Κατά τη διάρκεια των περιοδειών του την τελευταία εβδομάδα, σε όποιο μέρος της Ελλάδας και αν βρισκόταν, ο Αλέξης Τσίπρας επαναλάμβανε επίμονα μία λέξη – την οποία προφανώς θεωρεί ένα από τα δυνατότερα προεκλογικά χαρτιά του.
Στις 2 Μαΐου από το Χούδετσι της Κρήτης ανέφερε: «Το μεγάλο δίλημμα είναι ή να συνεχίσουμε στην ίδια σταθερή πορεία ή να αφήσουμε να μας κυβερνήσει η δυναστεία των offshore». Την επομένη από τα Χανιά: «Θέλουν να γυρίσουν αυτοί που έγιναν ζάπλουτοι από την πολιτική και τις offshore». Στις 6 Μαΐου από τη Θράκη: «Τρεις λέξεις θα συνοδεύουν πάντα τον κ. Μητσοτάκη: Siemens – Novartis – Offshore». Από το ίδιο μέρος: «Εχουμε μπροστά μας δύσκολες μάχες, αλλά, όταν έχουμε την κρίση του λαού μπροστά μας, ανασαίνουμε. Εμάς μας στηρίζει ο λαός, ούτε offshore ούτε διαπλεκόμενα».
Ομως η έννοια «offshore», ένα βασικό εργαλείο στις ομιλίες του Πρωθυπουργού για να επιτίθεται στους πολιτικούς του αντιπάλους, φαίνεται να ζυγώνει επικίνδυνα το περιβάλλον του. Με offshore (Childsen Capital) της οποίας η διαγραφή από τα μητρώα του Παναμά ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2018 συνδεόταν ο υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Πέτρος Κόκκαλης. Offshore των Βρετανικών Παρθένων Νήσων (Pizzazz Limited) με αντικείμενο «συμβουλευτικές υπηρεσίες για λιπάσματα» φαίνεται να εμπλέκεται στην υπόθεση Πετσίτη-Αρτεμίου-ELFE-Λαυρεντιάδη. Και ακόμα πιο κοντά στον Πρωθυπουργό εμφανίζεται μία άλλη εξωχώρια νομική οντότητα, η Atlas Cyprus International Trust, η οποία το 2014 αγόρασε έναντι 100.000 ευρώ σχεδόν το 3% του μετοχικού κεφαλαίου της «Αυγής».
Για τις δύο πρώτες ο Πρωθυπουργός δεν έχει κάνει κανένα σχόλιο. Για την τελευταία όμως έχει πει απευθυνόμενος στον Κυριάκο Μητσοτάκη: «Είναι νομιμότατη εταιρεία με έδρα την Κύπρο και ανήκει μαζί με άλλες εταιρείες σε ένα γκρουπ εταιρειών με τον γενικό τίτλο “Καταπιστευματική”. Μπορείτε να ψάξετε εκεί και να βρείτε όλα της τα στοιχεία. Ανθρακας και αυτός ο θησαυρός!»
To «νόμιμο» βέβαια δεν είναι πάντα και ηθικό. Και όπως φαίνεται από τα λεγόμενα του Πρωθυπουργού, ο πόλεμος που έχει κηρύξει στις offshore και στην αδιαφάνειά τους είναι δύο ταχυτήτων, του τύπου: οι δικές μας νόμιμες κυπριακές εταιρείες, και oι παράνομες offshore των άλλων. Ομως το γεγονός ότι η Atlas Cyprus International Trust έχει έδρα την Κύπρο δεν σημαίνει ότι δεν έχει και τα χαρακτηριστικά μίας offshore.
Τα αδιαφανή χαρακτηριστικά
Οι offshore από τη φύση τους δεν είναι παράνομες. Είναι η αδιαφάνεια που προσφέρουν αυτό που τις καθιστά «ύποπτες» για απόκρυψη περιουσιακών στοιχείων και συναλλαγών, ενώ οι πραγματικοί ιδιοκτήτες τους μπορούν να απολαμβάνουν την ανωνυμία πίσω από «νομικά τείχη» που χρησιμοποιούνται στην υπεράκτια βιομηχανία. Και η Atlas Cyprus International Trust, ένα κυπριακό διεθνές εμπίστευμα, όπως ονομάζεται τυπικά, φαίνεται ότι έχει τα ίδια ή και πιο αδιαφανή χαρακτηριστικά σε σχέση με μία offshore από τον Παναμά ή τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους.
Σε διαφημίσεις για τα κυπριακά διεθνή εμπιστεύματα (Cyprus International Trusts), ανάμεσα στα πλέον ισχυρά ατού τους ξεχωρίζει η «εμπιστευτικότητα»: «παρά το γεγονός ότι δημιουργείται στην Κύπρο μητρώο εμπιστευμάτων, το μόνο που δηλώνεται εκεί είναι ο τίτλος του εμπιστεύματος» και όχι τα ονόματα των διαχειριστών ή των δικαιούχων, αναφέρεται σε διαφήμιση. Μάλιστα, οι διαχειριστές του εμπιστεύματος έχουν υποχρέωση «εμπιστευτικότητας» η οποία τους επιβάλλει να μην αποκαλύπτουν οποιαδήποτε πληροφορία σε σχέση με το Εμπίστευμα (trust), εκτός εάν το επιβάλλει ο νόμος ή απόφαση Δικαστηρίου. Το μητρώο των κυπριακών διεθνών trust αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία από τις αρχές του 2020 και, σύμφωνα με σχετική ευρωπαϊκή οδηγία, πρόσβαση στα ονόματα των συνδεόμενων προσώπων προβλέπεται να έχουν μόνο οι Αρχές.
Με λίγα λόγια, τα κυπριακά διεθνή trust θα συνεχίσουν να καλύπτονται από ένα πέπλο αδιαφάνειας – τουλάχιστον για το ευρύτερο κοινό. Αντίθετα, στην περίπτωση trust με έδρα τη Νήσο του Μαν υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης -κατόπιν πληρωμής- σε στοιχεία διαχειριστών, ενώ ακόμα και στην περίπτωση παναμέζικων και άλλων offshore διατίθενται μέσω των μητρώων τουλάχιστον τα στοιχεία των διευθυντών των υπεράκτιων εταιρειών.
Στις διαφημίσεις για τα κυπριακά διεθνή trust ξεχωρίζει ένα ακόμα ατού τους, αυτή τη φορά οικονομικού χαρακτήρα: «Η περιουσία του εμπιστεύματος δεν υπόκειται σε καμία μορφή φορολογίας στην Κύπρο», υπό την προϋπόθεση ότι οι δικαιούχοι του δεν είναι φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου. Οπως δηλαδή συμβαίνει και με τις offshore: το εισόδημά τους φορολογείται με 0%, αρκεί να μην έχουν δραστηριότητα εντός του φορολογικού παραδείσου όπου βρίσκεται η έδρα τους.