Είχαν περάσει πολύ ωραία στο μεξικάνικο με την παρέα της. Βγαίνοντας από το εστιατόριο, η 51χρονη Ρίτα Κόνραντ από τη Γιουκάιπα της Καλιφόρνιας άρχισε να νιώθει κουρασμένη. Ηταν βράδυ καθημερινής, είχαν προηγηθεί enchiladas, οπότε δεν έδωσε σημασία. Οταν έφτασε στο σπίτι άρχισε να νιώθει ενόχληση στην πλάτη, στους ώμους και στο στήθος. «Δεν ήταν οξύς πόνος, σαν μαχαιριά, αλλά περισσότερο σαν πίεση και σφίξιμο, που σε λίγη ώρα έγινε πιο έντονο» περιέγραψε η ίδια αργότερα στο webmd.com.
Ο άνδρας της ήθελε να την πάει στο νοσοκομείο, όμως εκείνη επέμεινε ότι ήταν από την κούραση, πήρε μια ασπιρίνη και ξάπλωσε. Τα συμπτώματά της σταμάτησαν τελικά και την πήρε ο ύπνος. Η Ρίτα ακολουθούσε υγιεινό τρόπο ζωής, με χορτοφαγική διατροφή και τακτική άσκηση, φυσιολογική αρτηριακή πίεση και χοληστερόλη και χωρίς οικογενειακό ιστορικό καρδιοπάθειας. Εκείνο το βράδυ έπαθε έμφραγμα.
Το επόμενο πρωί πήγε στον γιατρό και οι εξετάσεις έδειξαν αυξημένη τροπονίνη (ένα ένζυμο που αυξάνεται στην καρδιακή προσβολή). Το επόμενο βήμα ήταν να αξιολογηθεί η στένωση των αγγείων της καρδιάς της. Ομως, η στεφανιογραφία της δεν έδειξε ούτε ίχνος στένωσης ή αθηρωματικής πλάκας στα στεφανιαία αγγεία! «Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον νοσηλευτή που μου είπε: “Οι αρτηρίες σας είναι απολύτως καθαρές. Θα πρέπει να το γιορτάσετε με τηγανιτές πατάτες”»!
Αυτό που συνέβη στη Ρίτα συμβαίνει σε περίπου 15% των περιπτώσεων εμφράγματος. Πρόκειται για έμφραγμα του μυοκαρδίου χωρίς αποφρακτικές βλάβες των στεφανιαίων αρτηριών (Myocardial Infarction with Non-obstructive Coronary Arteries, γνωστό εν συντομία ως MINOCA).
O καθηγητής Καρδιολογίας Γιώργος Κοχιαδάκης, πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας και κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, εξηγεί στο Protagon τις διαφορές του MINOCA από το «κλασικό» έμφραγμα.
Εμφραγμα δεν σημαίνει πάντα απόφραξη αγγείου
«Ως έμφραγμα του μυοκαρδίου ορίζουμε τη μη αναστρέψιμη βλάβη του μυοκαρδίου, δηλαδή τη νέκρωση ενός τμήματος του μυοκαρδίου η οποία οφείλεται σε ανεπαρκή παροχή –μέσω της αιματικής ροής– οξυγόνου στο μυοκάρδιο. Ο καρδιακός μυς αρδεύεται από το δίκτυο των στεφανιαίων αρτηριών και, στις τυπικές περιπτώσεις εμφράγματος του μυοκαρδίου, ο αγγειογραφικός (στεφανιογραφικός) έλεγχος διαπιστώνει είτε πλήρη απόφραξη είτε σημαντικού βαθμού στένωση μίας τουλάχιστον στεφανιαίας αρτηρίας, λόγω παρουσίας αθηρωματικής πλάκας.
Ο όρος MINOCA, απεναντίας, χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις περιπτώσεις στις οποίες πληρούνται μεν τα κλινικά, εργαστηριακά ή/και απεικονιστικά κριτήρια του εμφράγματος, αλλά στον στεφανιογραφικό έλεγχο δεν ανευρίσκεται σε καμία αρτηρία του στεφανιαίου δικτύου οποιαδήποτε στένωση μεγαλύτερη ή ίση του 50% (σ.σ.: το ποσοστό αναφέρεται στη στένωση της διαμέτρου του αυλού του αγγείου)».
