Επιθέσεις με νεροπίστολα στη Βαρκελώνη· απεργίες πείνας κατοίκων στα Κανάρια Νησιά· νέα τέλη στη Βενετία και περιορισμοί στα κρουαζιερόπλοια στην Ελλάδα. Ολα αυτά συνέβησαν το καλοκαίρι και έκαναν ξεκάθαρο ότι οι κάτοικοι σε πολλούς από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Ευρώπης έχουν κουραστεί με τους τουρίστες.
Οι ανησυχίες για τον υπερτουρισμό αυξάνονται εδώ και χρόνια, πολύ πριν ο κορονοϊός αναγκάσει τα σύνορα να κλείσουν προσωρινά, γράφει η Washington Post. Μετά από το αναγκαστικό διάλειμμα της πανδημίας, η ιλιγγιώδης επιστροφή του τουρισμού έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σχεδόν παντού. Και αυτό το καλοκαίρι ο κόσμος αντέδρασε με νέους τρόπους.
«Είδαμε πολύ περισσότερες διαμαρτυρίες και πολύ περισσότερο κόσμο να βγαίνει στους δρόμους φωνάζοντας “φτάνει πια, φύγετε, τουρίστες”» λέει στην Post ο Σεμπάστιαν Ζένκερ, καθηγητής Τουρισμού στο Copenhagen Business School.
Οι διαδηλωτές πραγματοποίησαν μια από τις πιο υψηλού προφίλ διαμαρτυρίες της σεζόν στη Βαρκελώνη τον Ιούλιο, κρατώντας νεροπίστολα και αναγκάζοντας τους σαστισμένους τουρίστες να φύγουν από τις αυλές των εστιατορίων. Οι κάτοικοι κρατούσαν πινακίδες που έγραφαν «Ο μαζικός τουρισμός σκοτώνει την πόλη» και «Οι τουρίστες να πάνε σπίτι τους» και είπαν στους δημοσιογράφους ότι οι ντόπιοι δεν είχαν πλέον την οικονομική δυνατότητα να ζουν στην ίδια τους την πόλη.
Ενα μανιφέστο που δημοσιεύθηκε από ομάδες αντίδρασης ζητούσε από την πόλη να μειώσει τον αριθμό των τερματικών σταθμών κρουαζιέρας, να μειώσει τη δραστηριότητα των αεροδρομίων, να απαγορεύσει τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις και να σταματήσει να χρησιμοποιεί δημόσιο χρήμα για την προβολή της πόλης στους επισκέπτες.
Ο παγκόσμιος τουρισμός φέτος αναμένεται να ανακάμψει πλήρως από την πανδημία, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Οι διεθνείς αφίξεις έφτασαν το 1,5 δισ. το 2019. Και ενώ προορισμοί σε όλον τον κόσμο έχουν δυσκολευτεί με την εισροή επισκεπτών, η αγωνία κορυφώθηκε στην Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι. Μόνο η Ισπανία είχε περισσότερους από 53 εκατομμύρια επισκέπτες μέχρι τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, αύξηση κατά 12% από το 2023, σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία.
Η Ρέιτσελ Ντοντς, καθηγήτρια στη Σχολή Διαχείρισης Φιλοξενίας και Τουρισμού στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Τορόντο, είπε ότι είχε προειδοποιήσει πως ο τουρισμός «θα επέστρεφε χειρότερος από ποτέ» μετά την ηρεμία της πανδημίας, ειδικά σε προορισμούς που δεν επανεξέτασαν την προσέγγισή τους σε αυτόν. «Ηταν σαν μια προφητεία που έγινε πραγματικότητα» δήλωσε στην Post.
Οι πόλεις αντεπιτίθενται
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας και των ταξιδιωτικών περιορισμών, πολλές πόλεις ζορίστηκαν με την έλλειψη τουριστικών εσόδων. Ωστόσο, οι κάτοικοι των περιζήτητων προορισμών γνώρισαν επίσης μια πιο ειρηνική, λιγότερο πολυσύχναστη εκδοχή της πατρίδας τους. Κι έτσι, η επιστροφή του τουρισμού τούς χτύπησε ακόμη πιο βαριά.
Ο Ντοντς, ο οποίος διευθύνει μια εταιρεία συμβούλων που ονομάζεται Sustaining Tourism (Βιώσιμος Τουρισμός), είπε ότι πολλοί τοπικοί ηγέτες επικεντρώθηκαν στην επιστροφή των επισκεπτών αντί να δημιουργήσουν ένα πιο βιώσιμο μοντέλο.
Ενώ πολλοί προορισμοί έχουν δηλώσει ότι δεν είναι αντίθετοι με τον τουρισμό γενικά, προσπαθούν να τον ελέγξουν, ή τουλάχιστον να αποσπάσουν περισσότερα χρήματα από τους επισκέπτες.
