Ανακούφιση και θεραπεία. Στα λεξικά βρίσκουμε συνώνυμά τους (ακόμη και τα ίδια ως συνώνυμα), με λέξεις όπως ανάπαυλα, μετριασμός, χαλάρωση και παρηγορία ή βάλσαμο.
Κάποιοι τα έχουν θεωρήσει και συνώνυμα της ανάγνωσης. Του βιβλίου, που πλέον έχει πολλές μορφές. Και έντυπες και ακουστικές και… download. Στις μέρες του αναγκαστικού εγκλεισμού.
Και όπως έχει πει και ο συγγραφέας Χαρούκι Μουρακάμι, η ανάγνωση και το βιβλίο είναι κάτι παραπάνω. Είναι γνώθι… τον Άλλον. Ειδικά το βιβλίο ή το ανάγνωσμα που θεωρείται κλασικό. Καθώς, κατά τον Μουρακάμι, αν μείνουμε μόνον στα ευπώλητα, «εύκολα» βιβλία της εποχής, δεν πάμε παραπέρα. Διότι «αν διαβάζεις μόνον τα βιβλία που διαβάζουν οι άλλοι, μπορείς να σκέφτεσαι μόνον ό,τι σκέφτονται και οι άλλοι». Οπότε, ιδού η ευκαιρία –με την «καραντίνα»– να αρχίσει κάποιος να σκέφτεται και διαφορετικά, γνωρίζοντας και άλλους κόσμους.
Παρακάτω, έχω επιλέξει μια σειρά από αναγνώσματα και βιβλία που μπορούν να «κατέβουν» στον υπολογιστή ή να ακουσθούν (και κάποια βιβλία για εφήβους και παιδιά), από εκείνα που υπάρχουν «ελεύθερα» στο Διαδίκτυο. Δωρεάν. Διότι πάντα υπάρχουν και τα εξαιρετικά, κατά τα άλλα, e-books, ηλεκτρονικά βιβλία με πληρωμή (μέσω πιστωτικής κάρτας).
Εδώ μιλάμε μόνον για δωρεάν αναγνώσματα, ελεύθερα πνευματικών δικαιωμάτων, είτε λόγω χρόνου είτε με την άδεια των δημιουργών τους. Πέρα και έξω από τα «φυσικά» βιβλιοπωλεία. Για τις μέρες που το ίδιο το περιεχόμενο ενός βιβλίου μπορεί να είναι μεγαλύτερη ανάγκη, παρηγορία, θεραπεία και ανακούφιση από το απτό ξεφύλλισμα των χάρτινων σελίδων. Και που οι μέρες μας δεν επιτρέπουν, δυστυχώς, να το βρούμε σε «φυσική» μορφή. Για ταξίδια νοερά, από τον καναπέ μας ή από τις οθόνες μας.
Σκεφθείτε πώς μπορείτε να παίξετε με έναν χαριτωμένο σκύλο που ακούει στο όνομα «Μάγκας». Να ακολουθήσετε μια «Μαζώχτρα» στα ελληνικά βουνά. Να μπείτε στον… βυσινόκηπο των διηγημάτων του Τσέχωφ. Να σπουδάσετε την περιπέτεια του κόσμου μας και του έρωτα, παρέα με τον «Ερωτόκριτο». Να τρέξετε ασθμαίνοντας σε τόπους και χρόνους μακρινούς με τους «Αδελφούς Καραμάζοφ». Να παρακολουθήσετε, μαζί με τα παιδιά, και με τα… ώτα (ακουστικά, δηλαδή) τα «Παραμύθια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν», κυνηγώντας το «Ασχημόπαπο». Να γνωρίσετε από κοντά τη «Γυναίκα της Ζάκυθος». Να ακούσετε την Ειρήνη Παπά να απαγγέλλει Ελύτη. Να καταλάβετε επιτέλους «Ιθάκες τι σημαίνουν»… Πάμε, λοιπόν:
Αξιον Εστί το ανάγνωσμα
Αν περνάτε αρκετή ώρα μπροστά στον υπολογιστή αυτές τις ημέρες, τα πλέον πολύτιμα ελληνικά αναγνώσματα σας περιμένουν διαδικτυακά. Μην το φοβηθείτε. Απλώς μπείτε στο Διαδίκτυο (μέσω Google ή άλλου) και σερφάρετε στους θησαυρούς, που προσφέρουν δωρεάν μια σειρά από ειδικές ιστοσελίδες – και για «κατέβασμα», απλά, στον υπολογιστή σας.
Πρώτο και καλύτερο, με «ειδίκευση» στην Ποίηση, το εξαιρετικά δραστήριο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, ένα όνειρο ζωής και λέξεων του αείμνηστου μελετητή καθηγητή Γ.Π. Σαββίδη, που συνεχίζει σθεναρά ο γιος του, φιλόλογος Μανόλης Σαββίδης. Ευκαιρία για ένα ταξίδι στα καλύτερα της ελληνικής ποίησης – και όχι μόνον.
