Το μόνο που θέλουμε για τα Χριστούγεννα είναι… αυτά τα τραγούδια

Την περίοδο των Χριστουγέννων τα παλιά τραγούδια είναι στις δόξες τους. Οι καλλιτέχνες της Greatest Generation (οι γεννημένοι μεταξύ 1910 – 1924) βρίσκονται στην κορυφή των playlists των Millennials (1981-2000), μάλιστα ένα τραγούδι 27 ετών παλιό, το «All I Want for Christmas Is You», ερμηνευμένο από την Μαράια Κάρεϊ ηγείται των pop charts, θεωρείται μάλιστα «νέα» είσοδος στην χριστουγεννιάτικη συλλογή.

Είκοσι τραγούδια κυριαρχούν στο Holiday 100 του Billboard από τότε που ξεκίνησε η λίστα το 2011, και τα δύο τρίτα από αυτά γράφτηκαν πριν από το 1980.

Οι δημοσιογράφοι της Washington Post Μπόνι Μπέρκοβιτς, Κρις Αλκαντάρα και Σέλι Ταν, πήραν τα 20 κορυφαία τραγούδια κάθε εβδομάδας και τα βαθμολόγησαν με βάση την εβδομαδιαία κατάταξή τους. Κατόπιν τα ταξινόμησαν με βάση τις καλύτερες επιδόσεις τους στη λίστα του Billboard, η οποία καλύπτει τις εβδομάδες Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου κάθε έτους. Ιδού λοιπόν ο πίνακας σύμφωνα με το Billboard:

Είναι θέμα μηχανισμών του εγκεφάλου

Γιατί συμβαίνει αυτό; Η απάντηση είναι η νοσταλγία, είπαν κυριολεκτικά όλοι όσοι ρωτήθηκαν από τους δημοσιογράφους της Washington Post.

«Γενικά, η μουσική ποπ έχει σχέση με το να βρεθείς εκεί έξω, με νέες σχέσεις, νέα ξεκινήματα, με το να είσαι νέος και ελεύθερος και να χορεύεις», είπε ο Τζο Μπένετ, καθηγητής μουσικολογίας στο Berklee College of Music, αλλά, πρόσθεσε «Η χριστουγεννιάτικη μουσική είναι σχεδόν το αντίστροφο, εννοιολογικά και στιχουργικά. Πρόκειται για την επιστροφή στο σπίτι, τη νοσταλγία, την αναδρομή σε μια πιο αθώα στιγμή στη ζωή ή την πολιτιστική ιστορία κάποιου».

Θα μπορούσαμε να συζητάμε ασταμάτητα για το τι συνιστά τον μουσικό κανόνα των διακοπών, αλλά τα τραγούδια που βρίσκονται στην κορυφή είναι πολύ ξεκάθαρα και πολύ παλιά. Τα περισσότερα γράφτηκαν τη δεκαετία του 1970 και νωρίτερα, και πολλές από τις πιο δημοφιλείς εκδοχές αυτών των τραγουδιών κυκλοφόρησαν πριν από πολύ καιρό επίσης.

Σκεφτείτε ότι μόνο τρία από τα 20 πιο δημοφιλή εορταστικά τραγούδια κυκλοφόρησαν αυτόν τον αιώνα και όλα είναι διασκευές πολύ παλαιότερων τραγουδιών.

Η διασκευή του «Hallelujah» των Pentatonix είναι το νεότερο τραγούδι στη λίστα, αφού κυκλοφόρησε το 2016, ενώ το παλαιότερο τραγούδι αυτής της λίστας, το «White Christmas» του Μπινγκ Κόσμπι, κυκλοφόρησε το 1942.

Η μουσική των γιορτών εισχωρεί σε ένα γλυκό σημείο στην καλωδίωση του εγκεφάλου μας, είπε στη Washington Post ο Μπράιαν Ραμπίνοβιτς, λέκτορας στο College of William & Mary, ο οποίος ασχολείται με τη νευροεπιστήμη της μουσικής.

Κάθε είδους μουσική μπορεί να διεγείρει τα κέντρα ευχαρίστησης του εγκεφάλου, αλλά η μουσική των γιορτών μπορεί επιπλέον να ανακαλέσει πολύτιμες αναμνήσεις, χάρη στο σύστημα αρχειοθέτησης του εγκεφάλου, εξήγησε ο αμερικανός νευροεπιστήμονας. Η επεξεργασία τονικών μοτίβων και αυτοβιογραφικών στιγμιότυπων γίνεται σε αλληλοεπικαλυπτόμενες περιοχές του έσω προμετωπιαίου φλοιού.

