Την 21η Ιανουαρίου του 2017, μία ημέρα αφότου ο Ντόναλντ Τραμπ ανέλαβε καθήκοντα προέδρου των ΗΠΑ, περί τα τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως γυναίκες, διαδήλωσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, συμμετέχοντας σε μία από τις μεγαλύτερες πορείες στην ιστορία της χώρας, την Πορεία των Γυναικών (Women’s March).
Οι διαμαρτυρίες πυροδοτήθηκαν τόσο από τις απόψεις του Τραμπ για τα δικαιώματα των γυναικών όσο και από τις αποκαλύψεις για το πώς ο δισεκατομμυριούχος πρώην βασιλιάς του reality και νυν πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών αντιμετώπιζε τις γυναίκες στην προσωπική του ζωή, «αρπάζοντάς τες από το μ…νί», σύμφωνα με τον ίδιο.
Επρόκειτο για μια μαζική κινητοποίηση η οποία στέφθηκε από πλήρη επιτυχία. Χάρη στην πορεία των γυναικών, οι Αμερικανίδες είχαν καταστεί ξαφνικά κύρια αντιπολιτευόμενη δύναμη κατά του Τραμπ, προσωπικά, και του τραμπισμού, γενικότερα. Μέσα σε διάστημα μερικών μηνών, ωστόσο, το κίνημα των γυναικών άρχισε να κλονίζεται από πρωτοφανείς εσωτερικές έριδες και διενέξεις, έως ότου κατέρρευσε σχεδόν ολοκληρωτικά.
Σήμερα, αρκετά χρόνια μετά, έρευνα των New York Times αποκαλύπτει πως αυτές οι έριδες και οι διενέξεις υποκινήθηκαν τεχνηέντως από τη Μόσχα. «Περισσότερα από 6.000 χιλιόμετρα μακριά, οργανώσεις που συνδέονταν με τη ρωσική κυβέρνηση είχαν ορίσει ομάδες για την Πορεία των Γυναικών. Σε απρόσωπα γραφεία στην Αγία Πετρούπολη […] κειμενογράφοι δημοσίευαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επικριτικά μηνύματα για το κίνημα της Πορείας των Γυναικών, υποδυόμενοι φανταστικούς Αμερικανούς. Αναρτούσαν μηνύματα ως μαύρες γυναίκες που επέκριναν τον λευκό φεμινισμό, ως συντηρητικές γυναίκες που ένιωθαν αποκλεισμένες και ως άντρες που χλεύαζαν τις συμμετέχουσες ως γκρινιάρες με τριχωτά πόδια», εξηγεί η Ελεν Μπάρι στο ρεπορτάζ της.
Αλλά ένα μήνυμα είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο στο κοινό από οποιοδήποτε άλλο. «Ανέδειξε ένα στοιχείο της Πορείας των Γυναικών που ενδεχομένως να φαινόταν, αρχικά, ως λεπτομέρεια: μεταξύ των τεσσάρων επικεφαλής της Πορείας συγκαταλεγόταν και η Λίντα Σαρσούρ, μια αμερικανίδα ακτιβίστρια με καταγωγή από την Παλαιστίνη της οποίας το χιτζάμπ τη σημάδεψε ως πιστή μουσουλμάνα».
Τους επόμενους 18 μήνες, τα τρολ της Μόσχας, σε συνεργασία με την υπηρεσία πληροφοριών των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, κατέβαλαν συνεχείς προσπάθειες για να απαξιώσουν το κίνημα, διαδίδοντας επιβαρυντικές, συχνά κατασκευασμένες, αφηγήσεις για την Λίντα Σαρσούρ. Κάπως έτσι η 42χρονη, σήμερα, ακτιβίστρια κατέστη στόχος όχι μόνον των οπαδών του Ντόναλντ Τραμπ αλλά και μερικών εκ των πιο σφοδρών πολέμιών του.
«Εκατόν πενήντα δύο διαφορετικοί ρωσικοί λογαριασμοί παρήγαγαν υλικό για αυτήν. Τα δημόσια αρχεία λογαριασμών στο Twitter που είναι γνωστό ότι είναι ρωσικοί περιέχουν 2.642 tweets για τη Λίντα Σαρσούρ, πολλά από τα οποία είχαν μεγάλη απήχηση, σύμφωνα με ανάλυση της Advance Democracy Inc., μιας ανεξάρτητης μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που διεξάγει μελέτες και έρευνες δημόσιου συμφέροντος», αναφέρει η δημοσιογράφος των NYT στο ρεπορτάζ της.
