«18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», Μίκης Θεοδωράκης
Η Ελλάδα έβγαινε από τη χουντοκρατούμενη περίοδο και δύσκολα θα έβρισκε καλύτερους στίχους για να αποτυπώσουν το κλίμα: «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις/ εκεί που πάει να σκύψει/ με το λουρί στο μέτωπο/ με το σουγιά στο σβέρκο». Ο Μίκης Θεοδωράκης επέστρεφε στην πατρίδα και ταυτόχρονα κυκλοφορούσε τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου που είχε μελοποιήσει κατά την παραμονή του στο εξωτερικό, όπου και τα παρουσίαζε σε διάφορες συναυλίες. Το άλμπουμ χτύπησε σχετικά γρήγορα 100.000 αντίτυπα ανεβάζοντας τις μετοχές του ερμηνευτή Γιώργου Νταλάρα, τον οποίο συνόδευε η Αννα Βίσση.
Στις άλλες δημιουργίες του κορυφαίου συνθέτη ανήκαν το «Στην Ανατολή» –από τους καλύτερους κύκλους λαϊκών τραγουδιών που ερμήνευσε ο μέγας Καζαντζίδης–, τα «Λαϊκά» σε δεύτερη εκτέλεση από τον Μανώλη Μητσιά και στίχους Μάνου Ελευθερίου («Το παλικάρι έχει καημό», «Το τρένο φεύγει στις οχτώ», «Σ’ αυτή τη γειτονιά») και τα «Αρκαδία 6-8».
«Θητεία», Γιάννης Μαρκόπουλος
Δύο από τα τραγούδια του άλμπουμ έχουν περάσει στα διαχρονικά της ελληνικής δισκογραφίας. Οι τίτλοι μιλούν από μόνοι τους: «Τα λόγια και τα χρόνια» και «Μαλαματένια λόγια». Επρόκειτο για μία από τις καλύτερες στιγμές του Γ. Μαρκόπουλου, απολύτως ενταγμένη στο απελευθερωτικό κλίμα της περιόδου, που επέτρεπε την «επιστροφή στις μουσικές ρίζες» και τους στίχους για τα πάθη των νεοελλήνων («Τα λόγια που δεν ξέρω σου τα δένω/ με τους ανθρώπους που ‘δαν το κακό/ και το ‘χουν στ’ όνομά τους κεντημένο», «Αυτός που σπέρνει δάκρυα και πόνο/ θερίζει την αυγή ωκεανό»).
Τον Σεπτέμβριο του 1974 κυκλοφόρησε και το άλμπουμ «Μετανάστες» με τη Βίκυ Μοσχολιού να αφήνει εποχή («Μιλώ για τα παιδιά μου», «Οι οχτώ χωριάτες») και τον Λάκη Χαλκιά να απογειώνει την ερμηνεία στο «Ο Ρόκο και οι άλλοι» και, φυσικά, στη «Φάμπρικα». Ο παραγωγικός Μαρκόπουλος θα δώσει επίσης τον «Θεσσαλικό κύκλο» σε στίχους του αειθαλούς Κώστα Βίρβου και ερμηνευτές τους Βίκυ Μοσχολιού, Λάκη Χαλκιά, Παύλο Σιδηρόπουλο, Λιζέτα Νικολάου και Χαράλαμπο Γαργανουράκη.
«Το μεγάλο μας τσίρκο», Σταύρος Ξαρχάκος
Η μουσική που έγραψε για την παράσταση στο θέατρο «Αθήναιον» ο μεγάλος συνθέτης ακούστηκε πρώτη φορά στην πρεμιέρα της 22ας Ιουνίου 1973. Συνόδευε την εξιστόρηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη για τις περιπέτειες των Ελλήνων από τον ερχομό του Οθωνα έως την Κατοχή, λειτουργώντας ως πολιτική θέση για τη νεότερη Ιστορία. Η παράσταση μεταφέρθηκε τον χειμώνα του 1974 στο «Ακροπόλ» και επανήλθε στο «Αθήναιον» το καλοκαίρι, με τους Κώστα Καζάκο και Τζένη Καρέζη να περνάνε έναν μήνα στα κρατητήρια της Ασφάλειας. Στον διπλό δίσκο, πάντως, που κυκλοφόρησε αρχές της χρονιάς, δεν περιλαμβάνονταν όλα τα κομμάτια που ακούγονταν στην παράσταση με τη φωνή του Νίκου Ξυλούρη και των ηθοποιών.
Ο Νίκος Ξυλούρης είναι ο ερμηνευτής και στην περίφημη «Συλλογή», όπου περιλαμβάνονται τα εξής διαχρονικά τραγούδια, ορισμένα εκ των οποίων είχαν ήδη κυκλοφορήσει το 1972: «Γυρνάν αμίλητα παιδιά», «Πώς να σωπάσω», «Γεια σου χαρά σου Βενετιά», «Παλικάρι στα Σφακιά», «Ητανε μια φορά» (σε στίχους Κώστα Φέρρη, από τους τίτλους της τηλεοπτικής σειράς «Οι έμποροι των Εθνών») και «Παραμύθι».
Τον Δεκέμβριο του 1974, τέλος, ο συνθέτης κυκλοφορεί το «Νυν και αεί», σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, με τη Βίκυ Μοσχολιού να αφήνει μια ακοπιάριστη ερμηνεία στο ομότιτλο κομμάτι και τον Νίκο Δημητράτο να βάζει σφραγίδα στον «Μαύρο ήλιο» και στα «Δόκανα».
