Επτά χρόνια μας χωρίζουν από το 2030, χρονιά που σύμφωνα με τις προβλέψεις της επιστημονικής κοινότητα θα αποτελέσει ορόσημο. Εάν αυτές επιβεβαιωθούν, έκτοτε εκατομμύρια ζωές θα μπορούν να σωθούν χάρη στα πρωτοποριακά εμβόλια για την αντιμετώπιση μιας σειράς παθήσεων, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου, των καρδιαγγειακών αλλά και των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Μάλιστα, και σύμφωνα με τον βρετανικό Guardian, μια κορυφαία –όπως τη χαρακτηρίζει– φαρμακευτική εταιρεία φαίνεται (σύμφωνα με σχετικές δηλώσεις των εκπροσώπων της) πως δεν θα αθετήσει τον χρονικό στόχο που έχει θέσει. Αλλωστε, τα δεδομένα των μελετών είναι πολλά υποσχόμενα. Είναι ενδεικτικό ότι ορισμένοι ερευνητές κάνουν λόγο για ταχύτατες εξελίξεις: Σε διάστημα μόλις 12-18 μηνών έχει καλυφθεί μια πρόοδος για την οποία δυνητικά θα έπρεπε να μεσολαβήσουν 15 έτη έως ότου επιτευχθεί.
Πώς συνέβη αυτό; Η επιτυχία του εμβολίου έναντι της Covid-19 λειτουργεί ως εφαλτήριο για εκείνα που έρχονται.
Ο δρ Πολ Μπάρτον, επικεφαλής ιατρός της φαρμακευτικής εταιρείας Moderna, εκτιμά ότι η εταιρεία θα είναι σε θέση να προσφέρει τέτοιες θεραπείες για «ασθένειες όλων των τύπων», ακόμη και σε πέντε χρόνια από σήμερα. Ηδη, τρέχουν μελέτες για εμβόλια κατά του καρκίνου, που θα στοχεύουν διαφορετικούς τύπους όγκων. «Νομίζω ότι θα είμαστε σε θέση να προσφέρουμε εξατομικευμένα εμβόλια κατά του καρκίνου σε ανθρώπους σε όλον τον κόσμο» δήλωσε στον Guardian.
Αντίστοιχα, πολλαπλές λοιμώξεις του αναπνευστικού θα μπορούσαν να προληφθούν με μία μόνο ένεση – επιτρέποντας σε ευάλωτα άτομα να προστατεύονται από την Covid, τη γρίπη και τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV). Οι θεραπείες mRNA θα μπορούσαν να καλύψουν ένα ακόμη σημαντικό κενό, αντιμετωπίζοντας σπάνιες ασθένειες, για τις οποίες δεν υπάρχει προς το παρόν διαθέσιμη φαρμακευτική αγωγή.
Κάνοντας, δε, ένα ακόμη πιο μεγάλο άλμα στο μέλλον, ο δρ Μπάρτον «βλέπει» ότι «σε 10 χρόνια από σήμερα θα πλησιάζουμε σε έναν κόσμο όπου θα μπορούμε να προσδιορίζουμε τη γενετική αιτία μιας ασθένειας και, με σχετική απλότητα, να την επεξεργαζόμαστε και να την επιδιορθώνουμε χρησιμοποιώντας τεχνολογία που βασίζεται σε mRNA».
Ωστόσο, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η επιταχυνόμενη πρόοδος θα χαθεί αν δεν διατηρηθεί υψηλό το επίπεδο των επενδύσεων.
Πώς θα λειτουργεί η τεχνολογία mRNA στο μέλλον
Τα εμβόλια από το… μέλλον, με την τεχνολογία mRNA, θα «ειδοποιούν» το ανοσοποιητικό σύστημα για τον καρκίνο που βρίσκεται υπό ανάπτυξη στον οργανισμό του ασθενούς, ώστε αυτό να μπορεί να του επιτεθεί και να τον καταστρέψει χωρίς να βλάψει υγιή κύτταρα.
Στο πλαίσιο αυτό, οι γιατροί θα κάνουν το πρώτο σημαντικό βήμα λαμβάνοντας βιοψία του όγκου. Στο εργαστήριο, το γενετικό υλικό θα αναλύεται ώστε να εντοπιστούν μεταλλάξεις που δεν υπάρχουν σε υγιή κύτταρα.
