Σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Ράιχ, περίφημο γκουρού της πολιτικής οικονομίας και καθηγητή στο Μπέρκλεϊ ο οποίος διετέλεσε και υπουργός Εργασίας του Μπιλ Κλίντον, ο μεγαλύτερος κίνδυνος όσον αφορά τον αντίκτυπο της πανδημίας στον τρόπο εργασίας εκατομμυρίων ανθρώπων ανά την υφήλιο, έγκειται κυρίως στο ενδεχόμενο να δημιουργηθούν νέες μορφές ανισότητας εντός των κοινωνιών και νέες διαιρέσεις με τους εργαζόμενους του σήμερα να διαχωρίζονται εκ των συνθηκών στο άμεσο μέλλον σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: των εξ αποστάσεως προνομιούχων, των απολύτως απαραίτητων της πρώτης γραμμής και των επιδοτούμενων ανέργων.
Ολοι όσοι επιτελούν πνευματική εργασία και έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται από μακριά, θεωρούνται οι πλέον ευνοημένοι της νέας εργασιακής πραγματικότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται ήδη υπό το βάρος της πανδημίας. Οχι μόνον διότι συνεχίζουν να εργάζονται και να πληρώνονται, αλλά κυρίως γιατί μπορούν να το κάνουν, όντας ασφαλείς και προστατευμένοι στα σπίτια τους. Σε αντίθεση με εκείνους που εργάζονται για παράδειγμα στις συγκοινωνίες ή στην υγεία και είναι αναγκασμένοι να έρχονται διαρκώς σε επαφή με τους επιβάτες και τους ασθενείς τους αντίστοιχα, κινδυνεύοντας περισσότερο να προσβληθούν από τον ιό.
Αποτελεί, όμως, γεγονός, πως η τηλεργασία ήρθε για να μείνει ή πρόκειται για ένα παροδικό φαινόμενο που θα εκλείψει όταν με το καλό εκλείψει και ο κορονοϊός;
Πάντως μεταξύ όλων όσοι εκτιμούν πως αυτήν τη φορά το πείραμα της τηλεργασίας θα έχει επιτυχία, συγκαταλέγονται και κάποιοι που υποστηρίζουν πως τα κέντρα των πόλεων σχεδόν θα ερημώσουν, τουλάχιστον σε σχέση με πριν από δύο μήνες, και οι πανύψηλοι πύργοι γραφείων που ορθώνονται επιβλητικοί σε όλες τις μεγάλες μητροπόλεις του κόσμου, από τη Νέα Υόρκη έως το Λονδίνο και τη Σανγκάη, θα εγκαταλειφθούν και θα καταλήξουν «σαν τα εγκαταλελειμμένα κάστρα στα βουνά και στις κοιλάδες των Αλπεων», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μάσιμο Γκάτζι της Corriere della Sera.
Διαμετρικά αντίθετη άποψη έχει, ωστόσο, ο Αντονι Μάλκιν, επικεφαλής του Empire State Realty Trust, μιας κορυφαίας εταιρείας επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία που εδρεύει στο Μανχάταν. «Ο άνθρωπος παραμένει ον κοινωνικό που έχει ανάγκη τις άμεσες προσωπικές σχέσεις, ακόμη και στη δουλειά του: ο τρόπος με τον οποίο ζούμε σήμερα δεν είναι βιώσιμος. Οι πόλεις και τα γραφεία τους θα γεμίσουν ξανά», σημείωσε ο αμερικανός επενδυτής, η εταιρεία του οποίου κατέχει, μεταξύ άλλων και γραφεία στο ιστορικό Εμπάιρ Στέιτ Μπίλντινγκ. Και πρόσθεσε πως η μερική εγκατάλειψη της Νέας Υόρκης, παρότι ανακοινώθηκε αρκετές φόρες κατά το παρελθόν – και μετά την πανδημία της Ισπανικής Γρίπης το 1918 -1919 και μετά την Μεγάλη Υφεση και μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου – δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ τελικά.
Οσον αφορά όμως ειδικά το πείραμα της τηλεργασίας, ενδέχεται να επιτύχει αυτήν τη φορά καταρχάς γιατί το επιτρέπει η εξαιρετική πρόοδος της τεχνολογίας αλλά κι επειδή προβλέπεται πως οι πρωτοφανείς αλλαγές που έχε επιφέρει ήδη ο κορονοϊός στις κοινωνίες, τις οικονομίες και τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων θα διαρκέσουν έως και μία τριετία, και αυτό σημαίνει ότι το έκτακτο και το προσωρινό μπορεί εύκολα να καταστεί μόνιμο.
