Θα ξανακουστούν φωνές στο σαλόνι της Κάλλας;

Η ανοιχτή μαύρη κούρσα Adler Triumph σταμάτησε μπροστά στο νούμερο 61 της Πατησίων. Ο κομψά ντυμένος 32χρονος άντρας θα μπορούσε να «φωνάζει» από μακριά πως είναι γιος βιομήχανου. Μπον βιβέρ, στα σίγουρα. «Έξυπνος, γυναικάς και πάμπλουτος» όπως τον χαρακτήριζαν, με κάποια γελάκια, οι φίλοι της επίσης κομψά ντυμένης, γεματούλας, 20χρονης γυναίκας, που του δίνει το χέρι για να την βοηθήσει να ανεβεί στην Adler. «Για πού; Tres Jolie;»

Η σκηνή, όσο κι αν μπορεί να μην το πιστεύετε, εξελίσσεται στην Αθήνα του 1943. Ο νεαρός άντρας είναι ο Τάκης Σιγάρας, όχι ακριβώς γόης, αλλά με μεγάλο γκελ στον γυναικείο πληθυσμό, γιος βιομήχανου του οποίου το εργοστάσιο στην Ιερά Οδό είχε επιταχθεί από τις δυνάμεις Κατοχής για να παράγει κουβέρτες. Εκείνη, δεν είναι άλλη από την εκκολαπτόμενη ντίβα (αργότερα Ντίβα ή Ντιβίνα με κεφαλαίο) Μαρία Άννα Σοφία Καικιλία Καλογεροπούλου, κόρη φαρμακοποιού από τον Μελιγαλά Μεσσηνίας, μέτοικο πλέον στη Νέα Υόρκη. Εκεί, απ’ όπου και η ίδια έχει γυρίσει πριν από τον Πόλεμο, το 1937, για να μείνει με την μητέρα της, Ευαγγελία, και την αδελφή της Υακίνθη ή Τζάκι, ύστερα από τον χωρισμό των γονιών τους. Αφήνοντας πίσω το 569 West της 192ας Οδού, στα Washington Heights του Μανχάταν. Για να εκπαιδευθεί μουσικά στην Αθήνα, στα χρόνια της Κατοχής, έως το Σεπτέμβριο του 1945, που ως Μαρία Κάλλας πια κίνησε για την διεθνή, αστραφτερή, καριέρα της έξω από τα ελληνικά σύνορα.

Αυτά τα οκτώ χρόνια, «τα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», που «υπήρξαν τα σημαντικότερα στη ζωή της», όπως παρατηρούσε η διάσημη τότε δασκάλα της, η ισπανίδα σοπράνο Ελβίρα ντε Ιντάλγκο, που αποκλείστηκε με τον πόλεμο στην Ελλάδα και ήταν εκείνη που διαμόρφωσε το φαινόμενο Κάλλας, η νεαρή Μαρία έζησε στην πολυκατοικία της Πατησίων 61 και Σκαραμαγκά. Στον δεύτερο όροφο της πολυτελούς τότε πολυκατοικίας Παπαλεονάρδου, γνωστής και ως «Βίλα Σκαραμαγκά», πέρασε άλλοτε ανέμελα, άλλοτε πιεσμένα στα πιο μαύρα χρόνια της Κατοχής, τις ημέρες της εκπαίδευσής της στο Ωδείο Αθηνών και των πρώτων θριάμβων της στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Καταγράφοντας έως το 1945 στο ενεργητικό της 56 παραστάσεις και 20 ρεσιτάλ, αλλά και αρκετές ραδιοφωνικές εκπομπές. Μαζί και αρκετά ξενύχτια με φίλους από το Ωδείο, από την Λυρική και με τον Τάκη Σιγάρα.

