Αυτός καταζητείται από την Interpol, διαβάζουμε συχνά. Και αυτομάτως σχηματίζεται μες στο μυαλό μας η εικόνα ενός εγκληματία, ακόμα πιο «μεγάλου» απ’ ό,τι μπορεί ήδη να είναι. Τον κυνηγάνε, λέμε, όλες οι αστυνομίες του κόσμου.
Εν μέρει, έτσι είναι. Όμως, σαν να έχει διαφοροποιηθεί κάπως τα τελευταία χρόνια η «περιγραφή δραστηριοτήτων» της, job description στα αγγλικά. Κάποτε η Interpol κυνηγούσε κλασικούς εγκληματίες φυγάδες. Ιδρύθηκε το 1932, πρωτίστως για να εμποδίζει ανθρώπους που έχουν διαπράξει έγκλημα σε μια χώρα να διαφύγουν σε άλλη που τους εξασφαλίζει ατιμωρησία.
Βάσει του τωρινού Καταστατικού της, υποχρέωσή της είναι να ενεργεί σύμφωνα με το πνεύμα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (άρθρο 2), ενώ απαγορεύει αυστηρά κάθε παρέμβαση ή δραστηριότητα πολιτικού, στρατιωτικού, θρησκευτικού ή ρατσιστικού χαρακτήρα (άρθρο 3).
Αυτό, τι σημαίνει ενδεικτικά; Αν διαφύγει, ας πούμε, από τη Συρία ένας άνθρωπος που το καθεστώς Ασαντ τον θεωρεί εγκληματία, επειδή απλώς διαφωνεί με αυτό, και πάει στην Τουρκία, η Interpol δεν έχει κανένα δικαίωμα να τον αναζητήσει εκεί, ακόμα και εάν η Συρία ή και η Τουρκία τον χαρακτηρίσουν στυγνό εγκληματία.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, το σύστημα των λεγόμενων «ερυθρών αγγελιών» της Interpol έχει χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά σε ορισμένες περιπτώσεις και από διάφορα κράτη-μέλη (όπως το προηγούμενο που αναφέραμε) για πολιτικούς σκοπούς, ή και για τη δίωξη πολιτικών αντιπάλων που έχουν διαφύγει εκτός συνόρων.
Το «red alert» δεν είναι ένταλμα
Ας δούμε όμως πιο προσεκτικά πώς μπορεί να φτάσουμε σε μια τέτοια εκδοχή εκτροπής από το Καταστατικό:
Η έκδοση της λεγόμενης «ερυθράς αγγελίας» – «red alert», είναι ένα σήμα από και προς όλες τις αστυνομίες του κόσμου για να εντοπίσουν και να κρατήσουν προσωρινά ένα πρόσωπο που καταζητείται, μέχρι να εκδοθεί στη χώρα που τον «θέλει».
Δύο ειδών πληροφορίες αναφέρονται από τις αστυνομικές αρχές της χώρας στην οποία απευθύνεται.
(α) Αυτές που ταυτοποιούν πρόσωπο για το οποίο ζητείται έκδοση (ημερομηνία γέννησης, εθνικότητα, χρώμα μαλλιών και ματιών, φωτογραφίες και δακτυλικά αποτυπώματα αν υπάρχουν). Και
(β) Αυτές που σχετίζονται με το ζητούμενο αδίκημα, π.χ. δολοφονία, βιασμός, κακοποίηση παιδιών ή ένοπλη ληστεία.
Σε καμία περίπτωση η «ερυθρά αγγελία» δεν είναι διεθνές ένταλμα σύλληψης.
Αυτό το «red alert», γράφει τώρα ο Τζος Τζέϊκομπς, συνεργάτης της Guardian, κατά την αυθαίρετη ερμηνεία που του προσδίδουν εκπρόσωποι αυταρχικών καθεστώτων, συμπεριλαμβάνει πλέον, εκτός από κοινούς εγκληματίες, πολιτικούς πρόσφυγες και αντιφρονούντες.
«Αυτά τα επιθετικά red alerts έχουν σκοπό ακριβώς να περάσουν στον θεωρούμενο “εγκληματία-φυγά” ένα σαφέστατα απειλητικό μήνυμα, ότι μπορείς να δραπετεύσεις από τη χώρα σου ως πολιτικά διωκόμενος, αλλά και πάλι μπορεί να τιμωρηθείς για αυτό, όπου κι αν καταλήξεις».