Αυτό σημαίνει ότι, παρόλο που μπορεί να ασχολείσαι με την avant-garde jazz, death metal ή την emo, όλο τον υπόλοιπο χρόνο, μπορεί άθελά σου να «λιώσεις» ακούγοντας το «White Christmas», επειδή ο εγκέφαλός σου συνδέει αυτό το τραγούδι με το ψήσιμο μπισκότων στην κουζίνα της γιαγιάς,  όταν ήσουν έξι ετών.

Πώς λοιπόν μπαίνει ένα νέο τραγούδι στη λίστα;

«Για προφανείς λόγους, είναι πραγματική πρόκληση να προσθέσουμε κάτι νέο σε αυτόν τον κανόνα», έγραψε σε email, ο Μαρκ Σίμος, συνάδελφος του Μπένετ και καθηγητής γραφής τραγουδιών στο Μπέρκλεϊ, «επειδή δεν έχει σύγχρονο στιλ, και επειδή αυτά τα τραγούδια έχουν πολλές συγκεκριμένες πολιτισμικές αναφορές για τους ακροατές».

Αλλά η είσοδος είναι εξαιρετικά επικερδής, οπότε οι καλλιτέχνες συνεχίζουν να προσπαθούν, και κάθε δεκαετία περίπου, κάποιος τα καταφέρνει. Ο Τζον Λένον και η Γιόκο Ονο για παράδειγμα το πέτυχαν με το ντουέτο τους «Happy Xmas (War Is Over)», το 1971. Το ίδιο έγινε το 1979 με το «Wonderful Christmastime» του Πολ ΜακΚάρτνεϊ, και το 1984 με το «Last Christmas» των Wham!.

Πάνω από όλα αυτά είναι το blockbuster της Μαράια Κάρεϊ «All I Want for Christmas Is You», του 1994, που το τραγουδάει ντυμένη με ένα κόκκινο κοστούμι ξωτικού.

«Είναι σχεδόν σαν να αγοράζεις ένα λαχείο και να το θάβεις στην πίσω αυλή», είπε ο μουσικοκριτικός της Post, Κρις Ρίτσαρντς, «Αν το τραγούδι σου καταλήξει να γίνει χρυσό, καταλήγεις κι εσύ σε μια έντονη επανάληψη κάθε Δεκέμβριο και για πάντα».

Κοινά σημεία

Τα τραγούδια, που βρίσκονται στην κορυφή της λίστας τείνουν να έχουν ορισμένες ομοιότητες.

Συνήθως έχουν σύντομους, επαναλαμβανόμενους στίχους και θεματολογία τυπική των διακοπών. Δεν χρειάζεται καν να έχουν πολύ νόημα. Το «A Christmas Song» του Μελ Τορμέ είναι απλώς μια λιτανεία εικόνων: κάστανα που ψήνονται, χιονάνθρωποι, κάλαντα, γκι, κλπ κλπ κλπ. Και το λατρεύουμε.

Ο Μπένετ ανέλυσε τους στίχους των 200 κορυφαίων ροών του Spotify στο Ηνωμένο Βασίλειο την εβδομάδα των Χριστουγέννων του 2016 και βρήκε ότι τα 78 από αυτά ήταν χριστουγεννιάτικα τραγούδια, τα περισσότερα από τα οποία εμφανίζονται επίσης στις λίστες των ΗΠΑ. Οι στίχοι αυτών των 78 κομματιών έχουν συχνά κοινά θέματα, που αναφέρονται σε τουλάχιστον μία —και συχνά σε περισσότερες— από τις εξής οκτώ θεματικές κατηγορίες (Ο Μπένετ πρόσθεσε και μια ένατη κατηγορία, τα Instrumental):

1. Σπίτι (14 τραγούδια),
2. Αγιος Βασίλης (Santa, 14),
3. Ερωτας (12),
4. Χιόνι (12),
5. Χαμένη αγάπη (9),
6. Πάρτι (7),
7. Ειρήνη στη Γη (5),
8. Θρησκευτικό (4),
9. Instrumental (1 κομμάτι)

Πάμε πάλι στη λίστα του Billboard: Από τα 20 κορυφαία τραγούδια, πολλά είναι διασκευές. Επειδή είμαστε ερωτευμένοι με τα παλιά, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η λίστα  είναι γεμάτη με νεότερες εκδόσεις κλασικών.