Μας πληροφορεί επίσης πως οι λόγοι που οδήγησαν στην κατάρρευση του κινήματος της Πορείας των Γυναικών ήταν πολλοί. Καταρχάς επρόκειτο εξαρχής περί μιας εύθραυστης συμμαχίας που οδηγήθηκε σε κρίση κυρίως λόγω των σχέσεων των επικεφαλής της με τον Λούις Φάρακαν, τον ηγέτη του Εθνους του Ισλάμ, ο οποίος καταδικάζεται ευρέως για τις αντισημιτικές του δηλώσεις. Οταν αυτό κατέστη ευρέως γνωστό, προοδευτικές ομάδες αποστασιοποιήθηκαν τη Λίντα Σαρσούρ, ζητώντας την παραίτησή της καθώς και των υπόλοιπων επικεφαλής του κινήματος της Πορείας των Γυναικών. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ωστόσο, πως σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και η εμπλοκή της Μόσχας, η οποία έσπευσε να εκμεταλλευτεί τις ήδη υπάρχουσες αδυναμίες της συμμαχίας.
«Για περισσότερο από έναν αιώνα, η Ρωσία και η Σοβιετική Ενωση επιδίωκαν να αποδυναμώσουν τους αντιπάλους τους στη Δύση, πυροδοτώντας φυλετικές και εθνοτικές εντάσεις», γράφει η Ελεν Μπάρι, θυμίζοντας πως τη δεκαετία του 1960 αξιωματούχοι της KGB που υπηρετούσαν στις ΗΠΑ πλήρωναν πράκτορες για να σχεδιάζουν σβάστικες σε συναγωγές και να βεβηλώνουν εβραϊκά νεκροταφεία και για να αποστέλλουν επιστολές με ρατσιστικό περιεχόμενο σε αφρικανούς διπλωμάτες, υποδυόμενοι οπαδούς της θεωρίας περί της ανωτερότητας της λευκής φυλής.
Ομως οι Σοβιετικοί «δεν εφηύραν αυτές τις κοινωνικές έριδες, προϋπήρχαν ήδη στην Αμερική», υπογραμμίζει η αμερικανίδα δημοσιογράφος. Και για να γίνει απόλυτα κατανοητή επικαλείται τη μαρτυρία του Λάντισλαβ Μπίτμαν, ο οποίος πριν αυτομολήσει στις ΗΠΑ, ήταν υψηλόβαθμος αξιωματούχος στην υπηρεσία πληροφοριών της Τσεχοσλοβακίας. Ο τσέχος πρώην κατάσκοπος είχε συγκρίνει τα σοβιετικά προγράμματα παραπληροφόρησης με έναν μοχθηρό γιατρό που διαγιγνώσκει επιδέξια τα τρωτά σημεία του ασθενούς και τα εκμεταλλεύεται, «παρατείνει την ασθένειά του και τον οδηγεί σε πρόωρο θάνατο αντί να τον θεραπεύει».
Οσον αφορά το παρόν, πριν μια δεκαετία ο Βλαντιμίρ Πούτιν επέβλεψε ο ίδιος προσωπικά μια αναβίωση αυτών των τακτικών, επιδιώκοντας να υπονομεύσει μυστικά τις δημοκρατίες ανά τον κόσμο. Ομως σήμερα, σε αντίθεση με τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, η Μόσχα έχει στη διάθεσή της τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία επιτρέπουν την απρόσκοπτη διασπορά των όποιων ιδεών στις κοινωνίες.
300 εκατ. δολάρια σε ξένα κόμματα
Η Ελεν Μπάρι θυμίζει επίσης πως τα τελευταία οχτώ χρόνια το Κρεμλίνο διοχέτευσε κρυφά περισσότερα από 300 εκατομμύρια δολάρια σε πολιτικά κόμματα σε περισσότερες από 20 χώρες, επιδιώκοντας να επηρεάσει τις πολιτικές τους προς όφελος της Μόσχας. Εστιάζοντας την προσοχή της στην πατρίδα της, αναφέρει πως τα πολλά ερωτήματα όσον αφορά τον αντίκτυπο των ρωσικών παρεμβάσεων στην αμερικανική δημοκρατία, θα απασχολούν ειδικούς και μη επί χρόνια, ενδεχομένως να μείνουν αναπάντητα. Το φλέγον ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι αυτό.
«Ηδη τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενίσχυαν τις πολιτικές παρορμήσεις των Αμερικανών, αφήνοντας πίσω τους μια σειρά από ζημιωμένες κοινότητες. Ηδη η εμπιστοσύνη στους θεσμούς μειώνονταν και η οργή φούντωνε στη δημόσια ζωή. Αυτά τα πράγματα θα ήταν αληθινά και χωρίς ρωσικές παρεμβάσεις», επισημαίνει. Η επιδίωξη των Ρώσων ήταν να απλά εκμεταλλευτούν ό,τι νοσηρό προϋπήρχε και αυτό δεν ισχύει μόνο για τις ΗΠΑ.