Η Ορθοδοξία (σσ: τα στοιχεία της είναι στη διάθεση του Protagon) χρειάστηκε τρία – τέσσερα χρόνια, όσα κράτησαν οι σπουδές της στη γραφιστική και την κατασκευή ιστοσελίδων, για να πιάσει τη ζωή από τα μαλλιά. Να την κατευθύνει εκεί που ορίζουν οι δικές της επιθυμίες και ανάγκες. Με όνομα ιδιαίτερο, βγαλμένο από τις παραδόσεις της Μαγνησίας, η 28χρονη πια γυναίκα βρέθηκε στα πρόθυρα της αστεγίας και του κοινωνικού αποκλεισμού πρώτη φορά στην ηλικία των 19 ετών. Σήμερα καμαρώνει, ως φοιτήτρια στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) – χάρη και στην υποτροφία της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης – πως τίποτα δεν μπορεί να τη βάλει κάτω.
Ο θάνατος του πατέρα της όταν εκείνη ήταν μόλις 13, οι δυσκολίες που κόντεψαν να πνίξουν την οικογένεια μέσα στο πένθος, μια μάνα λυγισμένη, με στρεβλή αντίληψη περί οικογενειακής «συνοχής», αρνητική στην προοπτική σπουδών και προσωπικής ανεξαρτησίας. Η σύγκρουση ήλθε πολύ γρήγορα. Η «μικρή» ήταν αποφασισμένη να ζήσει τη δική της πορεία, μακριά από τη θυματοποίηση και την ηττοπάθεια. Μόνο στην θεωρία όμως οι επαναστάσεις είναι εύκολες, στην πράξη…
Η Ορθοδοξία δεν έχει πού να μείνει όταν κλείνει την πόρτα πίσω της. Σε μια περιοχή με υψηλή εγκληματικότητα, όπως αυτή που εκτείνεται ανάμεσα στον Σταθμό Λαρίσης και στο Μεταξουργείο, οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι, ειδικά τις νύχτες. «Στον Άγιο Παύλο, στη γειτονιά μου, είχα ένα κολλητό από παλιά», λέει η ίδια. «Η γιαγιά του ήταν το πρόσωπο που με βοήθησε πιο πολύ από όλους. Με φιλοξένησε για πολύ καιρό σπίτι της. Μόλις την αντίκρυζες, ήξερες πως είναι και δική σου γιαγιά. Η γιαγιά Βούλα, πάντα υποστηρικτική, πάντα με χαμόγελο, και πάντα με φαγητό στην κατσαρόλα. Το χαρακτηριστικό της ήταν τα μεγάλα τραπέζια».
Η διάθεση για προσωπική ανάπτυξη και προκοπή (τι λέξη ξεχασμένη κι αυτή…), ήταν εμφανής στα έμπειρα μάτια που παρατηρούσαν τη σπουδάστρια. Στη μια επιχείρηση θα την κρατήσουν για πρακτική, και η μια δουλειά θα φέρει την άλλη, το κακό ωστόσο κρύβεται πάντα κάπου γύρω. Ένας ασυνείδητος εργοδότης θα τη φέρει στα όρια της, ψυχολογικά – το mobbing είναι άγριο πράγμα. Η Ορθοδοξία, εγκαταλείποντας τη θέση, θα αρχίσει να αντιμετωπίζει στοιχειώδη προβλήματα καθημερινότητας. Θα καταφύγει στο κοινωνικό συσσίτιο, τη Δομή «Ανθρώπων Γεύματα» της Equal Society – σύμπραξη του δήμου Αθηναίων και της Περιφέρειας Αττικής.
Η κοινωνική υπηρεσία Εqual Society και μια κοινωνική λειτουργός με ανακλαστικά την βοηθούν καθοριστικά: πέραν της βοήθειας επί του πρακτέου, την εντάσσουν στην οικεία θεατρική ομάδα αστέγων και άλλων ευπαθών ομάδων «Walkabout», καινοτόμο εργαλείο – μέσο ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης σε θέματα που αφορούν ευάλωτους. «Μέσα από τη δραματοθεραπεία, έμαθα να στέκομαι, μεταφορικά και κυριολεκτικά», ομολογεί η ίδια. Η ζεστασιά της ομάδας την κερδίζει, η Ορθοδοξία αφιερώνει ώρες όχι μόνο για τις πρόβες, αλλά και για τον σχεδιασμό των αφισών για πλείστες όσες παραστάσεις, την κατασκευή σκηνικών και κοστουμιών. Κι η μαγεία της Τέχνης θα κάνει τη δική της θεραπευτική δουλειά. Οι επαγγελματικές ευκαιρίες, έστω και ως προσωρινή απασχόληση κάθε φορά, δεν πάνε χαμένες.