Βουτήξτε στο «Ανθολόγιο Λογοτεχνίας»: Στον Οδυσσέα Ελύτη / Αλεπουδέλη (και στο «Άξιον Εστί» του), τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, τον Κώστα Βάρναλη, τον Κ.Π. Καβάφη με 154 αναγνωρισμένα ποιήματα από τις έγκυρες εκδόσεις του Ικάρου, 37 αποκηρυγμένα και 35 κρυμμένα.
Αλλά και στον ποιητή της «Πρέβεζας» Κώστα Καρυωτάκη, τον Τάσο Λειβαδίτη του εξαιρετικού «Σαββατόβραδου» (του Μίκη και του Στέλιου Καζαντζίδη), τον επιτηδευμένα ανορθόγραφο σκωπτικό Μποστ για το «Αιγαίον: αφτό το άγνοστον», τον εμβληματικό «Ερωτόκριτο» του Βιτσένζου Κορνάρου από την πολύτιμη έκδοση των Εκδόσεων Ερμής, για ανάγνωση διαδικτυακή, τον Κωστή Παλαμά. Και στα έργα πολλών άλλων πυλώνων της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνολικά 856 έργα (όρεξη να έχετε να διαβάζετε).
Αν η θέση μπροστά από το κομπιούτερ είναι άβολη, δοκιμάστε –μην το φοβηθείτε, είναι πολύ απλό, ακόμη κι αν δεν είστε εξπέρ– να αντιγράψετε τα κείμενα σε ένα πρόγραμμα word (ή στο αντίστοιχο ελεύθερο λογισμικό Libre της Neat Office). Να τα μορφοποιήσετε με την γραμματοσειρά που σας βολεύει και να τα διαβάσετε ευκολότερα στο μορφοποιημένο word. Ή, μεταφέροντας το word σε ένα στικάκι USB, να τα απολαύσετε έτσι ακόμη και στη μεγάλη οθόνη της τηλεόρασης. Όπως και τα κείμενα σε μορφή pdf από άλλους διαδικτυακούς τόπους (αν βέβαια η τηλεόρασή σας «διαβάζει» pdf). Σκεφθείτε: Αυτό θα είναι το διαμορφωμένο με βάση τα γούστα σας προσωπικό σας… download.
Το Σπουδαστήριο προσφέρει, όμως, και 387 εξίσου πολύτιμες «Αναγνώσεις». Απαγγελίες κυρίως, που δεν διαβάζονται μόνον, αλλά και ακούγονται. Κυρίως με τη φωνή, την ευαισθησία και το ηχόχρωμα των ιδίων των ποιητών. Ανοίξτε τα ηχεία του υπολογιστή –ή συνδέστε τον, οι πιο μυημένοι, με τα ηχεία της τηλεόρασης– και ακούστε καθηλωτικά έργα της μεγάλης ποιήτριας της Θεσσαλονίκης Ζωής Καρέλλη, κατά κόσμον Χρυσούλας Αργυριάδου, του «ποιητή της ήττας» Μανόλη Αναγνωστάκη, ανέκδοτο απόσπασμα, «Με την πατρίδα του δεμένη στα πανιά…», από την «Αμοργό» του Νίκου Γκάτσου, με την φωνή του Πέτρου Φυσσούν, μια ανέκδοτη ηχογράφηση, του 1962, από το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, με την Ειρήνη Παπά, ποιήματα της Κικής Δημουλά με μουσική από τον αξέχαστο Θάνο Μικρούτσικο, μια ανέκδοτη ηχογράφηση της «Ρωμιοσύνης» του από τον Γιάννη Ρίτσο (το 1964), Κώστα Βάρναλη κ.ά.
Μαζί και ένα Ανθολόγιο με 272 παιδικά ποιήματα –από τον Γιάννη Ρίτσο και τον Γεώργιο Βιζυηνό– και Λαϊκά Παραμύθια.
Αν, πάλι, θέλετε να απολαύσετε την μαγεία των αρχαίων ελληνικών κειμένων, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση, κλικάρετε στον Μικρό Απόπλου και πλεύστε στα χωρικά ύδατα του Θουκυδίδη, του Ησίοδου, του Ιπποκράτη (που οι δικές του τεχνικές πολύ συζητιούνται με την πανδημία), του Λουκιανού, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλους, του Πλουτάρχου. Και των τραγικών, Αισχύλου, Ευριπίδη, Σοφοκλή ή του αθυρόστομου και κριτικού «παππού» Αριστοφάνη, αλλά και πολλών άλλων. Υπάρχουν οδηγίες για να μην κολλήσει η ανάγνωσή σας ή η μεταφορά σε word στο πολυτονικό.
