Είναι γνωστό ότι, ειδικά στη Μέση Ανατολή, οι εχθροί των εχθρών είναι φίλοι. Αυτό όμως δεν ισχύει για το Κατάρ, το οποίο αναγκάζει όλον τον κόσμο να εικάζει όσον αφορά τις πραγματικές του προθέσεις, «μετατρέποντας όλους τους γείτονές του σε φιλεχθρούς», γράφει σε εκτενή ανάλυσή του ο Μάθιου Κάρνιτσνιγκ.
Η επισήμανση του επικεφαλής ανταποκριτή του Politico στην Ευρώπη αποκτά ιδιαίτερη σημασία στο πλαίσιο του πολέμου που μαίνεται στη Λωρίδα της Γάζας, δεδομένου ότι μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, ΗΠΑ, Ευρώπη και Ισραήλ καλούνται να απαντήσουν σε ένα εξαιρετικά κρίσιμο ερώτημα: «Οντως το Κατάρ, που είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός υποστηρικτής της Χαμάς και έχει παραχωρήσει καταφύγιο σε αρκετούς από τους δισεκατομμυριούχους ηγέτες της σε πολυτελή ξενοδοχεία, δεν γνώριζε τίποτα για τα σχέδια επίθεσης κατά του Ισραήλ;»
Ενώ μεγάλο μέρος του δημόσιου διαλόγου γύρω από την 7η Οκτωβρίου επικεντρώθηκε στην πιθανή ανάμειξη του Ιράν, γνωστού συμμάχου της Χαμάς, «το ερώτημα σχετικά με το τι ήξερε το Κατάρ και πότε το ήξερε κατέστη εξίσου επείγον για τους Δυτικούς ηγέτες, που αντιμετώπιζαν το εμιράτο ως έμπιστο εταίρο», προσθέτει ο Κάρνιτσνιγκ.
Καταφέρνοντας να συνομιλεί με όλες τις πλευρές, το Κατάρ κατέληξε να αποτελεί τον «μεσολαβητή έσχατης ανάγκης» της Δύσης στην περιοχή, ρόλο τον οποίο παίζει και στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων προσπαθειών για την απελευθέρωση των ισραηλινών ομήρων που εξακολουθούν να κρατούνται από τη Χαμάς.
Σε μια σειρά συνομιλιών με το Politico τις τελευταίες εβδομάδες, αξιωματούχοι Δυτικών μυστικών υπηρεσιών δήλωσαν (διατηρώντας την ανωνυμία τους) πως ναι μεν δεν διαθέτουν αδιάσειστα στοιχεία, υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι το εμιράτο γνώριζε περισσότερα για την 7η Οκτωβρίου από όσα ισχυρίζεται.
«Το εξετάζουμε ακόμα» παραδέχτηκε ανώτατος αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών μιας μεγάλης ευρωπαϊκής δύναμης, ερωτηθείς αν η χώρα του υποπτεύεται ότι το Κατάρ γνώριζε εκ των προτέρων τα σχέδια της Χαμάς. Σημείωσε επίσης πως, παρότι υπήρχε «καπνός», δεν υπήρχε «φωτιά». Ωστόσο, διερωτώμενοι ποιοι θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, οι Δυτικοί αναλυτές στρέφονται αναπόφευκτα στην Ντόχα.
Οπως εξήγησαν οι Δυτικοί αξιωματούχοι, εάν γνώριζε τι επρόκειτο να συμβεί, το Κατάρ θα μπορούσε να έχει επιλέξει να μην αποκαλύψει τίποτε, καταρχάς για να εκτροχιαστούν οι συνομιλίες μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας –ενός περιφερειακού ανταγωνιστή του εμιράτου– και του Ισραήλ περί εξομάλυνσης των σχέσεών τους.
«Μια συμφωνία μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών στην περιοχή θα μπορούσε να άνοιγε την πόρτα για στρατηγική συνεργασία σε μια σειρά από τομείς, περιλαμβανομένου του φυσικού αερίου, την πηγής ζωής του Κατάρ. Δεδομένης της άμεσης πρόσβασης του Ισραήλ στις αγορές της Μεσογείου και της Ευρώπης, οποιαδήποτε ενεργειακή συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία θα άλλαζε το παιχνίδι», εξηγεί ο Μάθιου Κάρνιτσνιγκ.
