Ο διάσημος εξερευνητής Χριστόφορος Κολόμβος ήταν πιθανότατα Ισπανός και Εβραίος, σύμφωνα με μια νέα γενετική μελέτη που διεξήχθη από ισπανούς επιστήμονες και είχε σκοπό να ρίξει φως σε ένα μυστήριο αιώνων.
Οι επιστήμονες πιστεύουν, σύμφωνα με το BBC, ότι ο εξερευνητής, του οποίου τα ταξίδια πέρα από τον Ατλαντικό το 1492 άλλαξαν την πορεία της παγκόσμιας Ιστορίας, πιθανότατα γεννήθηκε στη δυτική Ευρώπη και «μάλλον» στην ισπανική πόλη Βαλένθια. Εικάζουν επίσης ότι απέκρυψε την εβραϊκή του ταυτότητα ή ασπάστηκε τον καθολικισμό για να γλιτώσει τις θρησκευτικές διώξεις.
Η μελέτη του DNA έρχεται σε αντίθεση με την παραδοσιακή θεωρία, την οποία πολλοί ιστορικοί είχαν αμφισβητήσει, ότι ο εξερευνητής ήταν Ιταλός από τη Γένοβα.
Ο Κολόμβος ηγήθηκε μιας αποστολής που υποστηρίχθηκε από τους ρωμαιοκαθολικούς μονάρχες της Ισπανίας, Φερδινάνδο Β’ και Ισαβέλλα, οι οποίοι ήθελαν να ανακαλύψουν μια νέα εμπορική διαδρομή προς την Ασία. Αντ’ αυτού, ο Κολόμβος έφτασε στην Καραϊβική.
Η άφιξή του εκεί ήταν η αρχή μιας περιόδου ευρωπαϊκής επαφής με την Αμερική, η οποία θα οδηγούσε σε κατακτήσεις και εποικισμούς και στον θάνατο πολλών εκατομμυρίων ιθαγενών από ασθένειες και πολέμους.
Διάφορες χώρες ερίζουν επί χρόνια για την καταγωγή του εξερευνητή. Υπάρχουν περίπου 25 αντικρουόμενες θεωρίες για τη γενέτειρά του, ενώ στις χώρες που τον «διεκδικούν» συμπεριλαμβάνονται η Πολωνία, η Βρετανία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ουγγαρία και οι χώρες της Σκανδιναβίας.
Τα νέα ευρήματα βασίζονται σε περισσότερες από δύο δεκαετίες ερευνών.
Η μελέτη ξεκίνησε το 2003, όταν ο Χοσέ Αντόνιο Λορέντε, καθηγητής Ιατροδικαστικής στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα και ο ιστορικός Μαρσιάλ Κάστρο ξέθαψαν τα λείψανα του Κολόμβου από τον καθεδρικό ναό της Σεβίλλης.
Ο Κολόμβος πέθανε στην ισπανική πόλη Βαγιαδολίδ το 1506, αλλά ήθελε να ταφεί στο νησί Ισπανιόλα της Καραϊβικής. Τα λείψανά του μεταφέρθηκαν εκεί το 1542, αλλά αιώνες αργότερα μεταφέρθηκαν στην Κούβα, πριν ενταφιαστούν τελικά στη Σεβίλλη.
Οι ερευνητές πήραν επίσης δείγματα DNA από τον τάφο και από τα οστά του γιου του Κολόμβου, Ερνάντο, και του αδελφού του, Ντιέγκο.
Εκτοτε, οι επιστήμονες συνέκριναν αυτές τις γενετικές πληροφορίες με εκείνες ιστορικών προσώπων και συγγενών του εξερευνητή, προκειμένου να προσπαθήσουν να λύσουν το μυστήριο.
Η παλαιότερα ευρέως αποδεκτή θεωρία ήταν ότι ο Κολόμβος γεννήθηκε στη Γένοβα το 1451 και ήταν γόνος μιας υφαντουργικής οικογένειας.
Αλλά τώρα οι ερευνητές πιστεύουν ότι ζούσε στην Ισπανία –πιθανότατα στη Βαλένθια– και ήταν Σεφαραδίτης Εβραίος (Εβραίος της Ιβηρικής χερσονήσου). Συμπεραίνουν ότι έκρυψε το ιστορικό του για να αποφύγει τη δίωξη.
«Το DNA δείχνει ότι η καταγωγή του Χριστόφορου Κολόμβου είναι από τη δυτική Μεσόγειο», είπε ο Λορέντε στον Guardian. «Δεν υπήρχαν Εβραίοι στη Γένοβα τον 15ο αιώνα, οπότε η πιθανότητα να καταγόταν από εκεί είναι ελάχιστη. Ούτε υπήρχε μεγάλη εβραϊκή παρουσία στην υπόλοιπη ιταλική χερσόνησο».
Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι ο Κολόμβος θα μπορούσε να ήταν Γάλλος, πρόσθεσε ο Λορέντε, το εύρος αναζήτησης περιορίστηκε ακόμη περισσότερο.
«Μας είχε μείνει η ισπανική περιοχή της Μεσογείου, τα νησιά των Βαλεαρίδων και η Σικελία. Η Σικελία αποκλείστηκε, διότι εάν ο Χριστόφορος Κολόμβος ήταν από εκεί, θα είχε γράψει με κάποιο ίχνος της ιταλικής ή της σικελικής γλώσσας. Αυτό σημαίνει ότι η πιο πιθανή καταγωγή του είναι στην ισπανική περιοχή της Μεσογείου ή στα νησιά των Βαλεαρίδων που ανήκαν στο Στέμμα της Αραγονίας εκείνη την εποχή».
Περίπου 300.000 Εβραίοι ζούσαν στην Ισπανία, προτού διαταχθούν, μαζί με τους μουσουλμάνους της χώρας, είτε να προσηλυτιστούν στον ρωμαιοκαθολικισμό είτε να εγκαταλείψουν τη χώρα το 1492, τη χρονιά που ο Κολόμβος αποβιβάστηκε στην Αμερική.
Το 2015 η Ισπανία προσπάθησε να εξιλεωθεί για την απέλαση, την οποία χαρακτήρισε «ιστορικό λάθος», ψηφίζοντας έναν νόμο που πρόσφερε για περιορισμένο χρονικό διάστημα την ισπανική υπηκοότητα στους απογόνους των Εβραίων που εκδιώχθηκαν από τη χώρα στα τέλη του 15ου αιώνα.
Περίπου 132.000 άτομα σεφαραδικής καταγωγής υπέβαλαν αίτηση για υπηκοότητα πριν λήξει η προθεσμία. Περισσότεροι από τους μισούς από όσους υπέβαλαν αίτηση ήταν από χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως το Μεξικό, η Κολομβία, η Βενεζουέλα, η Αργεντινή, το Περού, ο Παναμάς, η Χιλή και ο Ισημερινός.
Ανακοινώνοντας τα αποτελέσματα της μελέτης στο τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ «Columbus DNA: His True Origin», ο καθηγητής Λορέντε είπε ότι είναι «σχεδόν απολύτως αξιόπιστα».
Το ντοκιμαντέρ –το οποίο προβλήθηκε από τον εθνικό τηλεοπτικό σταθμό RTVE της Ισπανίας το βράδυ του Σαββάτου 12 Οκτωβρίου– συνέπεσε με την Εθνική Ημέρα της Ισπανίας. Η ημέρα μνημονεύει την άφιξη του Κολόμβου στην Αμερική.