Δεν είναι συμπτωματικό, οπότε, το γεγονός πως οι πρώτοι που υιοθέτησαν μαζικά μάλιστα και για απροσδιόριστο, προς το παρόν τουλάχιστον, χρονικό διάστημα την εξ αποστάσεως εργασία ήταν οι περισσότεροι από τους αποκαλούμενους Tech Giants, τους γίγαντες της ψηφιακής τεχνολογίας. Η πλειονότητα των εργαζομένων της Google, του Facebook και της Microsoft, θα συνεχίσουν να εργάζονται από τα σπίτια τους σίγουρα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και ενδεχομένως και έως το τέλος του έτους ενώ το Twitter παρέχει στους εργαζόμενούς του τη δυνατότητα να συνεχίσουν να εργάζονται εξ αποστάσεως επ’ αόριστον.
Εξαίρεση αποτελεί η Apple καθώς έχει ήδη ξεκινήσει να θέτει σταδιακά σε λειτουργία το «διαστημόπλοιό» της, όπως είναι γνωστή πλέον η φουτουριστική έδρα της στο Κουπερτίνο της Καλιφόρνιας, με στόχο την πλήρη επανέναρξη όλων των δραστηριοτήτων της εταιρείας έως τον Ιούλιο, παρότι κάποιοι εργαζόμενοί της θα συνεχίσουν να εργάζονται από μακριά.
Ούτε ο Ελον Μασκ είναι οπαδός της εξ αποστάσεως εργασίας και επιθυμεί και διατάσσει στα πόστα τους να βρίσκονται όχι μόνον όσοι εργάζονται στις γραμμές παραγωγής των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, των πυραύλων και των διαστημοπλοίων του, αλλά και εκείνοι που επιτελούν πνευματική εργασία, οι μηχανικοί, δηλαδή, οι μαθηματικοί,οι σχεδιαστές και οι λοιποί επιστήμονες, τα γραφεία των οποίων βρίσκονται διάσπαρτα μέσα στα εργοστάσια της Tesla και των άλλων εταιρειών που κατέχει ο ιδιόρρυθμος και οραματιστής δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας.
Οσον αφορά την Amazon «αποτελεί την ενσάρκωση την νέας άνισης κοινωνίας του Ρόμπερτ Ράιχ», επισημαίνει ο ιταλός δημοσιογράφος. Γιατί ενόσω τα διευθυντικά και διοικητικά στελέχη της εταιρείας εργάζονταν και συνεχίζουν να εργάζονται εξ αποστάσεως, λόγω της ιλιγγιώδους αύξησης των παραγγελιών που σημειώθηκε κατά τις εβδομάδες της εκτεταμένης καραντίνας «αναγκάστηκαν» να προσλάβουν ακόμη 175.000 υπαλλήλους οι οποίοι προστέθηκαν στους υπόλοιπους σχεδόν 800.000 ανθρώπους που εργάζονται υπό εξαιρετικά δύσκολες (αν όχι απάνθρωπες) συνθήκες στις τεράστιες αποθήκες της Amazon ανά την υφήλιο με εργοδότη τον πλουσιότερο άνθρωπο στον κόσμο.
Πάντως, όταν η ανθρωπότητα εξέλθει από το τούνελ της πανδημίας, και ο κόσμος της εργασίας θα είναι διαφορετικός και παρότι δεν μπορεί να προβλεφθεί με σιγουριά πως η τηλεργασία θα έχει καταστεί ο κανόνας για σημαντικό μέρος του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού, θεωρείται σχεδόν σίγουρο, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη και την επερχόμενη οικονομική κρίση, πως θα υπάρχουν λιγότερα γραφεία, δεδομένου ότι η εξ αποστάσεως εργασία ωφελεί συγχρόνως και τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους.
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε τον Αύγουστο του 2019 η συμβουλευτική εταιρεία Global Workplace Analytics, εάν στις ΗΠΑ όλοι όσοι έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται από τα σπίτια τους, επέλεγαν να το κάνουν για έξι μήνες τον χρόνο, θα εξοικονομούνταν περί τα 700 δισεκατομμύρια κάθε χρονιά, με τις επιχειρήσεις να εξοικονομούν σε ετήσια βάση 11.000 δολάρια ανά εργαζόμενο ενώ οι εργαζόμενοι από 2.000 έως 7.000 δολάρια έκαστος. Και αυτό εξηγεί γιατί, συνομιλώντας με 370 οικονομικούς διευθυντές που εργάζονται στις κορυφαίες επιχειρήσεις των ΗΠΑ, οι αναλυτές της Gartner, μιας από τις κορυφαίες εταιρείες παροχής επιχειρηματικών συμβουλών στον κόσμο, διαπίστωσαν πως το 74% των αμερικανικών εταιρειών σκοπεύουν να καταστήσουν μόνιμα δυνατή την εξ αποστάσεως επιτέλεση τουλάχιστον του 5% επί του συνόλου των δραστηριοτήτων τους ενώ το 1/4 των επιχειρήσεων να επιθυμούν να φτάσουν έως το 20%.