Μια τέτοια συμφωνία, για παράδειγμα, θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για έναν αγωγό από την Ινδία μέχρι το Ισραήλ μέσω της Σαουδικής Αραβίας, στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου έργου που προτάθηκε από μεγάλες δυνάμεις στη σύνοδο κορυφής της Ομάδας των Είκοσι (G20) τον Σεπτέμβριο, και είναι γνωστό ως Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC). Σημειώνεται ότι τη λίστα με τις χώρες που συνυπέγραψαν την πρωτοβουλία δεν περιλαμβάνεται το Κατάρ.
«Είναι προς το συμφέρον του Κατάρ να τεθούν εμπόδια στη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ» δήλωσε ένας από τους αξιωματούχους που μίλησαν στο Politico. «Οποιαδήποτε αλλαγή στην ισορροπία των δυνάμεων θα υπονόμευε τη θέση του Κατάρ ως κορυφαίου διπλωματικού παίκτη, που μπορεί να κάνει τα πάντα» συμπλήρωσε.
Τελικά, οι επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου τορπίλισαν τις συνομιλίες Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας, ενώ η βαθιά οργή στον αραβικό κόσμο, περιλαμβανομένης, φυσικά, και της Σαουδικής Αραβίας, καθιστά απίθανη μια επανέναρξη του διαλόγου, τουλάχιστον στο απώτερο μέλλον.
«Αξιοποιώντας τη γεωγραφία και τον τεράστιο πλούτο του, το Κατάρ έχει δημιουργήσει ένα εντυπωσιακό δίκτυο απίθανων εταίρων, που εκτείνεται από την Ουάσινγκτον έως τη Μόσχα, το Βερολίνο, την Ιερουσαλήμ, ακόμη και την Τεχεράνη» συνοψίζει ο Μάθιου Κάρνιτσνιγκ.
Η αποτελεσματικότητα της εύκαμπτης εξωτερικής πολιτικής που ακολουθεί το Κατάρ αναδείχθηκε πλήρως μετά από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, καθώς το εμιράτο καταφέρνει να είναι έμπιστος ευεργέτης και φίλος της Χαμάς, φιλοξενώντας συγχρόνως τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στην περιοχή και όντας ολοένα πιο βασικός συνομιλητής, αν και κεκλεισμένων των θυρών, του Ισραήλ. Το Κατάρ καθίσταται ολοένα πιο βασικός εταίρος και της Ευρώπης, ειδικά της Γερμανίας, η οποία στράφηκε στο εμιράτο για να αντισταθμίσει την απώλεια του φυσικού αερίου της Ρωσίας.
«Το μυστικό του Κατάρ για την απόκτηση αυτών των φαινομενικά αντιφατικών ρόλων είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας δεκαετιών να καταστεί απαραίτητος εταίρος σε όλα τα μέρη της εξίσωσης στη Μέση Ανατολή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις ΗΠΑ, οι οποίες, παρά την προβληματική κληρονομιά τους όσον αφορά τη στήριξη αυταρχικών ηγετών στην περιοχή, από τον σάχη του Ιράν μέχρι τον Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ, έχουν μετατρέψει τον εμίρη του Κατάρ, σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι, στον νέο καλύτερό τους φίλο» σημειώνει ο ανταποκριτής του Politico.
Θυμίζει, άλλωστε, ότι πριν από μια διετία ο Τζο Μπάιντεν χαρακτήρισε το Κατάρ «κύριο σύμμαχο εκτός του ΝΑΤΟ», κατατάσσοντάς το έτσι σε μια λίστα με μόλις 18 ακόμη χώρες, μεταξύ των οποίων η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία.
Σύμφωνα, όμως, με τον Μάθιου Κάρνιτσνιγκ, το μεγαλύτερο στρατηγικό επίτευγμα του Κατάρ έγκειται στο ότι οι ηγέτες του κατάφεραν να το καταστήσουν απαραίτητο για τους κύριους παίκτες στη διεθνή σκηνή –είτε ως διαμεσολαβητή είτε ως προμηθευτή ενέργειας ή ως οικονομικό κέντρο– σχεδόν ακούσια, δίχως να το αντιληφθεί κανένα από τα εμπλεκόμενα μέρη.
Στο πλαίσιο του πολέμου που μαίνεται στη Γάζα, το Κατάρ κατέστη αυτομάτως μεσολαβητής στις συνομιλίες μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ για την απελευθέρωση των ομήρων, με τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν να συγχαίρει, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Ντόχα, τον πρωθυπουργό του εμιράτου, σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν Αλ Θάνι, για τον ρόλο που διαδραματίζει η χώρα του.
