Πώς είναι να κατασκευάζεις ένα iPhone; Ακούγεται διασκεδαστικό; Δεν είναι καθόλου. Αρκετές φορές στο παρελθόν έχουν ακουστεί πολλά αρνητικά για τις απαράδεκτες συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάτες στην Κίνα και σε αναπτυσσόμενες χώρες δουλεύουν, και άλλες τόσες φορές η Apple έχει δεσμευτεί να προβεί σε βελτιώσεις. Ενας φοιτητής του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, ο κινεζικής καταγωγής Ντέγιαν Ζενγκ, αποφάσισε στο πλαίσιο μιας εργασίας του να αποκτήσει προσωπική άποψη για τη ζωή σε ένα εργοστάσιο που κατασκευάζει iPhone.
Ο Ζενγκ έζησε και εργάστηκε επί έξι εβδομάδες στο συγκρότημα εργοστασίων της Pegatron – μία πραγματική πόλη στην περιφέρεια της Σαγκάης – και διηγήθηκε την εμπειρία του στο Business Insider. Η Pegatron είναι μία από τις εταιρείες που αναλαμβάνουν να συναρμολογήσουν τα smartphones της Apple.
Στο εργοστάσιο μπορούν να απασχοληθούν ως και 100.000 άτομα. Την περίοδο που ο Ζενγκ ήταν εκεί, υπήρχαν 70.000 εργαζόμενοι. «Φανταστείτε να ξεκινάτε τη δουλειά στις 7.30 κάθε πρωί και επί δώδεκα ώρες -μαζί με τα γεύματα και τα διαλείμματα- αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να τοποθετείτε μία βίδα στο πίσω μέρος του κινητού. Ακατάπαυστα 1.800 φορές την ημέρα» ξεκινά τη διήγησή του ο Ζενγκ.
Οπως και πολλές άλλες αμερικανικές εταιρίες η Apple έχει μεταφέρει την παραγωγική διαδικασία σε αναπτυσσόμενες χώρες. Το ζήτημα απέκτησε πρόσφατα έντονη πολιτική χροιά καθώς Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε τις εταιρίες αυτές να επιστρέψουν στις ΗΠΑ. Ο ίδιος ο Ζενγκ εκτιμά πως αυτό δεν είναι δυνατόν λόγω του υψηλού εργατικού κόστους που θα επέφερε μία τέτοια μετακίνηση. Αλλά ακόμα και αν συμβεί κάποτε «δεν θα προσφέρει νέες θέσεις εργασίας. Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς θα το αναλάβουν τα ρομπότ» εκτιμά ο Ζενγκ. Το εργοστάσιο στο οποίο πήγε ο Ζενγκ είχε γίνει γνωστό από παλαιότερες έρευνες του BBC του και 2014 Bloomberg το 2016 για τις συνθήκες εργασίας στην Κίνα.
Η ρουτίνα
«Αυτό που έπρεπε να κάνω ήταν να βιδώνω το μικρόφωνο στο κέλυφος του τηλεφώνου». Τις πρώτες ημέρες ο Ζενγκ ήταν πολύ συγκεντρωμένος σε αυτό, αλλά καθώς συνήθιζε τη διαδικασία, η εργασία γίνονταν όλο και πιο ανιαρή και επαναλαμβανόμενη. «Δεν υπάρχει χρόνος για σκέψη. Πρέπει να είσαι ακριβής και γρήγορος. Στο τέλος το κάνεις και με κλειστά τα μάτια, δεν είναι δύσκολο, αλλά απελπιστικά ανιαρό. Απαγορεύεται να ακούς μουσική, να μιλάς με τους συναδέλφους. Κάθε δύο ώρες κάνεις ένα δεκάλεπτο διάλειμμα. Το μεσημεριανό διαρκεί 50 λεπτά. Το γεύμα αποτελείται από κρέας ή νουντλς και κάποιες φορές ένα φρούτο. Δεν είναι καλής ποιότητας και οι εργαζόμενοι πληρώνουν για αυτό. Μερικοί τρώνε γρήγορα μήπως κερδίσουν κάποια λεπτά ύπνου αν και αυτό απαγορεύεται».
Εργατικά σωματεία δεν υπάρχουν και η εταιρία ελέγχει τα πάντα. Η Pegatron σε συνεργασία με την Apple ανέπτυξαν μία εφαρμογή την οποία πρέπει να κατεβάζουν στα κινητά τους όλοι οι εργαζόμενοι «για τη βελτίωση της ποιότητας εργασίας». Η εφαρμογή καταγράφει τα πάντα: παύσεις, ταχύτητα, καθυστερήσεις, αργοπορίες. Τα στοιχεία τα βλέπουν όλοι όσοι εργάζονται στην ίδια αλυσίδα παραγωγής ενώ οι προϊστάμενοι έχουν το δικαίωμα όχι μόνο να επιπλήξουν τους εργαζόμενους αλλά και να τους αφαιρέσουν τμήμα του μισθού τους.
Καθημερινά όλοι περνούν από ένα ανιχνευτή μετάλλων: υπάρχει πάντα ο φόβος της βιομηχανικής κατασκοπείας, η ανησυχία ότι κάποιος μπορεί να κλέψει κομμάτια ή υλικά των συσκευών. Τα μέτρα ασφαλείας μάλιστα αυξήθηκαν όπως λέει ο Ζενγκ όταν πέρασαν από τα iphone 6s στα iphone 7.
Στρατόπεδο
Οι συνθήκες ζωής θυμίζουν στρατόπεδο. Ο Ζενγκ κοιμόταν σε ένα δωμάτιο με επτά άλλους εργαζόμενους. Τα ντους είναι κοινά, ζεστό νερό δεν υπάρχει πάντα και η καθαριότητα είναι ανεπαρκής. Για ενός μηνός εργασία ο Ζενγκ έλαβε 3.100 γουάν, περίπου 425 ευρώ μαζί με τις υπερωρίες. Σύμφωνα με την Apple οι εργαζόμενοι δουλεύουν από 40 ως 60 ώρες την εβδομάδα ανάλογα με τις υπερωρίες που κάνουν.
Οι έλεγχοι
Η Pegatron είχε γίνει γνωστή ήδη από το 2013 όταν η οργάνωση China Labor Watch που επιβλέπει στις συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια της Κίνας δημοσίευσε μία έκθεση στην οποία κατήγγειλε την εταιρία ότι επέβαλε εξαντλητικά ωράρια στους εργαζόμενους. Οι υπεύθυνοι του εργοστασίου παραβίαζαν τόσο την κινεζική νομοθεσία όσο και τους όρους που η Apple επιβάλει στις εταιρίες με τις οποίες συνεργάζεται. Επιπλέον οι συντάκτες της έκθεσης ζητούσαν τη διεξαγωγή έρευνας για θανάτους εργαζομένων εντός του εργοστασίου.
Από τότε η Apple άρχισε να κάνει αυστηρότερους ελέγχους, αύξησε τους μισθούς κατά 50% τα τελευταία πέντε χρόνια, έθεσε όρια στις υπερωρίες και επέφερε βελτιώσεις στις συνθήκες εργασίας. Κάθε χρόνο δημοσιεύει μία λεπτομερή έκθεση για τις ευθύνες των συνεργαζόμενων εταιριών.
O Ζενγκ δεν κρύβει ότι η εμπειρία του ήταν μοναδική και τον οδήγησε στην απόφαση να ασχοληθεί στο μέλλον με την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για να συμβάλει κάποτε στη βελτίωση της ζωής των εργαζομένων με τους οποίους υπήρξε συνάδελφος έστω και για έξι εβδομάδες.