Ο λαός της Γερμανίας, μετά την ήττα από της συμμαχικές δυνάμεις, ακολούθησε διαφορετικούς πολιτικούς δρόμους. Η Δύση προς την ελεύθερη οικονομία, τα δικαιώματα του ατόμου, η Ανατολή προς την κεντρική οικονομία και τα δικαιώματα των λαών όπως αυτά εκφράζονταν από το Κόμμα και τον Γραμματέα του.
Η πτώση του Τείχους ήταν ένα βαρυσήμαντο ιστορικό γεγονός. Σηματοδότησε το αναίμακτο τέλος ενός άτυπου εμφυλίου πολέμου. Τριάντα ένα χρόνια πέρασαν από την επανένωση της Γερμανίας. Η πρώην Δυτική Γερμανία δεν τσιγκουνεύτηκε καθόλου. Αποδεχόμενη την ισοτιμία τού ενός Ostmark (ανατολικό μάρκο) έναντι ενός Deutsche Mark (γερμανικό μάρκο) πλήρωσε ένα βαρύ οικονομικό τίμημα. Η ιδιωτικοποίηση 14.000 εταιρειών και συνεταιρισμών της Ανατολικής Γερμανίας έγινε από έναν οργανισμό με 4.000 υπαλλήλους. Τα σύστημα κοινωνικής προστασίας της Ανατολικής Γερμανίας ήταν πιο προχωρημένο και οι Ανατολικογερμανοί συνειδητοποίησαν την πραγματικότητα της Δύσης. Το χρέος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας μοιράστηκε στα ομόσπονδα κρατίδια της νέας ενωμένης Γερμανίας. Η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από την αδιάφορη Βόννη στο Βερολίνο που προσπαθεί να ξαναβρεί την αίγλη του.
Η πτώση του Τείχους ήταν η ευκαιρία να αναδιαρθρωθεί χωροταξικά το Βερολίνο. Ονομαστοί αρχιτέκτονές όπως ο Ρέντσο Πιάνο, ο Ρίτσαρντ Ρότζερς ή ο Χέλμουτ Τζαν συμμετείχαν στο μεγαλειώδες πρότζεκτ της ανοικοδόμησης του Βερολίνου. Δύσκολα διακρίνεις το Ανατολικό από το Δυτικό σήμερα. Υπάρχουν όπως κάποια υπολείμματα για να θυμίζουν στους τουρίστες το παρελθόν.
Τα ομόσπονδα κρατίδια της Δυτικής Γερμανίας ενώθηκαν με το Βραδεμβούργο, το Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία, την Σαξονία-Άνχαλτ, την Σαξονία και την Θουριγγία. Το Βερολίνο ενώθηκε. Η Γερμανία ξαναβρήκε την παλαιότερη μορφή της.
Το ερώτημα είναι τι σημαίνει αυτή η ένωση των δύο Γερμανιών για τον ίδιο τον λαό. Πώς αντιδρούν οι πρώην Ανατολικογερμανοί; Πόσο έχουν συγκλίνει οι δύο κοινωνίες;
Για να απαντήσουμε θα χρησιμοποιήσουμε τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα, και μερικές ερωτήσεις του Ευρωβαρόμετρου που εξακολουθεί να μετρά τη γνώμη των Δυτικογερμανών και των Ανατολικογερμανών.
Το πρώτο ερώτημα είναι πώς συμπεριφέρθηκαν οι Ανατολικογερμανοί στις εκλογές.
Στο παρακάτω γράφημα έχουμε τη συμμετοχή στις τελευταίες εθνικές εκλογές του 2017. Οι τέσσερις στήλες αναπαριστούν το ποσοστό της συμμετοχής στο σύνολο της Γερμανίας, στην πρώην Ανατολική (τα πέντε ομόσπονδα κρατίδια), στο ενιαίο Βερολίνο και τέλος στην πρώην Δυτική Γερμανία.
Βλέπουμε ότι οι πρώην Ανατολικοί έχουν μικρότερο ποσοστό συμμετοχής. Αυτό είναι ένα γενικό φαινόμενο σε όλα τα πρώην κομμουνιστικά κράτη. Δεν υπάρχει κάποια εξήγηση για αυτή την συμπεριφορά. Ίσως το γεγονός ότι η ψήφος ήταν υποχρεωτική και η αποχή από τις εκλογές να σήμαινε μια σειρά από δυσμενή μέτρα για τον απέχοντα ψηφοφόρο να έχει δημιουργήσει αυτό το φαινόμενο. Πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι η συμμετοχή στην Ανατολική Γερμανία είναι παρόλα αυτά πολύ υψηλότερη από τα άλλα πρώην κομμουνιστικά κράτη.
Η διαφορά στο βαθμό συμμετοχής δεν είναι η μόνη ανάμεσα στους Ανατολικούς και τους Δυτικούς.
Παρατηρούμε επίσης μια σημαντική απόκλιση της συμπεριφοράς τους όσον αφορά την επιλογή των κομμάτων. Τα λαϊκίστικα κόμματα, το ακροδεξιό AfD και το ακροαριστερό Die Linke, ενώ συγκεντρώνουν 21% της προτίμησης σε εθνικό επίπεδο, στην πρώην Ανατολική Γερμανία φτάνουν στο 40%, στο Βερολίνο στο 30% και στην πρώην Δυτική Γερμανία στο 18%.