Η πολυκατοικία, τότε σε μία από τις πιο κομψές γειτονιές της Αθήνας, κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο, χτισμένη το 1925 σε γερμανικό / βιεννέζικο Γιούγκεντστιλ (νεοακαδημαϊκό), από τον αρχιτέκτονα και καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Κωνσταντίνο Κιτσίκη, έμελλε να πάρει μετά την επιστροφή της στη Νέα Υόρκη και τους θριάμβους της ως Κάλλας το όνομα «Βίλα Κάλλας». Και με τα χρόνια να εγκαταλειφθεί, να γίνει χώρος κατάληψης, θέατρο συγκρούσεων των καταληψιών με την Αστυνομία (κυρίως το 2013) και να ρημάζει μέρα με τη μέρα.

Στο μεταξύ, η πολυκατοικία που από το 1950 ανήκει στο Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο και από το 1989, επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη, έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο, «άκουσε» πολλές προτάσεις αξιοποίησής της. Όπως από το Δήμο Αθηναίων, που ύστερα από χρόνια συζητήσεων βρήκε ασύμφορη την αποκατάσταση της «Βίλας Κάλλας» για την μετατροπή της σε Μουσείο Μαρίας Κάλλας. Μόνον μια πινακίδα «Εδώ έζησε η Μαρία Κάλλας» θύμιζε τα χρόνια που η μαύρη Adler σταματούσε για να παραλάβει την νεαρή σοπράνο (κάποτε με χοντρά μυωπικά γυαλιά). Χώρια ότι επλήγη αρκετά βαριά από το σεισμό του 1999 και από πυρκαγιά το 2003…

Η διεθνούς φήμης σοπράνο Βάσω Παπαντωνίου, βλέποντας την «Βίλα Κάλλας» να ρημάζει και τις κινήσεις του Δήμου Αθηναίων να καταλήγουν στο κενό, αποφάσισε να προτείνει πρώτα την σωτηρία του διατηρητέου κτιρίου κι έπειτα την μετατροπή του σε «Ακαδημία Λυρικής Τέχνης Maria Callas». Οργανώνοντας μια σειρά από Γκαλά υπέρ των σκοπών αυτών. Όπως το επικείμενο Γκαλά Όπερας, στις 2 Σεπτεμβρίου 2019, στο Ηρώδειο, με τους λυρικούς τραγουδιστές Αλεξία Βουλγαρίδου και Τάση Χριστογιαννόπουλο και την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, υπό τον Γιώργο Πέτρου. Και αυτό, εν αναμονή έγκρισης των σχεδίων αποκατάστασης της «Βίλας Κάλλας» από τη Διεύθυνση Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού.

Και να προσθέσουμε εδώ μία ακόμη συγκυρία: λίγους μήνες μετά, στις 11 και 12 Νοεμβρίου 2019, στο «Θέατρον» του Ελληνικού Κόσμου, το (ψηφιακό) ολόγραμμα της Μαρίας Κάλλας – για πρώτη φορά στην Αθήνα – θα συμπράξει από σκηνής με την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, υπό την μαέστρο Εϊμίρ Νουν, στο «Callas In Concert – The Hologram Tour».

Στα χρόνια που έζησε στο διαμέρισμα της πολυκατοικίας Παπαλεονάρδου (με τον ιδιοκτήτη του οποίου είχε γνωριμία η αδελφή της, Τζάκι) συστηνόταν ως Μαριάννα Καλογεροπούλου και αυτό το όνομα είχε τυπώσει στις πρώτες της καρτ βιζίτ. Αν και στο σπίτι την φώναζαν Μαίρη. Η περιγραφή του διαμερίσματος από τον συγγραφέα Νίκο Πετσάλη – Διομήδη, στον τόμο «Η άγνωστη Κάλλας» (Εκδ. Καστανιώτη, 1998):