Έτσι λοιπόν, μετά από αυτήν την μακρά, ενημερωτική εισαγωγή, το πράγμα γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον καθώς μαθαίνουμε ότι (διότι αυτά δεν είναι δα και πρώτες ειδήσεις), την επόμενη εβδομάδα, από τις 23 έως τις 25 Νοεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί στην Κωνσταντινούπολη η Γενική Συνέλευση της Interpol.
Το ότι η συγκεκριμένη χώρα, η Τουρκία, θα φιλοξενήσει την ΓΣ, το ανώτατο διοικητικό όργανο του Οργανισμού, που αποτελείται από εκπροσώπους όλων των χωρών-μελών, συνήθως αρχηγών αστυνομίας και ανώτερων υπάλληλων υπουργείων, αυξάνει τα ερωτήματα και προκαλεί εύλογες αντιδράσεις.
Η έγκυρη Guardian έθεσε ευθέως ένα ερώτημα καίριο: «Εχει γίνει η Interpol το μακρύ χέρι καταπιεστικών καθεστώτων;».
Ανθρωποκυνηγητό
Δίνοντας μια γρήγορη απάντηση, ιδιαίτερα τώρα, με την πραγματοποίηση της ΓΣ της Interpol στην Κωνσταντινούπολη, θα μπορούσε να πάει το μυαλό κάποιου στους αντιφρονούντες στρατιωτικούς που δραπέτευσαν από την Τουρκία μετά το πογκρόμ που κήρυξε εναντίον τους ο Ερντογάν, θεωρώντας τους υπεύθυνους για το εναντίον του πραξικόπημα το 2016. Οκτώ από αυτούς ζήτησαν και ευτυχώς έλαβαν άσυλο στην Ελλάδα (παρόλο που η προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ φλερτάρισε με το ενδεχόμενο να τους εκδώσει).
Η σκόπιμη, λοιπόν, παρερμηνεία του καταστατικού της Interpol, όσον αφορά αυτά τα «ερυθρά αιτήματα», δεν ξέρουμε πώς θα συζητηθεί σε ένα «συνέδριο» που πραγματοποιείται σε μια χώρα (και υπάρχουν πολλές άλλες σαν κι αυτήν) που ευθέως έχει κατηγορηθεί ότι το παραβιάζει.
Μετά το 2016, οι τουρκικές αρχές επανειλημμένα και εν γνώσει τους ανέβαζαν ψευδείς καταχωρίσεις στο σύστημα SLTD (βάση δεδομένων της Interpol για κλεμμένα και απολεσθέντα ταξιδιωτικά έγγραφα), με σκοπό να εντοπίσουν την τύχη των κατόχων αυτών των διαβατηρίων στις συνοριακές διαβάσεις, παρόλο που τα εν λόγω διαβατήρια δεν είχαν χαθεί ή κλαπεί. Για παράδειγμα, ο υπουργός Εσωτερικών Σοϊλού δημοσίευσε ότι 234.419 διαβατήρια ακυρώθηκαν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016.
Πρόκειται για μία άλλη, γνωστή τακτική που χρησιμοποιείται από την τουρκική κυβέρνηση για την καταστολή των πολιτικά διωκόμενων στο εξωτερικό. Με την αυθαίρετη ακύρωση διαβατηρίων και την άρνηση προξενικών υπηρεσιών, εμποδίζουν το στοχοποιημένο άτομο να ταξιδέψει ή/και το φυλακίζουν.
Το μακρύ χέρι του «σουλτάνου»
Ένα άλλο σημείο ανησυχίας για τις οργανώσεις και τους ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι, φυσικά, οι αυθαίρετες (και έκτακτες) απελάσεις και απαγωγές τούρκων υπηκόων που ζουν στο εξωτερικό με προορισμό την Τουρκία. Ούτε αυτό το κρύβει ο πρόεδρος Ερντογάν. Πάντα λέει ότι θα εφαρμόζεται σε όσους διαφωνούν.
Περισσότεροι από 100 τούρκοι υπήκοοι έχουν μεταφερθεί παράνομα στην Τουρκία μέσω επιχειρήσεων των υπηρεσιών πληροφοριών και εν μέρει μέσω διακυβερνητικής συνεργασίας.