Ωστόσο, παρά τους δημόσιους επαίνους και τις ευχαριστίες, αποτελεί γεγονός –όπως ανέφεραν στο Politico αξιωματούχοι Δυτικών υπηρεσιών πληροφοριών– πως το Κατάρ, κεκλεισμένων των θυρών, δυσκολεύεται να απαντήσει σε βασικά ερωτήματα όσον αφορά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου.
Οι μυστικές υπηρεσίες της Δύσης αντιμετωπίζουν επιφυλακτικά τον ισχυρισμό του Κατάρ ότι δεν γνώριζε τίποτα σχετικά με τα σχέδια της Χαμάς, καταρχάς επειδή οι υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας παρακολουθούν διαρκώς κάθε κίνηση των ηγετών της οργάνωσης που ζουν στη χώρα, περιλαμβανομένου του Ισμαήλ Χανίγια, του ντε φάκτο ηγέτη της, ο οποίος εξακολουθεί να χαίρει της προστασίας του εμιράτου, όπως και άλλα ηγετικά στελέχη της Χαμάς, όπου ζουν πλουσιοπάροχα.
Ομως κανένας από τους φερόμενους ως εγκεφάλους των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου, περιλαμβανομένου του Γιαχία Σινουάρ, του ηγέτη της οργάνωσης στη Γάζα, δεν έχει την έδρα του στο Κατάρ. Επιπλέον, όπως υποστήριξε ένας εκ των ευρωπαίων αξιωματούχων που μίλησαν στο Politico, μια σειρά εντάσεων μεταξύ του Σινουάρ και του Χανίγια καθιστούν πιθανό το ενδεχόμενο ο ηγέτης της οργάνωσης στη Γάζα να επέλεξε να μην αποκαλύψει τα σχέδιά του στους συμπατριώτες του στο Κατάρ.
Τα ερωτήματα όσον αφορά τον ρόλο που θα μπορούσε να έχει διαδραματίσει το Κατάρ στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου περιπλέκονται από το γεγονός ότι επί χρόνια το Ισραήλ ενθάρρυνε την Ντόχα να στηρίζει τη Γάζα, παρέχοντάς της ανθρωπιστική βοήθεια.
«Πράγματι, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου επέτρεψε τη ροή της βοήθειας –μεταξύ άλλων σε βαλίτσες γεμάτες μετρητά– ακόμη και αφού έλαβε λεπτομερείς πληροφορίες ότι η Χαμάς σχεδίαζε μια επίθεση. Ανώτεροι ισραηλινοί αξιωματούχοι πληροφοριών απέρριψαν αυτές τις προειδοποιήσεις επειδή δεν πίστευαν ότι η Χαμάς είχε την ικανότητα να πραγματοποιήσει μια τόσο φιλόδοξη επίθεση» αναφέρει ο Μάθιου Κάρνιτσνιγκ.
Η βοήθεια του Κατάρ, που εκτιμάται σε περίπου 2 δισ. δολάρια από το 2007, επέτρεψε στη Χαμάς να συνεχίσει να είναι μια βιώσιμη πολιτική δύναμη, ικανή να κρατάει τη Γάζα σε λειτουργία. Από τότε που η Χαμάς κατέλαβε την εξουσία στη Λωρίδα, το 2007, το Κατάρ χρηματοδότησε την κατασκευή τζαμιών, δρόμων και κατοικιών, μεταξύ άλλων, ενώ παρείχε χρήματα για τη λειτουργία του κεντρικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Γάζας και την καταβολή των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι υποψιάζονταν εδώ και καιρό ότι η Χαμάς χρησιμοποιούσε τσιμέντο από το Κατάρ, καθώς και μετρητά, για να κατασκευάσει το πολύπλοκο δίκτυο σηράγγων κάτω από τη Γάζα, έναν εκ των πυλώνων της τρομοκρατικής υποδομής της οργάνωσης.
Ωστόσο, παρά τις ανησυχίες αυτές, η ηγεσία του Ισραήλ επέλεξε να μην επέμβει, «επειδή η οικονομική σωτηρία της Γάζας από το Κατάρ βρισκόταν στον πυρήνα της στρατηγικής του Νετανιάχου, με στόχο να διχάσει και να κατακτήσει τους Παλαιστίνιους. Ενθαρρύνοντας τον ανταγωνισμό μεταξύ της Παλαιστινιακής Αρχής στη Δυτική Οχθη και της Χαμάς στη Γάζα, ο Νετανιάχου πίστευε ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να θέσει επ’ αόριστον στο περιθώριο μια λύση δύο κρατών» εξηγεί ο δημοσιογράφος του Politico.