Η Zoe είναι μία health tech start up που προσφέρει εξατομικευμένο πρόγραμμα υγιεινής διατροφής με στόχο τη βελτίωση της υγείας του εντέρου και του μεταβολισμού, με πρόεδρο και συνιδρυτή της Γιώργο Χατζηγεωργίου, ένα από αυτά τα λαμπρά μυαλά που μεγαλουργούν, ειδικά αν βρεθούν σε ένα δημιουργικό περιβάλλον, κατά προτίμηση στο εξωτερικό.
Απόφοιτος του Κολεγίου Ανατόλια στη Θεσσαλονίκη, ο 48χρονος Γιώργος Χατζηγεωργίου σπούδασε μηχανολόγος μηχανικός στο Πανεπιστήμιο Tufts της Βοστώνης και συνέχισε τα μεταπτυχιακά του στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, MIT. Ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρομία από τη «σίγουρη οδό», όπως είπε στο Outliers podcast, επιλέγοντας καταρχάς να δουλέψει στην Accenture, διεθνώς ηγετική εταιρεία παροχής υπηρεσιών management και προηγμένης τεχνολογίας σε επιχειρήσεις.
Αργότερα εντάχθηκε στο δυναμικό της Yahoo, όπου και ανέλαβε μεγαλύτερες ευθύνες. Αλλά και πάλι, «ήμουν ένας πολύ μικρός κρίκος σε μια τεράστια αλυσίδα» είπε. Επιστρέφοντας για ένα μικρό διάστημα στην Ελλάδα, έγινε συνιδρυτής του e-food, της μεγαλύτερης διαδικτυακής εταιρείας φαγητού σε πακέτο στη χώρα, η οποία πουλήθηκε το 2015 στη γερμανική Delivery Hero.
Το επόμενο βήμα του ήταν η ΗouseTrip, όπου ανέλαβε τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου σε μια δύσκολη περίοδο για την εταιρεία. Την οδήγησε στην κερδοφορία μέσα σε ένα εξάμηνο, αλλά σύντομα κατάλαβε πως θα ήταν αδύνατο να ανταγωνιστεί τους γίγαντες του χώρου, όπως η AirBnB.
Η ιδέα για τη Zoe τού ήρθε κάνοντας διακοπές στην Κρήτη. Στόχος της εταιρείας είναι να βοηθήσει ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να απολαμβάνουν μια καλύτερη ζωή, βελτιώνοντας την υγεία τους, εξ ου και η ονομασία της (Ζωή). Ιδρύθηκε το 2017 στο Λονδίνο, σε συνεργασία με τον 65χρονο Τιμ Σπέκτορ, καθηγητή Γενετικής Επιδημιολογίας στον King’s College, και τον 48χρονο Τζόναθαν Γουλφ, ειδικό στην Τεχνητή Νοημοσύνη.
Ο Σπέκτορ είναι επίσης επικεφαλής της μεγαλύτερης μελέτης πανομοιότυπων διδύμων στον κόσμο, TWINS UK, και το βιβλίο του «Identically Different» καθιστά εύκολη την κατανόηση των γενετικών χαρακτηριστικών και του τρόπου με τον οποίο το περιβάλλον επηρεάζει τα γονίδιά μας, ενώ ο Γουλφ, ο οποίος σπούδασε Φυσική στην Οξφόρδη, εργάστηκε 20 χρόνια σε εταιρείες τεχνολογίας και υπήρξε υπεύθυνος σχεδιασμού προϊόντων της Criteo, εταιρείας μηχανικής εκμάθησης, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας της Ευρώπης, όπου και απέκτησε εμπειρία στην Τεχνητή Νοημοσύνη.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο Γιώργος Χατζηγεωργίου και ο Τζόναθαν Γουλφ γνωρίζονταν από την εποχή που εργάζονταν και οι δύο στο Yahoo. Οταν άκουσαν μια δημόσια ομιλία του Τιμ Σπέκτορ σχετικά με τη μελέτη των διδύμων, αποφάσισαν να του προτείνουν τη δημιουργία μια εξατομικευμένης επιχειρηματικής πρότασης διατροφής.
