Η τραγική ιστορία του εξαφανισμένου βαθυσκάφους «Τιτάν» έφτασε στο τέλος της. Την Κυριακή, το σκάφος ξεκίνησε για να μεταφέρει πέντε άτομα σε ένα ταξίδι βάθους 3.500 μέτρων, μέχρι τα απομεινάρια του Τιτανικού, στον βυθό του Ατλαντικού Ωκεανού. Λιγότερο από δύο ώρες μετά την κατάδυση, το βαθυσκάφος έχασε την επαφή με το πλοίο υποστήριξης. Σε συνέντευξη Τύπου, το απόγευμα της Πέμπτης 20 Ιουνίου, η Ακτοφυλακή των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι ένα τηλεκατευθυνόμενο όχημα συνάντησε τα συντρίμμια του Τιτάνα, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι επιβάτες σκοτώθηκαν σε «καταστροφική έκρηξη του σκάφους».
Τα συντρίμμια ανακαλύφθηκαν στον πυθμένα της θάλασσας, περίπου 500 μέτρα από την πλώρη του Τιτανικού. Επί μέρες, οι διασώστες λειτουργούσαν με την ελπίδα ότι το υποβρύχιο μπορεί να είναι ακόμα άθικτο και ότι οι επιβαίνοντες του θα μπορούσαν να είναι ζωντανοί, ακόμη και όταν τα αποθέματά του οξυγόνου θα άρχιζαν να εξαντλούνται. Η είδηση έφερε ένα τραγικό τέλος σε μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης που κράτησε μέρες και έγινε με στρατιωτικά και ερευνητικά σκάφη από πολλές χώρες, όπως αναφέρει η Μαρίνα Κορέν στο Atlantic. Υπογραμμίζει επίσης ένα σημαντικό ερώτημα που ξεκίνησε από το πρώτο λεπτό της αναζήτησης:
Πώς ακριβώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό;
Τις ημέρες από τότε που ο Τιτάνας έχασε την επαφή με τον έξω κόσμο, οι δημοσιογράφοι έχουν αποκαλύψει πολλές λεπτομέρειες για το υποβρύχιο και τον χειριστή του, την OceanGate, μια εταιρεία έρευνας και τουρισμού που προσφέρει τέτοιες εκδρομές στον Τιτανικό από το 2021.
Ο Ντέιβιντ Πογκ, δημοσιογράφος του CBS ταξίδεψε με το υποβρύχιο πέρυσι, και το αποκάλεσε «σκουπιδιάρικο», λόγω των υλικών κατασκευής του, όπως οι οικοδομικοί σωλήνες που χρησιμεύουν ως έρμα. Δεν είχε φανταχτερούς πίνακες ελέγχου, μόνο ένα κουμπί που ξεκινά την κάθοδο, όπως το κουμπί «κάτω» σε έναν ανελκυστήρα, και η πλοήγησή του γινόταν με ένα χειριστήριο βιντεοπαιχνιδιών αξίας 30 δολαρίων. Η Washington Post επεσήμανε ότι τέτοια χειριστήρια στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο ασυνήθιστα για ορισμένα είδη οχημάτων, ακόμη και εκείνα που χρησιμοποιούνται από τον στρατό των ΗΠΑ, αλλά το χειριστήριο του Τιτάνα φαίνεται να ήταν παλαιότερο μοντέλο και βασιζόταν σε καλή σύνδεση Bluetooth, πράγμα που δεν ισχύει για τα στρατιωτικά οχήματα.
Το πιο ανησυχητικό από όλα είναι ότι ο Τιτάνας δεν επιθεωρήθηκε ποτέ για ζητήματα ασφάλειας από ανεξάρτητους ειδικούς. Το 2018, δεκάδες ειδικοί του κλάδου προειδοποίησαν την OceanGate ότι εάν η εταιρεία δεν υποβάλει τον Τιτάνα σε μια ανεξάρτητη αξιολόγηση ασφάλειας, οι αποστολές της στον Τιτανικό θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν δυνητικά «καταστροφικά» προβλήματα. Ακόμη και ο διευθυντής θαλάσσιων επιχειρήσεων της ίδιας της OceanGate ανησυχούσε εκείνη την εποχή για «τους πιθανούς κινδύνους για τους επιβάτες του Τιτάνα καθώς το υποβρύχιο έφτανε σε ακραία βάθη», ανέφεραν οι New York Times. Τουλάχιστον μια προηγούμενη κατάδυση είχε επίσης προβλήματα: Σύμφωνα με τον Πογκ, μια αποστολή του Τιτάνα πέρυσι χάθηκε στον πυθμένα της θάλασσας για περίπου πέντε ώρες.
