Oντας κιβωτοί του πνεύματος, οι βιβλιοθήκες αποτελούν, από την αρχαιότητα έως τις ημέρες μας, ξεχωριστές οντότητες τις οποίες προσεγγίζουμε με περιέργεια αλλά και δέος συνάμα. Αυτό σίγουρα ισχύει για τη βιβλιοθήκη της μονής του Αγίου Μιχαήλ στο Πεδεμόντιο της Βόρειας Ιταλίας, η οποία οικοδομήθηκε την περίοδο 983-987 μ.Χ. και πολλούς αιώνες μετά ενέπνευσε στον Ουμπέρτο Εκο το «Ονομα του Ρόδου».
Στο αριστουργηματικό μυθιστόρημα του ιταλού φιλοσόφου η βιβλιοθήκη, μυστήρια και υποβλητική, ερευνάται σπιθαμή προς σπιθαμή από τον αδελφό Γουλιέλμο της Μπάσκερβιλ, έναν καλλιεργημένο φραγκισκανό μοναχό που επισκέπτεται το μοναστήρι των Βενεδικτίνων για να μελετήσει την ανεκτίμητης αξίας τεράστια συλλογή συγγραμμάτων που φιλοξενεί στους χώρους του αλλά και για να ερευνήσει, στη συνέχεια, μια σειρά από φόνους.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η βιβλιοθήκη του αβαείου που δεσπόζει στην κοιλάδα της Σούζα, λίγες δεκάδες χιλιόμετρα από το Τορίνο, δεν διαθέτει τoν τεράστιο όγκο βιβλίων που θα περίμενε όποιος έχει διαβάσει το πρώτο μυθιστόρημα που εξέδωσε ο Εκο (σε ηλικία 48 ετών) αλλά μόλις δέκα χιλιάδες τόμους, μόνον μερικοί εκ των οποίων ανάγονται στην αρχαιότητα.
Χάρη, όμως, στην άφιξη ενός νέου ηγούμενου αλλά και στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για το «Ονομα του Ρόδου» (λόγω της μεταφοράς του στην τηλεόραση με πρωταγωνιστές τον Τζον Τορτούρο και τον Ρούπερτ Εβερετ) αναμένεται πως η βιβλιοθήκη θα αναγεννηθεί.
Αυτό τουλάχιστον ευελπιστούν οι μοναχοί. «Θέλουμε να διευρύνουμε και να βελτιώσουμε τη συλλογή μας, βρίσκοντας βιβλιόφιλους και συλλέκτες αρχαίων συγγραμμάτων διατεθειμένους να μας δωρίσουν κείμενα φιλοσοφικού και θεολογικού περιεχομένου με ιστορικό ενδιαφέρον» δήλωσε, μιλώντας στη La Repubblica, ο δον Κλάουντιο Μασιμιλιάνο Πάπα, ο νέος ηγούμενος της μονής. «Η έκκλησή μου απευθύνεται και στην οικογένεια του Εκο, ούτως ώστε να λάβει υπόψη τη βιβλιοθήκη μας και να μας προσφέρει κάποιους από τους τόμους του τεράστιου αρχείου της. Θα ήταν τιμή για εμάς να δεχτούμε στη βιβλιοθήκη του αβαείου που ενέπνευσε το “Ονομα του Ρόδου” αρχαία κείμενα θρησκευτικού περιεχομένου που ανήκαν στον Εκο» σημείωσε.
Προς το παρόν, ωστόσο, «ολόκληρο το αρχείο του Εκο έχει δεσμευτεί από το κράτος, οπότε, ακόμα και εάν το ήθελα, δεν έχω τη δυνατότητα να δωρίσω ή να δανείσω τίποτα σε κανέναν» εξήγησε από την πλευρά της η Ρενάτε Ράμγκε Εκο, η χήρα ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους στοχαστές της Ιταλίας. Το αρχείο του Ουμπέρτο Εκο, το οποίο έχει αναγνωριστεί ως εθνική κληρονομιά ανεκτίμητης ιστορικής αξίας, αποτελείται από δύο συλλογές. Η πρώτη, με έργα της νεότερης εποχής, περιλαμβάνει περί τους 30.000 τόμους, ενώ η άλλη αποτελείται από 1.200 κείμενα που ανάγονται στην αρχαιότητα.
«Η βιβλιοθήκη που περιγράφεται στο βιβλίο του Εκο και στην ταινία ή την τηλεοπτική σειρά δεν έχει κανένα κοινό στοιχείο με τη δική μας, κυρίως γιατί δημιουργήθηκε μόλις το 1836. Αρχικά περιελάμβανε τριακόσιους τόμους του 17ου και του 18ου αιώνα, και με τον καιρό, δημιουργήθηκε μια σημαντική συλλογή κειμένων, φτάνοντας στους 10.000 περίπου τόμους. Θα ήταν πολύ ωραίο, σήμερα, να καταφέρουμε να την εμπλουτίσουμε με νέα συγγράμματα που θα ενδιαφέρουν πραγματικά τους λόγιους και τους μελετητές» πρόσθεσε ο ηγούμενος της μονής.
Πάντως την 4η Μαΐου, ημέρα Σάββατο, οι εθελοντές του αβαείου πρόκειται να ανοίξουν τις πύλες μερικών εκ των χώρων του, συμπεριλαμβανομένης και της βιβλιοθήκης του «Ρόδου», έχοντας κατά νου ότι ο Εκο υποστήριζε πως «η κύρια λειτουργία της βιβλιοθήκης, τουλάχιστον η λειτουργία της βιβλιοθήκης του σπιτιού μου και κάθε βιβλιοθήκης που μπορούμε να επισκεφθούμε, έγκειται στο να ανακαλύπτουμε βιβλία των οποίων αγνοούσαμε την ύπαρξη αλλά έχουν εξαιρετική σημασία για εμάς».