Οι καρδιολόγοι δεν θεωρούν ως MINOCA μια συγκεκριμένη «πάθηση», αλλά περιγράφουν με αυτόν τον όρο κάθε κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει έμφραγμα του μυοκαρδίου χωρίς σημαντικές στενώσεις των στεφανιαίων αγγείων.
Τι μπορεί να προκαλέσει MINOCA
Σύμφωνα με την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, τα κυριότερα αίτια που μπορεί να προκαλέσουν MINOCA είναι:
- Θρόμβος από αθηρωματική πλάκα που δεν προκαλεί απόφραξη. Είναι πιθανό ο θρόμβος να έχει ήδη λυθεί κατά τον αγγειογραφικό έλεγχο.
- Σπασμός των στεφανιαίων αρτηριών.
- Αυτόματος διαχωρισμός του τοιχώματος των στεφανιαίων αρτηριών.
- Εμβολή, από θρόμβο αίματος που προήλθε από άλλη θέση μέσα στην καρδιά.
- Μικροαγγειακή στεφανιαία νόσος (αφορά τα μικρά αγγεία της καρδιάς).
Αν δεν τεκμηριώνεται τίποτε από τα παραπάνω, τότε οι καρδιολόγοι μιλούν για «αταξινόμητο MINOCA».
Πόσο συχνό είναι;
Οπως αναφέρει ο πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, σε περίπου 10-15% των περιπτώσεων εμφράγματος του μυοκαρδίου δεν διαπιστώνονται σημαντικές στενώσεις των αγγείων.
Σε απόλυτους αριθμούς η ετήσια επίπτωση του εμφράγματος του μυοκαρδίου στην Ελλάδα υπολογίζεται περίπου σε 160 ανά 100.000 πληθυσμού, επομένως θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε χρόνο αναμένουμε να αντιμετωπίσουμε περίπου 15-20 περιπτώσεις MINOCA ανά 100.000 πληθυσμού.
Από πλευράς καρδιαγγειακού κινδύνου, ο ελληνικός πληθυσμός συνολικά κατατάσσεται στην ομάδα του μετρίου κινδύνου, μαζί με χώρες όπως η Αυστρία, η Κύπρος, η Φινλανδία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Σουηδία.
Σε ποιους συμβαίνει, πόσο επικίνδυνο είναι;
«Σε σύγκριση με τους ασθενείς που παρουσιάζουν έμφραγμα με αποφρακτικές αθηρωματικές βλάβες στις στεφανιαίες αρτηρίες, οι ασθενείς με MINOCA τείνουν να έχουν πιο ευνοϊκό προφίλ καρδιαγγειακού κινδύνου» εξηγεί ο καθηγητής.
Με άλλα λόγια, οι ασθενείς αυτοί είναι λιγότερο πιθανό να πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση ή δυσλιπιδαιμία, και κατά κανόνα είναι νεότεροι σε ηλικία. Επίσης, το MINOCA τείνει να είναι συχνότερο στις γυναίκες.
Η πρόγνωση αυτών των ασθενών, προσθέτει ο κ. Κοχιαδάκης, φαίνεται να είναι καλύτερη σε σχέση με το «κλασικό» έμφραγμα του μυοκαρδίου. Σίγουρα, πάντως, ένα τέτοιο επεισόδιο δημιουργεί συνολικά μεγαλύτερο καρδιαγγειακό κίνδυνο σε σύγκριση με τον υγιή πληθυσμό αντίστοιχης ηλικίας και φύλου. Ο τελικός κίνδυνος για τον εκάστοτε ασθενή καθορίζεται, βέβαια, και από τις τυχόν υποκείμενες αιτίες του MINOCA.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Οπως αναφέρει ο καθηγητής Κοχιαδάκης, τα κριτήρια που πρέπει να πληρούνται για να χαρακτηριστεί ένα κλινικό σύνδρομο ως MINOCA είναι τα εξής:
- Διάγνωση εμφράγματος του μυοκαρδίου, όπως αυτό ορίζεται με βάση βάσει μια σειρά από κλινικές, βιοχημικές ή και απεικονιστικές παραμέτρους,
- Απουσία αποφρακτικών βλαβών στο στεφανιαίο αρτηριακό δίκτυο κατά τον στεφανιογραφικό έλεγχο,
- Απουσία οποιασδήποτε άλλης νόσου που θα μπορούσε να εξηγήσει το παραπάνω κλινικό σύνδρομο (με χαρακτηριστικό παράδειγμα την οξεία μυοκαρδίτιδα).