Και αν θέλετε να ακούσετε (σε ανάγνωση από τη Μαρία Ιωάννου) τους περίφημους «Ολυνθιακούς Λόγους» του αρχαίου, δεινού ρήτορα Δημοσθένη, υπάρχει και αυτή η –δωρέαν πάντα– δυνατότητα.
Μεταφράσεις των έργων της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας υπογράφουν εκεί ονόματα όπως ο Γιάννης Γρυπάρης, ο Γιώργος Μπλάνας, ο Παντελής Πρεβελάκης, Ιωάννης Κονδυλάκης. Και την ομηρική «Οδύσσεια» (Εδώ και εδώ σε μετάφραση Ζήσιμου Σιδέρη κλικάροντας το βέλος για κατέβασμα σε μορφή pdf), ο Αργύρης Εφταλιώτης ή, κατά κόσμον, Κλεάνθης Μιχαηλίδης. Συγγραφέας της εξαιρετικά περιπετειώδους και ενδεικτικής των άλλοτε ηθών «Μαζώχτρας», η οποία βρίσκεται εδώ για κατέβασμα. Δεν έχετε παρά να «πατήσετε» στο Download Document, να κλικάρετε το «Δεν είμαι ρομπότ» και κατεβαίνει.
Στον ίδιο σύνδεσμο καρτερούν μικρά διαμαντάκια: Επιλέγω το «Κόνισμα» του Ανδρέα Καρκαβίτσα και αλλού τα 14 «Διηγήματα του Γυλιού» του ιδίου, την ιστορική – θεατρική «Βαβυλωνία» του Δημητρίου Βυζάντιου και ένα εκτενές απόσπασμα από τα «Ρεμπέτικα» του Ηλία Πετρόπουλου.
Αλλά και τη χαριτωμένη «Ιστορία μιας Γάτας» του Εμμανουήλ Ροΐδη, του οποίου μπορείτε να διαβάσετε διαδικτυακά και τη θρυλική «Πάπισσα Ιωάννα» του ή να την «κατεβάσετε» σε μορφή pdf, κλικάροντας το βέλος.
Βουτιά στα νερά των Σποράδων
Τα Άπαντα της πλέον εμβληματικής μορφής της ελληνικής λογοτεχνίας, με την ιδιότυπη «καθαρευουσιάνικη» γλώσσα, του Κοσμοκαλόγερου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, βρίσκονται ένα κλικ μακριά από το σαλόνι και τα μάτια σας. Βουτήξτε στα νερά των Σποράδων και αφουγκραστείτε (διαβάζοντας) το συγκινητικό «Μοιρολόι της Φώκιας» και άλλα 171 διηγήματά του Παπαδιαμάντη. Έτσι μπορείτε να επισκεφθείτε τα «Ιατρεία της Βαβυλώνος», να ανακαλύψετε την «Κοινωνική Αρμονία» ή να παρακολουθήσετε την «Θεοδικία της Δασκάλας». Εκεί και τέσσερα παπαδιαμάντια μυθιστορήματα, ξεκινώντας από τη «Γυφτοπούλα». Με εξέχον τους «Εμπόρους των Εθνών».
Θέλετε να απολαύσετε το παλιό χαρτί, δίχως την αφή του, μαθαίνοντας για τα κατορθώματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και τη γνώμη του για την «φυλή» των Ελλήνων; Η «Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής Φυλής, 1770-1836» του Γέρου του Μοριά είναι στο… ποντίκι σας. Αντίστοιχο κλικ κάνετε, αν σας ενδιαφέρει η ιστορία της «Πτώσης του Αρκαδίου», όπως την κατέγραψε ο Ιωάννης Κονδυλάκης ή όπως την είδε, στο «Αρκάδι» του, ο ρομαντικός ποιητής του 19ου αιώνα Αχιλλεύς Παράσχος.
Η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών «Ανέμη» προσφέρει, σε μορφή pdf για «κατέβασμα» πολλά και σημαντικά, ιστορικά κυρίως, αναγνώσματα. Όπως «Η Ανατολική πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων και η Κρητική Επανάσταση του 1866» από τον σημαντικό ιστορικό Νίκο Σβορώνο, αλλά και – για τους ρέκτες – το «Ιστορικό λεύκωμα της ελληνικής βιομηχανίας ζύθου» της Ιορδάνας Χατζηισαάκ, από το 2016.