Η πολιτική σταθερότητα της Γερμανίας κινδυνεύει σημαντικά με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να είναι πολύ δύσκολο να σχηματιστεί ισχυρός κυβερνητικός συνασπισμός. Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα πλήρωσε πολύ ακριβά το τίμημα της συμμετοχής του στην Κυβέρνηση. Το μέλλον θα είναι ακόμα πιο δύσκολο. Η πρώην Ανατολική Γερμανία μπορεί να τινάξει στον αέρα την πολιτική συνοχή της Γερμανίας με ό,τι αυτό σημαίνει για την Ευρώπη.
Το βιβλίο «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» του Όιγκεν Ρούγκε περιγράφει τις τρεις γενιές μιας ανατολικογερμανικής οικογένειας. Ο παππούς είναι βετεράνος κομμουνιστής που επιστρέφει από την εξορία για να βοηθήσει τη νέα Γερμανία, ο γιος του που εξορίζεται από τη Μόσχα και τελικά επιστρέφει στην πατρίδα σε μια μικροαστική κοινωνία και, τέλος, ο εγγονός που θέλει να δραπετεύσει στη Δύση για να ενταχθεί στην Ακροδεξιά. Περιγράφει δηλαδή την ριζοσπαστικοποίηση της ανατολικογερμανικής κοινωνίας.
Αυτή τη διαφοροποίηση της πρώην Ανατολικής από την πρώην Δυτική Γερμανία την βρίσκουμε και σε διάφορες άλλες έρευνες του Ευρωβαρόμετρου.
Επέλεξα δύο ερωτήσεις που νομίζω ότι είναι χαρακτηριστικές.
Η πρώτη αφορά τη θετική γνώμη που έχουν οι δύο κοινωνίες για διάφορα κράτη και συνασπισμούς. Ο παρακάτω πίνακας περιγράφει ακριβώς αυτή τη διαφορά.
Συγκριτικά οι Δυτικογερμανοί είναι πιο θετικοί για την ίδια τη Γερμανία, την ΕΕ., τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία. Έχουν και οι δύο πολύ χαμηλή εκτίμηση για τις ΗΠΑ και παρόλο που οι γνώμες για τη Ρωσία και την Κίνα είναι και αυτές χαμηλές, οι Ανατολικογερμανοί είναι λιγότερο αρνητικοί. Σημαντικό για μένα είναι η διαφορά για τη Γερμανία. Σαν οι Ανατολικογερμανοί να μην την αισθάνονται πατρίδα τους.
Η δεύτερη ερώτηση αφορά το Μεταναστευτικό.
Ο παρακάτω πίνακας εξετάζει την αποδοχή μερικών προτάσεων που έχουν σχέση με αυτό το ζήτημα.
Στο μόνο σημείο που συμφωνούν είναι η βελτίωση της κατάστασης στις χώρες από τις οποίες προέρχονται.
Οι πρώην Ανατολικογερμανοί έχουν πιο ριζοσπαστικές ιδέες για το Μεταναστευτικό ενώ οι πρώην Δυτικογερμανοί προσπαθούν να βρουν συνεργασίες και συμφωνίες.
Η πρώην Ανατολική και η πρώην Δυτική Γερμανία έχουν κοινή ιστορία, κοινή γλώσσα, κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο. Όμως παρατηρούμε ότι υπάρχει διαφορετική προσέγγιση που εκφράστηκε και στις εκλογές. Η Γερμανία δεν κατάφερε να συγκολλήσει τα δύο της κομμάτια. Μεγάλα ποσά έχουν επενδυθεί, βιομηχανίες έχουν εγκατασταθεί όμως 31 χρόνια μετά οι διαφορές όχι μόνο δεν έχουν εξαφανιστεί αλλά ίσως έχουν γίνει πιο έντονες. Μην ξεχνάμε ότι από τα 31 χρόνια, τα τελευταία 15 χρόνια στο τιμόνι της Γερμανίας είναι η Μέρκελ που προέρχεται από την πρώην Ανατολική Γερμανία.
Το πείραμα της Γερμανίας για τη συνοχή της έχει ενδιαφέρον και για την Ευρώπη. Αν υπάρχουν δυσκολίες για τη δημιουργία συνοχής στη Γερμανία που έχει κοινή γλώσσα, κοινή ιστορία, κοινά αμαρτήματα, κοινό πολιτισμό, ας φανταστούμε τις δυσκολίες για την Ευρωπαϊκή Ενωση με τις διαφορετικές γλώσσες, τις διαφορετικές ιστορικές εμπειρίες, τα διαφορετικά πολιτικά συστήματα.
Όταν ο Ροστρόποβιτς πήγε στην πτώση του Τείχους για να παίξει βιολοντσέλο και να γιορτάσει το γεγονός είπε ότι θα έπαιζε για τον εαυτό του και «για να ευχαριστήσουμε τον Θεό». Είχε επιλέξει Μπαχ για την περίσταση. «Είχα επιλέξει τα πιο χαρούμενα κομμάτια του, αλλά, δεν ξέρω γιατί, βγήκαν λυπητερά», είπε.