Οι Βιεννέζοι, ως φαίνεται, επιθυμούν να ανοίξει και πάλι ένα μπαλκόνι σε ένα παλάτι της πόλης τους, ένα μπαλκόνι που μένει κλειστό. Ε, δεν δείχνει και καμιά σπουδαία υπόθεση για να γράψουν άρθρο στη Repubblica η Ρίτα Μονάλντι και ο Φραντσέσκο Σόρτι, οι δύο ιταλοί συγγραφείς που ως αντρόγυνο ζουν στη Βιέννη. Και όμως. Πρόκειται για το μπαλκόνι που ο Αδόλφος Χίτλερ χρησιμοποίησε για να μιλήσει σε λαοθάλασσα ναζιστών και να ανακοινώσει την προσάρτηση της Αυστρίας στο Τρίτο Ράιχ. Ηταν η στιγμή του περιβόητου Anschluss, τόσο κομβική για ό,τι γκανγκστερικό θα ακολουθούσε, η οποία ωστόσο δεν κατάφερε να αφυπνίσει τη Δύση.
Εκεί, στις 15 Μαρτίου 1938, κάτω από αυτό το αυστριακό μπαλκόνι που σημάδεψε η Γερμανική Ιστορία, στην αχανή πλατεία Ηρώων, τη Heldenplatz, είχαν συναθροιστεί 250.000 Αυστριακοί για να πανηγυρίσουν την αρχή μίας εθνικής περιπέτειας που θα κατέληγε σε παγκόσμια τραγωδία. Οι ιταλοί συγγραφείς έγραψαν για ένα «μπαλκόνι ταμπού», ένα από εκείνα των επιβλητικών κτιρίων που διαλέγουν τα δικτατορικά καθεστώτα για να εκτοξεύσουν «άγνοια και αυταπάτες». Θύμισαν βέβαια –και σαν αντίθεση στο έξαλλο χιτλερικό ύφος– την απαράμιλλη θέα των ήρεμων ορεινών όγκων που έχει κανείς αγναντεύοντας από αυτό το συγκεκριμένο μπαλκόνι.
Οι τρέχουσες εξελίξεις που αφορούν το σεσημασμένο μπαλκόνι έχουν να κάνουν με το αίτημα που διατύπωσε η Μόνικα Ζόμερ, διευθύντρια του Ιδρύματος Ιστορίας της Αυστρίας, ότι η συνέχιση της απαγόρευσης προσέγγισης δεν είναι πλέον η κατάλληλη διαχείριση όσον αφορά το «μπαλκόνι του Χίτλερ». Στην εκτίμησή της ενδεχομένως συνηγορεί, αν κοιταχτεί από μία οπτική γωνία, και η γνωστή δήλωση του αείμνηστου Νομπελίστα συγγραφέα Ελί Βίζελ, που υπήρξε κρατούμενος των Γερμανών σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως, ότι «το μπαλκόνι πλέον δεν σημαίνει τίποτε, δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από ένα σύμβολο. Η κάθαρση, η αλλαγή δεν μπορεί να προέλθει από το μπαλκόνι. Πρέπει να έρθει από κάτω». Το θέμα, λοιπόν, είναι πού τοποθετεί κανείς τη Ζόμερ, στους «πάνω» ή στους «κάτω».
Γεννήθηκαν ελπίδες ότι κάτι θα άλλαζε στη σφραγιεμένη υπόθεση, αφού και οι επισκέπτες του Ιδρύματος Ιστορίας τάσσονται υπέρ του ανοίγματος του μπαλκονιού, όπως δείχνει μία έρευνα. Οι δύο Ιταλοί ανέδειξαν το θέμα επειδή η κυβέρνηση του καγκελαρίου Κουρτς, η οποία έχει τη θεσμική επίβλεψη για πολλά ιστορικά κτίρια της Βιέννης, όπως γράφουν, την περασμένη εβδομάδα απέρριψε το αίτημα για το άνοιγμα του μπαλκονιού. Το κείμενό τους το τιτλοφόρησαν με αμφίσημο τρόπο, αφού επιμένουν ότι πρόκειται για σημείο που «διαιρεί την Αυστρία». Ωστόσο χαρακτήρισαν τραγική την αμηχανία των αρχών, επισημαίνοντας ότι μέχρι στιγμής δεν υπήρξε καν μία πλάκα στην πλατεία που να θυμίζει το «θλιβερό παρελθόν» αυτής της βιεννέζικης περιοχής με την υψηλότατη τουριστική κίνηση.
Πάντως μπορεί να υπενθυμιστεί εδώ ότι η συγκεκριμένη πλατεία στο διάβα του καιρού συνδέθηκε και με καθαρά αντιναζιστικές εκδηλώσεις, αφού εκεί, στην Heldenplatz, έγινε το 1993 η μεγαλύτερη συγκέντρωση στην Αυστριακή Ιστορία, όταν 300.000 άτομα συγκεντρώθηκαν για να καταγγείλουν την ακροδεξιά ξενοφοβία και μισαλλοδοξία. Τα πράγματα δεν είναι ποτέ μονοσήμαντα όταν αναμετρώνται με τον χρόνο – ούτε κάτω από το «μπαλκόνι του Χίτλερ». Το ζεύγος των Ιταλών, με την ευκαιρία, θύμισε ότι οι τρέχουσες ημέρες είναι τόσο κρίσιμες για την τύχη του Κουρτς, ο οποίος αντιμετωπίζει την έρευνα της Δικαιοσύνης για τυχόν ψευδορκία του ενώπιον κοινοβουλευτικής επιτροπής σε υπόθεση σκανδάλων. Τόνισαν πάντως ότι κάποιοι από τους σύγχρονους θαυμαστές του Χίτλερ «με χαρά θα επέστρεφαν κάτω από το μπαλκόνι του» αν τους δινόταν η ευκαιρία…