«Μπαίνοντας κανείς, βρισκόταν κατευθείαν σε έναν αρκετά μεγάλο χώρο, με μια μπαλκονόπορτα στο βάθος δεξιά κι ένα μικρό μπαλκόνι που έβλεπε στην ταράτσα του γειτονικού σπιτιού. Όλα σ’ αυτό το χολ-σαλόνι-τραπεζαρία με τη μεγάλη διαχωριστή τζαμαρία – τοίχοι, καναπέδες, ακόμα και χαλιά – ήταν μπλε σύμφωνα με το γούστο της Λίτσας. Το απαραίτητο πιάνο τοποθετήθηκε σχεδόν απέναντι από την είσοδο, στο πιο σκοτεινό μέρος του μεγάλου δωματίου. Η Λίτσα έγραψε πως τα δύο κορίτσια είχαν ξεχωριστά δωμάτια, αλλά κατά την Τζάκυ τις κρεβατοκάμαρες που έβλεπαν στην οδό Σκαραμαγκά τις είχαν “τη μία η μαμά και μια εμείς οι δύο μαζί”, ενώ τη γωνιακή την υπενοικίαζαν για ένα μικρό εισόδημα».

Με την νεαρή Μαριάννα / Μαίρη Καλογεροπούλου έφτασε σχεδόν να πιαστεί στα χέρια η συνάδελφός της στην Εθνική Λυρική Σκηνή Λυσιμάχη Αναστασιάδου, η οποία είχε εξαπολύσει και… μύδρους κατά της μητέρας της Ευαγγελίας ή Λίτσας Καλογεροπούλου, με χαρακτηρισμούς όπως «αρχιρουφιάνα». Επειδή καλούσε στο σαλόνι της, σε μίνι ρεσιτάλ της σοπράνο κόρης της, Ιταλούς και Γερμανούς αξιωματικούς, που την θαύμαζαν.

Η πληρωμή της για τα ρεσιτάλ, όπως την έχουν καταγράψει βιογράφοι της; «Ζητούσα τρόφιμα, γιατί όσα χρήματα κι αν σου έδιναν δεν μπορούσες να βρεις τρόφιμα. Και έτσι τελικά είχα το πρώτο μου ρύζι και μακαρόνια και κρέας». Και αυτό την εποχή που συμμετείχε, ιδιαιτέρως τον σκληρό χειμώνα του 1942, στις ομάδες του ΕΑΜ που διένειμαν τρόφιμα στις γειτονιές της Αθήνας. Ήταν η ίδια Μαίρη, που αργότερα, στο περιοδικό «Time», είχε δηλώσει «Δεν θα συγχωρήσω τη μητέρα μου, που μου στέρησε την παιδική μου ηλικία. Όλα αυτά τα χρόνια, που θα έπρεπε να παίζω και να μεγαλώνω, εγώ τραγουδούσα ή έβγαζα χρήματα».

Χάρη στον νεαρό φίλο της Τάκη Σιγάρα (κι εκείνος την φώναζε Μαίρη), ο οποίος έμενε πολύ κοντά της, στην λεωφόρο Αλεξάνδρας, χαιρόταν όμως και τα αθηναϊκά βράδια της μαζί με φίλους, σε στέκια, όπως το νυχτερινό κέντρο- καμπαρέ «Femina» στην Βουκουρεστίου 10 ή το «Adam’s», στην Πανεπιστημίου και Κριεζώτου. Κυρίως όμως το παραθαλάσσιο «Tres Jolie» στην Βάρκιζα. Και άλλα στέκια στις Τζιτζιφιές.

Εκεί τοποθετείται ένα περιστατικό που περιέγραψε ο Νίκος Πετσάλης – Διομήδης:

«Σεπτέμβριος του 1943. Η Μαίρη έχει ζητήσει να πάνε θάλασσα. Ο Τάκης αναγκάζεται να κατεβεί από την Adler για να τσεκάρει αν έχει ξεφουσκώσει κάποιο από τα λάστιχά της. Κι εκείνη, όρθια δίπλα του, αρχίζει να τραγουδάει άριες. Προσελκύοντας πολλά από τα παιδιά της γειτονιάς (κάπου χαμηλά στην Θησέως). «Πάμε να φύγουμε. Θα νομίσουν ότι δερνόμαστε», της είπε, τραβώντας την από το χέρι, ο Σιγάρας. Μπήκαν στην ανοιχτή κούρσα και τράβηξαν για την παραλιακή».