Η Post θυμίζει ότι ο έλληνας πρωθυπουργός είπε προσφάτως ότι η χώρα θα επιβάλει φόρο 20 ευρώ στους επισκέπτες κρουαζιερόπλοιων στη Σαντορίνη και στη Μύκονο κατά τη διάρκεια της πιο πολυσύχναστης καλοκαιρινής περιόδου τον επόμενο χρόνο. Ο δήμαρχος της Σαντορίνης, ενός νησιού που έχει κατακλυστεί από τουρίστες που θέλουν να βγάλουν μια selfie με φόντο λευκά σπίτια και μπλε στέγες, συνιστά όριο 8.000 επισκεπτών κρουαζιερόπλοιων την ημέρα, περίπου το μισό από αυτούς που δέχεται το νησί σε πολύ πολυσύχναστες ημέρες, σύμφωνα με το Reuters.
Οι ντόπιοι έχουν παραπονεθεί ότι πάρα πολλοί άνθρωποι πλημμυρίζουν το νησί σε σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά εκείνοι που κάνουν κρατήσεις για μακρύτερες, πιο προσοδοφόρες διαμονές, δεν είναι αρκετοί.
Αποκαλώντας τον κλάδο της κρουαζιέρας «μια ιστορία επιτυχίας» για την ελληνική οικονομία, η Cruise Lines International Association σε δήλωσή της στράφηκε κατά της «στοχοποίησης του τουρισμού κρουαζιέρας» και προέτρεψε την κυβέρνηση να αναστείλει τη νέα χρέωση μέχρι το 2026.
Η Βενετία, που είδε τον αριθμό των επισκεπτών σε μια νύχτα να αγγίζει το ρεκόρ των 3,5 εκατ. πέρυσι, δοκίμασε ένα νέο τέλος 5 ευρώ για τους τουρίστες ημερήσιων εκδρομών σε συγκεκριμένες ημέρες από τα τέλη Απριλίου έως τον Ιούλιο. Η εύθραυστη πόλη έχει επίσης ανακοινώσει όριο 25 ατόμων για ομάδες ξεναγήσεων και απαγόρευση των μεγαφώνων.
Η Μέγκαν Επλερ Γουντ, διευθύνουσα σύμβουλος του Προγράμματος Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων Αειφόρου Τουρισμού στο Κολέγιο Επιχειρήσεων SC Johnson του Πανεπιστημίου Κορνέλ, είπε στην Post ότι σε ορισμένες πόλεις τα παράπονα των κατοίκων αντικατοπτρίζουν τις ενοχλήσεις που προκαλούν οι τουρίστες. Αλλά άλλοι, όπως εκείνοι στις Καναρίους Νήσους, αντανακλούν μεγαλύτερες ανησυχίες σχετικά με τη μη οικονομικά προσιτή στέγαση και τους καταπονημένους περιβαλλοντικούς πόρους.
«Είναι άνθρωποι που απλά δεν μπορούν να ζήσουν πλέον έτσι» είπε αναφερόμενη στους χαμηλούς μισθούς και στο υψηλό κόστος ζωής. Σύμφωνα με την Επλερ Γουντ οι διαμαρτυρίες είναι ένας τρόπος για να τραβήξουν οι κάτοικοι την προσοχή των ΜΜΕ, αλλά και των αρχών, από τις οποίες ζητούν να ανταποκριθούν.
«Νομίζω ότι οι ίδιοι οι πολιτικοί αισθάνονται την πίεση και έτσι οι πολίτες κάνουν ακόμη περισσότερα για να τραβήξουν την προσοχή τους» είπε.
Ο δήμαρχος της Βαρκελώνης είπε τον Ιούνιο ότι οι βραχυχρόνιες ενοικιάσεις θα απαγορευτούν μέχρι τα τέλη του 2028 και ο τουριστικός φόρος αυξάνεται από 3,25 σε 4 ευρώ τη βραδιά.
Μηχανή παραγωγής χρημάτων
Οι κυβερνήσεις έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα όσον αφορά τον τουρισμό, ειδικά όταν οι οικονομίες τους εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα χρήματα των επισκεπτών. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ενωση, ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 10% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της.
Μια έκθεση του Ιουλίου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ταξιδίων δείχνει ότι οι αφίξεις ξένων για το πρώτο εξάμηνο του έτους είχαν ξεπεράσει τα επίπεδα του 2019 και οι επισκέπτες αναμενόταν να ξοδέψουν περισσότερα από 800 δισεκατομμύρια ευρώ φέτος, αύξηση κατά 13,7% σε σύγκριση με πέρυσι. Η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Γαλλία σημείωσαν τα μεγαλύτερα άλματα στις δαπάνες των τουριστών, αναφέρει η έκθεση.
Οταν οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι βλέπουν τους τουρίστες ως φορείς συναλλάγματος, μπορεί να μην σκέφτονται όσα πρέπει να εγκαταλείψουν οι κάτοικοι σε αντάλλαγμα για τον μαζικό τουρισμό, είπε στην Post ο Κρίστοφερ Γκάφνεϊ, καθηγητής στο Tisch Center of Hospitality του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Αυτές οι θυσίες περιλαμβάνουν την ηρεμία και την ησυχία, την ικανότητα να μετακινούνται στους δρόμους τους, την πρόσβαση σε πολιτιστικούς χώρους και, το πιο σημαντικό, την προσιτή στέγαση και ένα διαχειρίσιμο αποτύπωμα άνθρακα.