Η Guardian αναφέρει ενδεικτικά ότι το 2017 συνελήφθη κατά τη διάρκεια καλοκαιρινών διακοπών του στην Ισπανία ο γεννημένος στη Γερμανία τούρκος συγγραφέας Ντογκάν Ακανλί, κατόπιν έκδοσης «red alert» της τουρκικής Interpol. Τότε, η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ είχε δηλώσει ότι «δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε με λάθος τρόπο τέτοια ζητήματα που έχουν καθοριστεί από διεθνείς οργανισμούς σαν την Interpol». Δήλωση που, όπως και να τη διαβάσει κάποιος, εύκολα θα καταλάβει ότι μάλλον δεν πρέπει να ίδρωσε καθόλου το αυτί του Ερντογάν.
Η επιδείνωση αυτής της κατάστασης επιταχύνθηκε μετά τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου 2016, μετά τα οποία ο Ερντογάν κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, εξουσιοδοτώντας την κυβέρνηση να εκδίδει νόμους με διατάγματα, χωρίς νομοθετικό ή δικαστικό έλεγχο. Απολύοντας περισσότερους από 4.560 δικαστές και εισαγγελείς και προσλαμβάνοντας περισσότερους από 9.000 νέους δικαστές εντός της διετούς κατάστασης έκτακτης ανάγκης, η τουρκική κυβέρνηση απέκτησε πλήρη έλεγχο του δικαστικού σώματος. Παρόλο που η κατάσταση έκτακτης ανάγκης έληξε στις 18 Ιουλίου 2018, όλα τα μέτρα που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο της ενσωματώθηκαν στη μόνιμη νομοθεσία.
«Αντιτρομοκρατική» δραστηριότητα
Ο πρόεδρος Ερντογάν έστειλε στις 28 Απριλίου 2021 στο τουρκικό κοινοβούλιο προς έγκριση μια συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Interpol σχετικά με τα προνόμια και τις ασυλίες για τους προσκεκλημένους αντιπροσώπους και τις οικογένειές τους κατά τη διάρκεια της επικείμενης Γενικής Συνέλευσης – μια υποχρέωση ρουτίνας που απαιτείται από τη χώρα υποδοχής. Η επιστολή συνοδεύεται από δεύτερη εξηγητική επιστολή στην οποία αναφέρεται ότι η εκδήλωση θα συμβάλει στη δημοσιοποίηση των αντιτρομοκρατικών δραστηριοτήτων της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων κατά του αντικυβερνητικού κινήματος Γκιουλέν και άλλων ομάδων της αντιπολίτευσης.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της έγκυρης βρετανικής εφημερίδας, η Τουρκία δηλώνει ότι η Interpol έχει απορρίψει 773 δικά της αιτήματα να θέσει υπό κράτηση άτομα «με ύποπτες διασυνδέσεις» με το δημοφιλές κίνημα Χιζμέτ του οποίου ηγείται στις ΗΠΑ ο τούρκος κληρικός Φετουλάχ Γκιουλέν, πρώην σύμμαχος του Ερντογάν, που πλέον τον θεωρεί θανάσιμο εχθρό και αρχιτέκτονα του πραξικοπήματος εναντίον του. Για το καθεστώς της Τουρκίας τα μέλη του κινήματος του Γκιουλέν είναι τρομοκράτες, και έχει κατηγορήσει ευθέως την Interpol ότι έχει δυσκολέψει τις προσπάθειές του να τους βρει και να τους τιμωρήσει.
«Υπάρχουν πληροφορίες ότι η Αγκυρα έχει προσπαθήσει να ανεβάσει μέχρι και 60.000 ονόματα αντιφρονούντων στην βάση δεδομένων της Interpol, αλλά ο διεθνής οργανισμός διαψεύδει αυτό το νούμερο», γράφει ο Τζέικομπς.
Ο Πούτιν και οι φίλοι του
Αλλες χώρες-καθεστώτα, στην ίδια κατηγορία με την Τουρκία, που αναφέρονται ανάμεσα σε εκείνες που παραβιάζουν το «έτσι κι αλλιώς ελαστικό» καταστατικό της Interpol όσον αφορά την απαίτησή τους να κυνηγήσουν να τιμωρήσουν πρόσφυγες και αντιφρονούντες, είναι:
- Η Ρωσία του Πούτιν, που έχει εκδώσει, λέει, το 38% όλων των δημόσιων ειδοποιήσεων «red alert» προς την Interpol διεθνώς (τα περισσότερα από τα οποία δεν αφορούν περιπτώσεις που εμπίπτουν στο καταστατικό του Οργανισμού).