Ο καθηγητής επισημαίνει ότι σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αποκλείονται άλλες καρδιολογικές παθήσεις που θα μπορούσαν να μοιάζουν με MINOCA. Ετσι, για πολλούς ασθενείς με συμπτώματα εμφράγματος αλλά «καθαρά» αγγεία, ο διαγνωστικός έλεγχος μπορεί να περιλαμβάνει μαγνητική τομογραφία καρδιάς, ειδικά εάν υπάρχει υποψία οξείας μυοκαρδίτιδας ή μυοκαρδιοπάθειας. «Σε όλες τις περιπτώσεις, όμως, η προσεκτική αξιολόγηση της κλινικής εικόνας, του ατομικού και οικογενειακού ιστορικού και του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, καθώς και η ενδελεχής υπερηχοκαρδιογραφική μελέτη, έχουν κομβική θέση στη διαγνωστική προσέγγιση» τονίζει ο κ. Κοχιαδάκης.
Χρειάζεται παρακολούθηση και θεραπεία;
Η γενική απάντηση των καρδιολόγων είναι σαφέστατα καταφατική, όπως ισχύει σε οποιοδήποτε έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ωστόσο, το ακριβές πλάνο παρακολούθησης και θεραπεία των ασθενών που παρουσίασαν MINOCA εξαρτάται από τη συνολική αξιολόγησή τους και από το αν υπάρχει ή όχι κάποια υποκείμενη αιτία που προκάλεσε το επεισόδιο.
Η μεγάλη διαφορά του MINOCA από το τυπικό έμφραγμα είναι ότι το πρώτο δεν απαιτεί επεμβατική αντιμετώπιση (αγγειοπλαστική ή bypass), αφού δεν υπάρχει απόφραξη που να χρειάζεται αποκατάσταση.
Η καρδιά μας έχει πολλούς εχθρούς
Η καρδιαγγειακή μας υγεία κινδυνεύει ποικιλοτρόπως. Υπάρχουν «εχθροί» που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και άλλοι που μοιάζουν να βρίσκονται πέρα από τον έλεγχό μας.
Οι καρδιολόγοι μιλούν για τροποποιήσιμους και μη τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου:
«Χωρίς αμφιβολία, το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και οι δυσλιπιδαιμίες είναι οι μεγαλύτεροι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου. Πρόκειται για παράγοντες που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο, τόσο για οξέα στεφανιαία επεισόδια όσο και για την ανάπτυξη αθηροσκλήρυνσης μη στεφανιαίων αγγείων. Σημαντικές απειλές για την καρδιαγγειακή υγεία αποτελούν επίσης η παχυσαρκία και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας» αναφέρει ο πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.
Στους μη τροποποιήσιμους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου εντάσσονται η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιοπάθειας (σε άνδρες συγγενείς κάτω των 55 ετών ή σε γυναίκες συγγενείς κάτω των 65 ετών).
«Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι η κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να ασκήσει επίσης δυσμενείς επιδράσεις στη μυοκαρδιακή λειτουργία, προκαλώντας διατατική μυοκαρδιοπάθεια, ενώ ακόμη και η περιστασιακή κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει αρρυθμίες, συμπεριλαμβανομένης και της κολπικής μαρμαρυγής, ακόμη και σε νέα άτομα χωρίς καρδιαγγειακή νόσο» υπογραμμίζει ο καθηγητής.
Πώς φροντίζουμε την καρδιά μας
- Τρώμε μεσογειακά, δεν καπνίζουμε, ασκούμαστε.
- Κάνουμε τακτικές προληπτικές εξετάσεις, μετράμε την πίεση και τα λιπίδια.
- Αν έχουμε παράγοντες κινδύνου ή διαγνωσμένη καρδιοπάθεια, «υιοθετούμε» έναν καρδιολόγο για να μας παρακολουθεί τακτικά.
- Παίρνουμε τυχόν φάρμακα που θα μας συστήσει ο καρδιολόγος, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του.
- Αν εμφανίσουμε συμπτώματα όπως πόνο ή δυσφορία στο στήθος, δύσπνοια, ανεξήγητη κόπωση, αίσθημα παλμών ή λιποθυμία, αναζητούμε άμεσα ιατρική βοήθεια.
- Δεν συμβουλευόμαστε κανέναν άλλο εκτός από τους ειδικούς γιατρούς.