Ο Γκάφνεϊ είπε ότι οι κάτοικοι σε μέρη όπως η Βαρκελώνη, η Φλωρεντία ή η Λισαβόνα βρίσκουν ότι οι πόλεις τους είναι «ολοένα και πιο απρόσιτες λόγω των τουριστικών πιέσεων».
«Και αυτό περιλαμβάνει τα πάντα, από το φαγητό μέχρι τα μπαρ και τις συναυλίες, αλλά και την διαρκή πίεση όλων αυτών των ανθρώπων στην καθημερινή τους ζωή» είπε. «Δεν είναι ωραίο. Σε κανέναν δεν αρέσει να κάνει βόλτες σαν να βρίσκεται στην Times Square. Είναι αηδιαστικό».
Σε όλον τον κόσμο, οι προορισμοί προσπάθησαν να διατηρήσουν τους αριθμούς των επισκεπτών υπό έλεγχο, αυξάνοντας το κόστος της επίσκεψης. Αρκετοί προορισμοί αύξησαν, επανέφεραν ή και εισήγαγαν νέους φόρους ή τέλη φέτος. Πολλές πόλεις και χώρες έχουν επικεντρωθεί στην προσέλκυση τουιστών ανώτερου οικονομικού επιπέδου.
Η Επλερ Γουντ είπε στην Post ότι μελετάει τις πολιτικές της Ρουάντα, όπου η τιμή για την παρακολούθηση γορίλων του βουνού με οδηγούς έχει διπλασιαστεί, στα 1.500 δολάρια, με αυστηρά όρια στον αριθμό των ατόμων που μπορούν να συμμετάσχουν. Ωστόσο, η ζήτηση παρέμεινε μεγάλη. Το χαρακτήρισε «ένα από τα καλύτερα παραδείγματα που έχω δει στον κόσμο του τουρισμού υψηλής αξίας και χαμηλού όγκου».
Μπορεί κάτι να ανακόψει τον υπερτουρισμό;
Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων για τον Αειφόρο Τουρισμό, οι φόροι και τα τέλη πιθανότατα δεν αποθαρρύνουν τους επισκέπτες.
«Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι ένας πρόσθετος φόρος δεν μειώνει τις αφίξεις» αναφέρει το πρόγραμμα σε ενημερωτικό δελτίο που κυκλοφόρησε ως απάντηση στις ανησυχίες για τον τουρισμό φέτος.
Στην περίπτωση της Βενετίας, το Reuters ανέφερε ότι η δοκιμή του τέλους των 5 ευρώ χαρακτηρίστηκε αποτυχημένη, επειδή η πόλη εξακολουθούσε να γεμίζει από τουρίστες. Οι αξιωματούχοι είπαν ότι σκοπεύουν να το επαναφέρουν το επόμενο έτος, ενδεχομένως με υψηλότερη τιμή και για περισσότερες ημέρες.
Για τους ανθρώπους που είναι αποφασισμένοι να επισκεφθούν μια πόλη, η Ντοντς είπε στην Post ότι δεν αναμένει ότι μια πρόσθετη χρέωση θα κάνει τη διαφορά. «Αν δεν έχεις πάει ποτέ στη Βενετία, θα πας, όσο κι αν κοστίζει» είπε.
Ο Γκάφνεϊ θεωρεί ότι οι πολιτικοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν άλλους μοχλούς: να χρεώνουν περισσότερο τις αεροπορικές εταιρείες για να προσγειώνονται στα αεροδρόμια, για παράδειγμα, οδηγώντας σε υψηλότερους ναύλους που μπορεί να κρατήσουν περισσότερους ταξιδιώτες μακριά. «Τα αεροπορικά ταξίδια διατηρούνται τεχνητά σε χαμηλές τιμές. Ενθαρρύνεις έτσι τον κόσμο να έρθει στην πόλη σου», είπε, «και μετά τους χρεώνεις τέλος».
Οι ειδικοί στον τουρισμό δεν περίμεναν να αλλάξουν πολλά το επόμενο καλοκαίρι, παρά την αύξηση του αντιτουριστικού αισθήματος.
Ο Ζένκερ είπε ότι ο κύκλος ζωής του τουρισμού συχνά βλέπει τα μέρη να αποκτούν δημοτικότητα, μετά να γίνονται πολύ δημοφιλή και μετά να πέφτουν. Αυτό βέβαια θα μπορούσε να συμβαίνει στη θεωρία, αλλά ο ίδιος αναμένει ότι οι κορυφαίοι προορισμοί της Ευρώπης θα συνεχίσουν να προσελκύουν ορδές τουριστών, αφήνοντας για άλλη μια φορά τις αρχές αμήχανες, να αναζητούν απαντήσεις. «Θα κάνουμε ακριβώς την ίδια κουβέντα και του χρόνου» κατέληξε.