Ενα από τα πιο πρόσφατα τραγούδια είναι του σημερινού βασιλιά των χριστουγεννιάτικων διασκευών, του καναδού τραγουδιστή Μάικλ Μπουμπλέ. Μάλιστα, 10 από τα τραγούδια του από το άλμπουμ του 2011 «Christmas» βρίσκονται στη λίστα των 78 του Μπένετ.  Η απουσία πρωτότυπων τραγουδιών και δημιουργικών τίτλων αντισταθμίζεται από τις αξίες της παραγωγής του άλμπουμ, είπε ο Μπένετ: Ο  Μπουμπλέ «επιλέγει πολύ παλιά τραγούδια που παίζονται κλασικά από μεγάλες ορχήστρες, αλλά τα ηχογραφεί με σύγχρονη τεχνολογία που τα κάνει φιλικά στο ραδιόφωνο». Με αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι μπορούν να απολαμβάνουν «όλη την ποιότητα ήχου που περιμένουν από τη μοντέρνα ηχογράφηση ενός σύγχρονου καλλιτέχνη, ενώ έχουν όλα τα νοσταλγικά συναισθήματα που θέλουμε από τον τραγουδοποιό».

Ο Ραμπίνοβιτς, εξάλλου, έδωσε μια νευρολογική εξήγηση για το γιατί μας αρέσουν οι διασκευές: ανταποκρίνονται στις προσδοκίες μας. Ο εγκέφαλός μας εισπράττει ανταμοίβή όταν προβλέπει σωστά τι θα συμβεί στη συνέχεια, ενώ αν μια πρόβλεψη είναι λάθος, νιώθουμε στιγμιαία ότι αποσυντονιζόμαστε. Αλλά αν η έκπληξη δεν είναι πολύ μεγάλη, εξήγησε ο νευροεπιστήμονας, ο εγκέφαλός μας μπορεί να αποφασίσει ότι του αρέσει η αλλαγή, και τότε είμαστε συχνά πιο χαρούμενοι από ό,τι αν δεν υπήρχε εξαρχής έκπληξη. Αυτός είναι ο λόγος, που σε πολλούς από εμάς αρέσουν τα πάρτι-έκπληξη και τα τρενάκια του λούνα παρκ, παρόλο που στην αρχή είναι τρομακτικά.

Λειτουργεί το ίδιο και με τη μουσική, είπε ο Ραμπίνοβιτς: «Μπορεί να παραβιαστεί η πρόβλεψή σας, αλλά να  βρείτε το τραγούδι υπέροχο». Αυτός είναι ο λόγος που οι καλλιτέχνες οι οποίοι κάνουν διασκευές δεν ξεφεύγουν πολύ από τις αρχικές συνθέσεις.

Για παράδειγμα, από τις πρώτες τραχιές συλλαβές του «Santa Claus Is Comin’ to Town», όπως το τραγούδησε ο Μπρους Σπρίνγκστιν το 1975, ξέρεις ότι δεν ακούς την έκδοση του Φρεντ Αστέρ από την τηλεοπτική εκπομπή του 1970, η οποία ήταν επίσης μια από τις πολλές διασκευές του πρωτότυπου τραγουδιού του 1934. Το timing μεταξύ των λέξεων είναι διαφορετικό, κάποιες νότες μένουν χαμηλά ενώ ο εγκέφαλός σου περιμένει ότι θα ανέβουν. Αλλά ακούς επίσης τα καμπανάκια των έλκηθρων και τους στίχους τις ξέρεις καλά, οπότε ο εγκέφαλός σου αποφασίζει ότι τελικά η εκδοχή του Boss είναι πολύ καλή…

Κάτι ανάλογο, εξάλλου, συμβαίνει και με το «Must Be Santa» του Μπομπ Ντύλαν (το λατρεύουμε) από το άλμπουμ του «Christmas In The Heart», που ηχογραφήθηκε το 2009 και το λατρεύουμε. Ωστόσο το αρχικό τραγούδι του Μιτς Μίλερ (που βασίζεται σε παλιά γερμανικά τραγούδια για πότες αλκοόλ) κυκλοφόρησε το 1960.