- Η Συρία του Ασαντ (εδώ η Interpol δέχεται σκληρή κριτική που επέτρεψε στο καθεστώς να ξαναμπεί στο δίκτυο της databank της)
- Του Τουρκμενιστάν του Μπερντιμουχαμέντοφ, που κυβερνά από το 2007 και θεωρείται από τους πιο αυταρχικούς ηγέτες στον πλανήτη, με πολύ καλές σχέσεις με Πούτιν, Ερντογάν, Ναρέντρα Μόντι της Ινδίας κ.ά.
Απάντηση στην εύλογη απορία της Guardian, αν η Interpol έχει γίνει το μακρύ χέρι των αυταρχικών καθεστώτων, ερώτημα που θα αιωρείται όσο θα γίνεται η ΓΣ του Οργανισμού την επόμενη εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη, είναι δύσκολο να δοθεί. Για παράδειγμα, η δημοσιοποίηση μέρους ενός ενδεικτικού καταλόγου των περιπτώσεων που η Interpol μπλόκαρε αιτήματα της Άγκυρας, μέσω των red alerts, με σαφή πολιτικό και όχι εγκληματικό χαρακτήρα, ίσως δείχνει μια πρόοδο.
Από την άλλη όμως, προσθέτει η εφημερίδα, κάποιοι ακόμα θεωρούν ότι η Interpol πιστεύει πως όλο και πιο συχνά τα μέλη της συνεργάζονται μαζί της με καλές προθέσεις, και πως της παρέχουν ακριβείς και σωστές πληροφορίες για τα άτομα που κατονομάζουν.
«Η Interpol είναι εδώ για να βοηθά την αστυνομία να κάνει τη δουλειά της, υποθέτοντας ή θεωρώντας δεδομένο ότι και η αστυνομία κάνει τη δική της δουλειά έντιμα και ειλικρινά», δηλώνει η Ρούτσερ Μάρθα, πρώην νομική εκπρόσωπος της ολλανδικής Interpol και συγγραφέας μιας ενδιαφέρουσας μελέτης για τον διεθνή αυτόν Οργανισμό.
Βεβαρημένο «ιστορικό»
Οταν οι καλές προθέσεις πατούν στην υπόθεση ότι κι ο άλλος θα κάνει σωστά τη δουλειά του, ακόμα κι αν αυτός ο «άλλος» δεν είναι καθαρός, τότε πράγματι αυτός είναι σίγουρα ο δρόμος προς τον… ιδανικό παράδεισο!..
Το ανησυχητικό ιστορικό της Τουρκίας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των αυθαίρετων συλλήψεων, των βασανιστηρίων και των εξαφανίσεων αντιφρονούντων, καθώς και της άδικης δίκης προσώπων που απήχθησαν ή μεταφέρθηκαν παράνομα στην Τουρκία από άλλες χώρες, δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες ότι τα ύποπτα μέλη του κινήματος Γκιουλέν και άλλες ομάδες της αντιπολίτευσης, για τα οποία η Interpol έχει εκδώσει red alert, κινδυνεύουν από βασανιστήρια, κακομεταχείριση ή ακόμη και θάνατο, σε περίπτωση έκδοσης ή άλλης μεταφοράς τους στην Τουρκία.
Ως εκ τούτου, όλες οι σοβαρές ανθρωπιστικές οργανώσεις απαιτούν να απορριφθούν όλα τα αιτήματα ή οι προσπάθειες της Τουρκίας να εντείνει τις διώξεις της κατά των πολιτικών αντιπάλων σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με το πνεύμα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Θεωρούν, τέλος, ότι η 89η Γενική Συνέλευση της Interpol είναι επίσης μια ευκαιρία να υπενθυμίσει στις αρχές της χώρας υποδοχής την ανάγκη σεβασμού των αρχών που προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και να καλέσει όλα τα άλλα κράτη-μέλη να είναι πιο προσεκτικά κατά την εκτέλεση καταχωρίσεων ή διαδόσεων από την Τουρκία.