Σε όλα αυτά, η OceanGate και ο Διευθύνων Σύμβουλός της, Στόκτον Ρας, ο οποίος είναι μεταξύ των χαμένων επιβατών του Τιτάνα, δήλωναν ότι η καινοτομία ήταν πιο σημαντική από τις ανησυχίες. Σε μια ανάρτηση ιστολογίου το 2019, η εταιρεία είπε ότι δεν ήθελε να λάβει ο Τιτάνας πιστοποίηση για τα πρότυπα ασφαλείας εν μέρει επειδή «το να φέρνεις μια εξωτερική ομάδα ειδικών στην κάθε καινοτομία προτού αυτή τεθεί σε πραγματικές δοκιμές είναι ανάθεμα για την καινοτομία γενικότερα». Σε συνεντεύξεις με τον Πογκ, ο Ρας είπε: «Νομίζω ότι μπορώ να το κάνω αυτό με ασφάλεια ενώ παραβιάζω τους κανόνες» και «κάποια στιγμή, η ασφάλεια είναι απλώς σκέτη σπατάλη». Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Τιτάνας υποβλήθηκε σε κανονισμούς και ελέγχους. Οπως ανέφερε το New York Magazine, τα υποβρύχια επίσης δεν υπόκεινται στο διεθνές ναυτικό δίκαιο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τους δικούς τους κανονισμούς, αλλά αυτοί δεν ισχύουν στη συγκεκριμένη περίπτωση, επειδή ο Τιτάνας καταδύθηκε από ένα καναδικό πλοίο σε διεθνή ύδατα.
Ο Ρας διαφήμιζε το δημιουργικό σχεδιασμό του Τιτάνα, συμπεριλαμβανομένου ενός συστήματος που, όπως είπε, θα μπορούσε να παρακολουθεί την ασφάλεια του κύτους του σε πραγματικό χρόνο. Αυτός και άλλοι επενδυτές ξόδεψαν δεκάδες εκατομμύρια δολάρια στην OceanGate, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης του κύτους, το οποίο έπρεπε να αντέξει τις ακραίες πιέσεις στον πυθμένα του ωκεανού. Ο Ρας ζήτησε βοήθεια από τη NASA και εκείνη συμφώνησε, στο πλαίσιο του κανονισμού που της επιτρέπει να συνεργάζεται με ιδιωτικές εταιρίες για έρευνα αιχμής. Ωστόσο, η NASA «παρείχε συμβουλές μόνο για τα υλικά και τις διαδικασίες κατασκευής για το υποβρύχιο», είπε εκπρόσωπος της υπηρεσίας, και «δεν πραγματοποίησε δοκιμές ή άλλες υπηρεσίες με το εργατικό της δυναμικό ή τις εγκαταστάσεις της, κάτι που έγινε αλλού από την OceanGate».
Αναλογίες με τον Διαστημικό τουρισμό
Ο Ρας είχε πει ότι άντλησε έμπνευση για τις περιπέτειές του στα βαθιά νερά από την αναπτυσσόμενη βιομηχανία του διαστημικού τουρισμού, η οποία πρόσφατα άρχισε να προσφέρει σύντομες εκδρομές πέρα από την ατμόσφαιρα της Γης, καθώς και ταξίδια στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Υπάρχουν παραλληλισμοί μεταξύ ενός σκάφους βυθιζόμενου στη θάλασσα και μιας κάψουλας στο Διάστημα: κάθε πιθανή βοήθεια βρίσκεται πολύ μακριά και το περιβάλλον είναι τρομακτικά εχθρικό. Ο βυθός της θάλασσας, σε αυτήν την περίπτωση, φαίνεται ακόμη πιο απομονωμένος και επικίνδυνος. Οι ραδιοφωνικές εκπομπές μπορούν να ταξιδέψουν στο Διάστημα για πολλά έτη φωτός, αλλά δεν μπορούν να ταξιδέψουν κάτω από το νερό.
Η μεγαλύτερη διαφορά είναι ότι οι εταιρείες διαστημικού τουρισμού δημοσιοποιούν πολλά από τα μέτρα ασφαλείας των σκαφών τους. Το τι κάνουν ιδιωτικά είναι μια διαφορετική υπόθεση. Το 2021, για παράδειγμα, ένας πληροφοριοδότης της Blue Origin ισχυρίστηκε ότι η εταιρεία είχε δώσει προτεραιότητα στην ταχύτητα έναντι της ασφάλειας. Η Blue Origin απάντησε στους ισχυρισμούς, λέγοντας ότι ο πύραυλός της ήταν «το ασφαλέστερο διαστημικό όχημα που σχεδιάστηκε ή κατασκευάστηκε ποτέ». Αλλά αυτές οι εταιρείες γνωρίζουν ότι οι πελάτες τους έχουν δει φωτογραφίες και πλάνα από θανατηφόρες καταστροφές με διαστημικά λεωφορεία και γι’ αυτό μπαίνουν στη διαδικασία να τους καθησυχάσουν. Συγκριτικά, η δημόσια προσέγγιση του OceanGate για την ασφάλεια θυμίζει περισσότερο τις βιαστικές αρχικές προσπάθειες του αγώνα για την κατάκτηση του Διαστήματος.
Αξιωματούχοι της αμερικανκής Ακτοφυλακής δήλωσαν ότι εξακολουθούν να «επικεντρώνονται στην τεκμηρίωση του δυστυχήματος» με τηλεχειριζόμενο εξοπλισμό. Δεν γνωρίζουν ακόμη τι προκάλεσε την έκρηξη στον Τιτάνα ή ποιοι κανονισμοί και έλεγχοι θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει την καταστροφή.
Η προσπάθεια έρευνας και διάσωσης μετατρέπεται τώρα σε μια εντελώς διαφορετική έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας ίσως σώσουν αρκετές ζωές στο μέλλον.