Έρωτας α λα παλαιά
Αν είδατε τη νέα, εκρηκτική και εξαιρετικά επιτυχημένη θεατρική εκδοχή του Γιάννη Οικονομίδη, ως «Στέλλα Κοιμήσου», στο Εθνικό, δοκιμάστε να βυθιστείτε στην πρωτότυπη «Στέλλα Βιολάντη» του Γρηγορίου Ξενόπουλου». Δίπλα παραμονεύει η εμβληματική «Ερωφίλη» του Γεωργίου Χορτάτση και ο επικός «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου των 10.000 στίχων, για τα πάθη του κόσμου μας και την Αρετούσα. Και εδώ, στην κριτική έκδοση του 1915 των Στέφανου Ξανθουδίδη και Γεωργίου Χατζιδάκι, στο Ηράκλειο Κρήτης. «Του κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν…» και πάμε!
Απολαύστε, χαλαρά, το ειδυλλιακό «Λεμονοδάσος» του Κοσμά Πολίτη, από το 1930 ή το «αισθηματικό ανάγνωσμα» του μεγάλου Ονορέ Ντε Μπαλζάκ, «Η εγκαταλελειμένη». Δίπλα, και «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» του εθνικού ποιητή –του Εθνικού μας Ύμνου– Διονυσίου Σολωμού, με ένα απλό κλικ στο «Κατεβάστε το e-book».
Για τους εφήβους, τα περιπετειώδη παιχνίδια με τον σκύλο που ακούει στο όνομα «Μάγκας» και σε ηχητική μορφή φέρουν την υπογραφή της Πηνελόπης Δέλτα. Όπως και το πολυδιαβασμένο της «Παραμύθι χωρίς Ονομα». Που υπάρχει και σε μορφή ηχητικού βιβλίου/audiobook, σε μια υπερτετράωρη ηχογράφηση του Librivox.
Ακόμη, η δεινή μεταφράστρια, θεατρολόγος και φιλόλογος έχει ανεβάσει, δωρεάν, όλες τις μεταφράσεις της αρκετών δεκάδων σύγχρονων θεατρικών έργων του ισπανόφωνου και καταλανικού θεάτρου στο Solo Teatro. Όπως του Τζορντί Γκαλθεράν, του «Δανείου» και της «Μεθόδου Γκρόνχολμ». Με περιγραφή της υπόθεσης και της θεατρικής δράσης και εκτενή βιογραφικά των θεατρικών συγγραφέων. Για τους λάτρεις του είδους.
Κλασικά και εμβληματικά
Μεγάλοι συγγραφείς έχουν παραδεχτεί πως υπάρχουν βιβλία που θα έπρεπε κάποιος να διαβάσει στη ζωή του για να μάθει, αληθινά, τον κόσμο. Κλασικά έργα, σημαντικών λογοτεχνών, στα ελληνικά, υπάρχουν ελεύθερα – δωρεάν – για «κατέβασμα» και για ακρόαση, ως ηχητικά βιβλία.
Πάμε, λοιπόν. Η περιπέτεια της ψυχής του νεαρού φονιά Ρασκόλνικοφ, αλλά και της κοινωνίας γύρω του, καταγράφεται στο ογκώδες και εμβληματικό «Έγκλημα και Τιμωρία» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Και σε ηχητική μορφή κεφάλαιο κεφάλαιο.
Προσωπικά, θα επέλεγα και τον «Παίκτη» του και τον «Ηλίθιο», με τον καλοκάγαθο πρίγκιπα Μίσκιν πρόσωπο με πρόσωπο με τον τραχύ κόσμο γύρω του. Ύστατο ντοστογιεφσκικό αριστούργημα η σκληρή κόντρα ψυχής στους «Αδελφούς Καραμάζωφ». Και κάπου δίπλα η γοητεία «37 διηγημάτων» του μεγάλου ρώσου δραματουργού Άντον Τσέχοφ, ελεύθερα και σε μορφή pdf.
Εμβληματικό για τον έρωτα και τον… πόλεμο ανάμεσα στις οικογένειες των Μοντέγων και των Καπουλέτων, στην Βερόνα, η ιστορία του «Ρωμαίου και της Ιουλιέτας» από τον βάρδο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Ζοφερή, αλλά και μάθημα ζωής, η «Δίκη» του μεγάλου Τσέχου Φραντς Κάφκα. Η αλληγορική πολιτική σάτιρα του Βρετανού – του «1984» – Τζορτζ Όργουελ, «Η Φάρμα των Ζώων» κυκλοφορεί επίσης ελεύθερη, ανάμεσά μας, σε ηχητικό βιβλίο, διάρκειας 87 λεπτών. Και σε pdf για «κατέβασμα» στα αγγλικά – και για πρακτική στη γλώσσα – από το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας.
Δίπλα στην τραγωδία, όπως χαρακτηρίζεται, του «Πρωτομάστορα», με άξονα το περίφημο Γιοφύρι της Άρτας – με αρχικό τίτλο «Η Θυσία» – μέσα από τα μάτια και την γραφή του δικού μας μεγάλου κλασικού Νίκου Καζαντζάκη, σε ιστορική έκδοση του 1910.