«Οδός Αριστοτέλους», Γιάννης Σπανός
Σύμφωνα με τους συντελεστές του άλμπουμ, προεξάρχοντος του στιχουργού Λευτέρη Παπαδόπουλου, τα τραγούδια του δεν αγαπήθηκαν από την αρχή – έπρεπε να περάσει καιρός για να τα ανακαλύψουν οι ακροατές. Το ομότιτλο, που εξελίχθηκε σε «ύμνο» της Αλεξίου, προοριζόταν αρχικά από τον Σπανό για τον Γιάννη Πάριο (ο οποίος συμμετέχει με τα «Είπα να φύγω» και «Σαν την πικροδάφνη»). Ο τελευταίος ήταν που έδωσε τη λύση παραχωρώντας τα πρωτεία στη συνάδελφό του. Με τρία τραγούδια, εξάλλου, συμμετείχε ο Γιάννης Καλατζής, «βαρύ» όνομα της εποχής, που επιλέχθηκε για να στηρίξει το άλμπουμ δίπλα στην ανερχόμενη Αλεξίου και τον Πάριο, ο οποίος κέρδιζε συνεχώς έδαφος.
«Καλημέρα ήλιε», Μάνος Λοΐζος
Το άλμπουμ, σε στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου, δεν γνώρισε επιτυχία στην εποχή του και το ομότιτλο τραγούδι συνδέθηκε αργότερα με το ΠΑΣΟΚ, χωρίς ο συνθέτης να επιδιώξει ποτέ κάτι τέτοιο. Πέραν αυτού ακούστηκαν πολύ το «Μια καλημέρα είν’ αυτή» και το πρώην λογοκριμένο «Ποιος το ξέρει» («Σβήνουν τ’ άστρα ένα ένα κι όσα σου ‘χα ειπωμένα»). Για τις ερμηνείες ο Λοΐζος επέλεξε τρία νέα πρόσωπα, με τα δύο να κάνουν δισκογραφική πρεμιέρα: ο Κώστας Σμοκοβίτης και η Αλέκα Αλιμπέρτη. Η δε Χάρις Αλεξίου ερχόταν μόλις από τις συμμετοχές της στη «Μικρά Ασία» και τον «Βυζαντινό εσπερινό».
Αμέσως μετά ο συνθέτης θα κυκλοφορήσει και τα «Τραγούδια του δρόμου» με ερμηνευτή τον ίδιο («Τσε», «Ακορντεόν», «Μη με ρωτάς», «Μέρμηγκας»), τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου («Στρατιώτης», «Τρίτος παγκόσμιος», δηλαδή «Ο Πέτρος, ο Γιόχαν κι ο Φραντς») και ξανά την Αλέκα Αλιμπέρτη («Ο αρχηγός», «Συρματοπλέγματα», «Θα κλείσω το παράθυρο»).
«Μικρές πολιτείες», Σταύρος Κουγιουμτζής
Υστερα από τέσσερις δισκογραφικές συνεργασίες με τον θεσσαλονικιό συνθέτη, ο Γιώργος Νταλάρας γνωρίζει τα «πατήματά» του και αφήνει ορισμένα τραγούδια που σπάνια θα λείψουν τα επόμενα χρόνια από τις πάσης φύσεως εμφανίσεις του: «Του κάτω κόσμου τα πουλιά» (εκτός συναγωνισμού), «Ηταν πέντε ήταν έξι», «Τώρα που θα φύγεις». Συμμετέχει επίσης η Αννα Βίσση στο «Σ’ αγαπώ» («Απόψε δεν θα κοιμηθώ, θα μείνω πάλι να σκεφτώ/ πως πονώ, πως πονώ, πως πονώ»).
Καζαντζίδης – Ακης Πάνου
Εξι όλα κι όλα ήταν τα τραγούδια του μεγάλου συνθέτη που ερμήνευσε ο κορυφαίος λαϊκός τραγουδιστής. Και τα έξι θέτουν το μέτρο για οποιονδήποτε θέλει να τα επανεκτελέσει, ενώ το ένα εξελίχθηκε στο «καλύτερο κοστούμι» του ερμηνευτή, σύμφωνα με δήλωση του ίδιου. Πρόκειται φυσικά για το «Η ζωή μου όλη», το οποίο περιλαμβάνεται στις διαχρονικές «κορυφές» όλου του ελληνικού ρεπερτορίου. Τα άλλα πέντε ήταν: «Μίσος», «Τα όνειρα που χτίζονται», «Το θολωμένο μου μυαλό», «Οι μισοί καλοί», «Αντε να περάσει η μέρα». Σημειωτέον ότι την ίδια περίοδο ο Καζαντζίδης προετοιμάζει με τον Χρήστο Νικολόπουλο και τον Πυθαγόρα την «έκρηξη» της επόμενης χρονιάς: τον δίσκο «Υπάρχω».
Βοσκόπουλος – Μαρινέλλα
Στην εποχή που κυριαρχεί το πολιτικοποιημένο τραγούδι δεν σημαίνει ότι το ελαφρολαϊκό δεν προσελκύει τη δική του πελατεία. Το «βασιλικό ζευγάρι» της πίστας κυκλοφορεί το 1974 δύο άλμπουμ από τα οποία ξεχωρίζουν αρκετά αγαπημένα τραγούδια. Πρώτο και καλύτερο το «Εγώ κι εσύ» («Τα λόγια είναι περιττά»), ενώ στη διαδρομή ειδικά της Μαρινέλλας θα μείνουν τα «Να ‘σαι καλά» , «Ηρθε ένας φίλος», «Ο τελευταίος μου σταθμός».