Στη σκηνή συμμετέχει μεταξύ άλλων στα «Άπαντα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ», αλλά και στο «Εκείνος κι Εκείνος» του Κώστα Μουρσελά – στον ρόλο του περίφημου «Λουκά», ρόλο που έκανε τηλεοπτικά γνωστό ο Βασίλης Διαμαντόπουλος. Τέλη Ιουλίου, ντάλα καλοκαίρι του 2021 και στο κοινό του θεάτρου του Κολωνού βρίσκεται η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο υπουργός Εργασίας Κωστής Χατζηδάκης, ο Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Καταπολέμησης της Φτώχειας Γιώργος Σταμάτης. Και ένα ακόμη πρόσωπο, κομβικό: ο «Σόλων», ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος, από το Εκείνος κι Εκείνος της μικρής οθόνης. Το χειροκρότημα είναι θερμό.
Το ενδιαφέρον του Γιώργου Σταμάτη, στο τέλος της παράστασης, θα της ανοίξει τον δρόμο για τις σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό, στο ΕΑΠ, μέσα από το πρόγραμμα συνολικά 35 υποτροφιών της Γενικής Γραμματείας σε πρώην άστεγους/άστεγους, πρώην ωφελούμενους σε δομές παιδικής προστασίας και Ρομά, εν γένει κοινωνικά αποκλεισμένους. Η Ορθοδοξία είναι βέβαιη ότι σε λίγα χρόνια θα ’χει ολοκληρώσει τις σπουδές της. Είναι ευγνώμων για την συγκυρία, εξαίρει και τον ρόλο του Παναγιώτη Δορλή, σκηνοθέτη-υπεύθυνου για τη θεατρική ομάδα, που «τρέχει για όλους, με προσωπική φροντίδα και πρακτική βοήθεια, με πολλή ανθρωπιά». Τώρα δοκιμάζει τις δυνάμεις της στα podcasts που ετοιμάζει η Equal Society για το πιλοτικό πρόγραμμα του νέου ραδιοφωνικού σταθμού της. Και καταθέτει: «Βοηθώ κι εγώ όσο μπορώ τους άλλους. Να μαθαίνουν πώς να μην τα παρατούν, να διαχειρίζονται τα βάρη που κουβαλούν…Πολλά καλά έρχονται μέσα από την προσπάθεια αυτή».
Αστεγοι και αστεγία
H Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης έχει μόλις συντάξει το πόρισμα (σσ: μέσω ομάδας εργασίας) για το φαινόμενο της αστεγίας. Ο Γιώργος Σταμάτης εξηγεί, μιλώντας στο Protagon, ότι την άνοιξη επίκειται η καταγραφή των ανθρώπων που δεν έχουν το δικό τους σπίτι, κινδυνεύουν να το χάσουν, που ζουν στον δρόμο ή σε ανεπαρκή καταλύματα (το φαινόμενο έχει πολλές μορφές), ως ένα πρώτο βήμα για την ενίσχυση της οικείας εθνικής στρατηγικής.
Το πόρισμα δίνει βαρύτητα σε νέες πολιτικές, όπως η ανάπτυξη του προγράμματος της κοινωνικής κατοικίας, τα εξειδικευμένα προγράμματα του ΟΑΕΔ για αστέγους ή οι λεγόμενες Housing first πολιτικές, οι οποίες επικεντρώνονται στην άμεση αυτονόμηση των αστέγων. Εξετάζεται το φαινόμενο πολυπρισματικά, παρακολουθώντας και τις πρακτικές σε άλλες πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η Δανία και η Φινλανδία διαθέτουν φερ΄ ειπείν από τα πληρέστερα και καλύτερα οργανωμένα συστήματα καταγραφής και παρακολούθησης των αστέγων. Η Γαλλία, ενώ διαθέτει σύνθετο διαχείρισης του προβλήματος, μόλις προσφάτως απέκτησε μηχανισμό συστηματικής παρακολούθησης, και ως εκ τούτου στοιχεία έγκυρα.
Οι πρακτικές θα ζυμωθούν με όλα εκείνα τα συστατικά που περιλαμβάνουν τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής περίπτωσης – υπάρχουν τα εργαλεία. Συν τοις άλλοις, προβλέπεται θεσμοθέτηση συστήματος ηλεκτρονικής διασύνδεσης των δομών αστέγων και διαχείρισης των στεγαστικών αιτημάτων, με σχετικά μητρώα και επικαιροποιημένα δεδομένα. Η δεκαετής οικονομική κρίση που έχει προηγηθεί, τα δύσκολα χρόνια της πανδημίας που ακολούθησαν, έχουν αφήσει τα σημάδια τους σε ανθρώπους και πόλεις. Μια βόλτα στη Σταδίου να βγει κανείς, μια ματιά σε ξενώνες να ρίξει, θα βεβαιωθεί για την ένταση της πιο ακραίας μορφής κοινωνικού αποκλεισμού: της έλλειψης στέγης.