Στη συνέχεια, ειδικός αλγόριθμος θα προσδιορίζει ποιες από αυτές τις μεταλλάξεις είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη του καρκίνου. Επιπροσθέτως, θα ξεκλειδώνει τα μέρη των μη φυσιολογικών πρωτεϊνών που κωδικοποιούν αυτές οι μεταλλάξεις και τα οποία είναι πιο πιθανό να πυροδοτήσουν μια ανοσολογική απόκριση. Επειτα, τα mRNA θα συμπεριλαμβάνονται στο εξατομικευμένο εμβόλιο.
Ετος εξελίξεων το 2023
Τον περασμένο Ιανουάριο η Moderna ανακοίνωσε τα αποτελέσματα μιας δοκιμής σε τελικό στάδιο του πειραματικού εμβολίου της mRNA για τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV). Σύμφωνα με αυτά, η αποτελεσματικότητά του αγγίζει το 83,7% στην πρόληψη τουλάχιστον δύο συμπτωμάτων, όπως είναι ο βήχας και ο πυρετός, σε ενήλικες ηλικίας 60 ετών και άνω.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) έδωσε τον χαρακτηρισμό πρωτοποριακής θεραπείας εμβολίου, ανάβοντας έτσι το «πράσινο φως» για την επίτευξη των διαδικασιών.
Εν τω μεταξύ, έναν μήνα αργότερα (τον περασμένο Φεβρουάριο), ο FDA χορήγησε τον ίδιο χαρακτηρισμό στο εξατομικευμένο εμβόλιο κατά του καρκίνου της Moderna, με βάση τα πρόσφατα αποτελέσματα σε ασθενείς με μελάνωμα.
Η Pfizer βρίσκεται επίσης στην τελική ευθεία για την έναρξη κλινικής δοκιμής φάσης ΙΙΙ ενός εμβολίου κατά της γρίπης που βασίζεται σε τεχνολογία mRNA. Ταυτόχρονα, έχει στραμμένο το βλέμμα της και σε άλλες μολυσματικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του έρπητα ζωστήρα, σε συνεργασία με την BioNTech.
Οι ιατρικές εξελίξεις χρειάζονται επενδύσεις
Κατά την πανδημία, όμως, αναδείχθηκαν και άλλες τεχνολογίες εμβολίων, όπως εκείνα που βασίζονται σε πρωτεΐνες. Η εταιρεία βιοτεχνολογίας Novavax, με έδρα τις ΗΠΑ, ήταν εκείνη που «έκοψε το νήμα» όταν, κατά την πρόσφατη υγειονομική κρίση, κυκλοφόρησε ένα ακόμη εμβόλιο που, παρότι στηρίχθηκε σε μια δοκιμασμένη συνταγή, ανήκει στη «νέα γενιά».
Ο καθηγητής Αντριου Πόλαρντ, διευθυντής της Ομάδας Εμβολίων της Οξφόρδης και πρόεδρος της Μικτής Επιτροπής Εμβολιασμού και Ανοσοποίησης (JCVI) του Ηνωμένου Βασιλείου, υπογράμμισε στον Guardian ότι «δεν υπάρχει αμφιβολία πως υπάρχει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα εμβόλια. Το πραγματικά μεγάλο ερώτημα είναι, τι θα συμβεί εφεξής».
Εξαιτίας της διαφαινόμενης απειλής ευρύτερης σύγκρουσης στην Ευρώπη, όπως αναφέρει, υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί η ερευνητική εστίαση στα εμβόλια και, συνεπακόλουθα, να μην αξιοποιηθούν η δυναμική και οι τεχνολογικές γνώσεις που έχουν αποκτηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
«Κάντε ένα βήμα πίσω και σκεφτείτε τι είμαστε διατεθειμένοι να επενδύσουμε σε καιρό ειρήνης, όπως την ενίσχυση της στρατιωτικής δύναμης… Ομως, οι πανδημίες αποτελούν εξίσου σημαντική απειλή, αν όχι μεγαλύτερη, γιατί γνωρίζουμε με βεβαιότητα τι πρόκειται να συμβεί. Παρ’ όλα αυτά, δεν επενδύουμε ούτε το ποσό που θα κόστιζε η κατασκευή ενός πυρηνικού υποβρυχίου», προσέθεσε με νόημα ο δρ Πόλαρντ.