Προσπαθήστε να μετρήσετε τους κωδικούς που χρησιμοποιείτε καθημερινά. Κατά πάσα πιθανότητα είναι πολλοί, ή, έστω, παραπάνω από όσοι θα θέλατε – ένας κωδικός για να εισέλθετε στον τραπεζικό σας λογαριασμό, ένας άλλος για να επικοινωνήσετε με φίλους και γνωστούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ακόμη ένας για να διαβάσετε την προσωπική σας ηλεκτρονική αλληλογραφία, ένας τέταρτος για να πραγματοποιήσετε τις όποιες αγορές σας.
Δεν αποτελεί έκπληξη, όποτε, ότι γίνεται, πλέον, λόγος για το αποκαλούμενο «password overloading» – υπερφόρτωση, δηλαδή, του εγκεφάλου από τους πολλούς κωδικούς. Πώς, όμως, δημιουργούνται, στη συνέχεια διατηρούνται, για κάποιο χρονικό διάστημα, και στο τέλος σβήνουν τα εγκεφαλικά αποτυπώματα όλων αυτών των κωδικών; Και γιατί μια μέρα ξαφνικά και, συνήθως, την πιο ακατάλληλη στιγμή, η μνήμη μάς προδίδει;
Όλα ξεκινούν στο αριστερό ημισφαίριο, στο σημείο πάνω από το αυτί, εξηγεί στην Corriere della Sera η Κοστάντσα Παπάνιο, ψυχοβιολόγος στο πανεπιστήμιο Μιλάνο – Μπικόκα, περιγράφοντας το ταξίδι ενός password στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Είναι αυτή η περιοχή στον κροταφικό λοβό όπου εντοπίζεται η βραχεία μνήμη στην οποία εγγράφονται μνημονικά αποτυπώματα που διαρκούν λιγότερο από ένα λεπτό. Το άκουσμα, για παράδειγμα, ενός κωδικού πρόσβασης απομνημονεύεται και διατηρείται σε μια «αποθήκη» φωνολογικών μηνυμάτων ενώ σημαντικό ρόλο στη συγκεκριμένη διαδικασία διαδραματίζει και η γλώσσα του κάθε ανθρώπου.
«Ένας Άγγλος μπορεί να απομνημονεύσει το άκουσμα 7 αριθμών, γιατί είναι μονοσύλλαβοι ενώ οι Ιταλοί απομνημονεύουν κατά μέσο όρο 5 ή 6 αριθμούς διότι οι λέξεις είναι μεγαλύτερες», προσδιόρισε η Ιταλίδα επιστήμονας. Και πρόσθεσε ότι όταν επαναλαμβάνουμε νοητικά τι όποιες πληροφορίες για μερικά δευτερόλεπτα, βρισκόμαστε στη φάση της αναθεώρησης.
Αλλά για να εμπλακεί η μακρά μνήμη (που εδρεύει στον ιππόκαμπο) στην όλη διαδικασία, είναι απαραίτητη μια επεξεργασία εννοιολογικού χαρακτήρα. Υπάρχει, ωστόσο, ένα σημαντικό πρόβλημα που έγκειται στο γεγονός ότι οι προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της κυβερνοασφάλειάς μας δεν συνάδουν με τις βασικές αρχές της ψυχολογίας.
Αδιαμφισβήτητα είναι δύσκολο για έναν ξένο να μαντέψει σωστά κωδικούς που επιλέξαμε τυχαία, αλλά για εμάς είναι εξίσου, αν όχι πιο δύσκολο, να τους θυμόμαστε. Λόγω της εξέλιξης, η οποία σφυρηλάτησε ανά τους αιώνες ένα σύστημα σε θέση να απομνημονεύει ουσιαστικές πληροφορίες, και όχι αλφαριθμητικές σειρές.
Όταν οι ακολουθίες παραπέμπουν σε σημαντικές πληροφορίες, όπως τα γενέθλια ενός κοντινού προσώπου ή ένα οικείο όνομα, τότε συνήθως δεν τίθεται ζήτημα. Αλλά όταν δεν υπάρχει κάποιο σημείο αναφοράς, η όλη διαδικασία δυσκολεύει αισθητά.
Οι περισσότεροι από εμάς χρησιμοποιούμε τον ίδιο κωδικό σε περισσότερες από μία περιπτώσεις αλλά περιορισμοί όπως η υποχρεωτική χρήση κεφαλαίων καθιστούν δύσκολη την επιτυχία. Τουλάχιστον με την πρώτη απόπειρα. Για τον λόγο αυτό, οι ειδικοί συνιστούν το νοητικό «σπάσιμο» των κωδικών σε μέρη ή την νοητική οπτικοποίηση της πορείας που ακολουθούν τα δάχτυλα μας πάνω στο πληκτρολόγιο.
Οι αναμνήσεις μακράς διάρκειας μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου δίχως κανέναν περιορισμό. Αλλά για να αναδυθούν στην επιφάνεια θα πρέπει να επανενεργοποιηθούν. Και είναι αυτό που συμβαίνει κάθε φορά που θυμόμαστε έναν κωδικό: το ερέθισμα για μια μνημονική αναζήτηση ξεκινά από την προμετωπιαία περιοχή, την έδρα της λήψης αποφάσεων. Καθώς σαρώνουμε το μνημονικό αρχείο μας, ενεργοποιούμε και μνήμες παρόμοιες με εκείνη που αναζητούμε, προκαλώντας ένα φαινόμενο παρεμβολής πληροφοριών.
Σύμφωνα, μάλιστα, με μια πρόσφατη θεωρία, κάθε φορά που επανενεργοποιούμε ένα μνημονικό ίχνος, δημιουργούμε ένα καινούργιο, και γι’ αυτό η επίκληση ενός κωδικού που χρησιμοποιούμε συχνά, μπορεί να ενεργοποιήσει ίχνη κωδικών που χρησιμοποιούμε σπανιότερα.Πολλές φορές, ωστόσο, λόγω άγχους, αφηρημάδας ή και κούρασης, ξεχνάμε τα πάντα.
Κατά πάσα πιθανότητα θα έχει συμβεί και σε εσάς, να βρεθείτε μπροστά από ένα ταμείο ή από ένα ATM: έχετε βγάλει ήδη την κάρτα από το πορτοφόλι σας και ετοιμάζεστε να πληκτρολογείστε τον κωδικό αλλά το κεφάλι σας είναι κενό. Η πληροφορία που χρειάζεστε είναι διαθέσιμη αλλά δεν μπορείτε να την φτάσετε. Καλύτερα να δοκιμάσετε αργότερα, με καθαρό μυαλό – συνιστούν οι ειδικοί – τονίζοντας, επίσης, πως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Σήμερα δυσκολευόμαστε να θυμόμαστε τους πολλούς κωδικούς που έχουμε ανάγκη στη καθημερινότητά μας, όπως δυσκολευόμασταν κατά το παρελθόν να θυμόμαστε τους τηλεφωνικούς αριθμούς, τον εντοπισμό των οποίων εμπιστευόμαστε εδώ και χρόνια στα έξυπνα και με εξαιρετική μνήμη κινητά τηλέφωνά μας. Και, σίγουρα, το να ξεχνάμε συγκεκριμένες πληροφορίες είναι κάτι το φυσιολογικό καθώς μια δόση λήθης είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της μνήμης, ακόμα και για την ψυχοσωματική μας ευεξία.