδύνου, λοιμωξιολογικά. Πώς θα προσελκύσει λοιπόν πάλι αυτό το κοινό, το κοινό του, το ελληνικό θέατρο, όταν ισχύει, τύποις ή ατύπως, η καραντίνα;
Και κάτι ακόμη, που αφορά τα περιφερειακά θέατρα και ειδικότερα τα ΔΗΠΕΘΕ ανά την Ελλάδα. Ακόμη και αν έχουν κάποια ισχνή δημοτική επιχορήγηση, όπως μου λένε διευθυντές τους, στηρίζονται πολύ περισσότερο στα έσοδά τους. Πώς θα «βγουν», λοιπόν, με το όριο του 40% της χωρητικότητας θεατών, στις ήδη μικρότερες σκηνές τους; Όταν μάλιστα το ατού τους είναι οι πιο «πλούσιες» και πολυπρόσωπες παραστάσεις, για να προσελκύουν το λιγότερο πεπαιδευμένο θεατρικά κοινό, στο οποίο και στοχεύουν και απευθύνονται, ως φορείς (και) θεατρικής παιδείας στην ελληνική περιφέρεια;
«Η γενιά μας πέρασε καλά», παραθέτει την άποψή της η Ελένη Κούρκουλα. «Δεν έζησε καταστροφές και πολέμους. Ίσως ήρθε η ώρα μας. Λένε πως χωρίς Πολιτισμό δεν μπορούμε να ζήσουμε. Όμως, δυστυχώς, είμαστε αναγκασμένοι να γυρίσουμε στα βασικά, εξαιτίας της πανδημίας: χωρίς νερό και τροφή δεν μπορούμε να ζήσουμε», όπως το θέτει.
Οι φωνές των καλλιτεχνών δεν ήταν «ανοίξτε τα θέατρα για να παίξουμε και να ζήσουμε», έρχεται να προσθέσει ο Πάνος Κατσαρίδης. Ήταν «Στηρίξτε μας». Η βασική απορία των παραγωγών είναι τι σημαίνει τελικά αυτό το ανοίγουμε στις 15 Ιουλίου. Σημαίνει ότι παραμένουν τα μέτρα στήριξης όσο το θέατρο είναι σε αυτή την αναγκαστική παύση ή σημαίνει ότι κάποιοι θα βγουν από την αναστολή για να δουλέψουν; Στην δική του περίπτωση σημαίνει ότι οι 94 άνθρωποι των «Θεατρικών Σκηνών», που υπάγονται όλοι στην ΚΑΔ (κωδικός αριθμός δραστηριότητας) θα «ελευθερωθούν» για να δουλέψουν, όταν κατ’ ουσίαν οι σκηνές θα είναι σε παύση;
Βέβαια, ο ίδιος παραδέχεται ότι τα εν Ελλάδι μέτρα, που ανακοίνωσε η υπουργός Πολιτισμού, κάλυψαν εκείνο για το οποίο το (θεατρικό) Γουέστ Εντ του Λονδίνου χρειάστηκε να κάνει ολόκληρη καμπάνια. Μιλάμε για τα voucher, χρήσης στο επόμενο 18μηνο, με αντίστοιχη κράτηση θέσης όταν ξεκινήσουν παραστάσεις. Αντί για επιστροφή χρημάτων, σε όσους είχαν προαγοράσει εισιτήρια για παραστάσεις που ακυρώθηκαν λόγω κορονοϊού.
Το μεγαλύτερο ερωτηματικό, που προκύπτει από όλα αυτά, δεν είναι μόνον η «παύση θεάτρου». Αλλά τι θέατρο θα είναι αυτό που θα έχουμε πλέον, υπό τις παρούσες τουλάχιστον συνθήκες. Όπως, ευθύβολα, είπε και ο σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου: «Το θέατρο είναι το πιο μεταδοτικό πράγμα στη Γη». Ένα τόσο μεταδοτικό, και με την μεταφορική έννοια, αγαθό, δεν μπορεί παρά να είναι το κυρίαρχο που πλήττεται.