Οπως αφηγείται σε συνέντευξή του στον Guardian, ο Τιμ Σπέκτορ τους απάντησε «ότι χρειαζόταν ένα πραγματικά μεγάλο επιστημονικό project για να το αποδείξουμε» και τους έστειλε να μαζέψουν «πολλά εκατομμύρια για να συμβεί αυτό. Πραγματικά, δεν ήμουν σίγουρος αν θα τους έβλεπα ξανά» είπε στη δημοσιογράφο του Guardian Τζούλια Κόλεγουε o άγγλος γενετιστής.
Ωστόσο, οι Γουλφ και Χατζηγεωργίου επέστρεψαν με 7 εκατ. ευρώ και με εκείνα τα πρώτα χρήματα γεννήθηκε το 2017 η Zoe, μετά από τρία χρόνια έρευνας και ανάπτυξης. Oι επενδυτές τη λάτρεψαν, καθώς, όπως προκύπτει, η εταιρεία, που λανσαρίστηκε αρχικά στις ΗΠΑ, συνέχισε να χρηματοδοτείται με εκατομμύρια δολάρια και να έχει όλο και μεγαλύτερη ζήτηση.
Αρχικά κατέκτησε την αμερικανική αγορά ψηφιακών υπηρεσιών ευζωίας (health tech), πριν κατακτήσει και τη βρετανική, με περισσότερους από 130.000 ανθρώπους να έχουν εγγραφεί στο εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής της Zoe από τον Απρίλιο του 2022, που εμφανίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Οταν έφθασε η πανδημία του κορονοϊού, τον Μάρτιο του 2020, το τρίο αποφάσισε να διακόψει το project Zoe και ξεκίνησε την COVID Symptom Study, μια εφαρμογή παρακολούθησης συμπτωμάτων Covid για κινητές συσκευές που λειτουργούν με Android ή iOS, η οποία είχε περισσότερους από 4 εκατ. χρήστες, γράφει ο Guardian. «Αποδείχτηκε πραγματικά ότι, αν μπορείς να κάνεις εκατομμύρια ανθρώπους να συμμετάσχουν στην επιστήμη από το σπίτι, μπορείς να κάνεις καλύτερη επιστήμη από ό,τι έχει γίνει ποτέ στα εργαστήρια» λέει ο Γουλ.
Ποιο είναι το αντικείμενο της Zoe;
Η εταιρεία χρησιμοποιεί αλγορίθμους ΤΝ για να βελτιώσει τη ζωή των χρηστών της. Το προϊόν της είναι ένας εξατομικευμένος οδηγός διατροφής, ο οποίος βοηθά στην απώλεια βάρους αλλά και τον μεταβολισμό και την υγεία των χρηστών εν γένει.
Προωθείται ως εφαρμογή που έχει τη δυνατότητα να υπολογίζει σε ατομικό επίπεδο τις επιπτώσεις κάθε τροφής σε κάθε οργανισμό και μέσω ειδικών αλγορίθμων να προβλέπει τις τροφές που είναι ιδανικές για κάθε οργανισμό, αλλά και το αντίθετο, με βάση τα αποτελέσματα εξετάσεων για την υγεία του εντέρου, το λίπος και τό σάκχαρο στο αίμα, μετά από 14 ημέρες παρακολούθησης. Ολες οι εξετάσεις γίνονται στο σπίτι και αποστέλλονται σε εργαστήριο.
Οι αλγόριθμοι βασίζονται σε δεδομένα από την εκπόνηση ευρύτατων σχετικών μελετών στον τομέα της διατροφής σε συνεργασία, μεταξύ άλλων, με επιστήμονες του νοσοκομείου Massachussets General Hospital, του Stanford University και του Harvard.
Η συμμετοχή στο πρόγραμμα δεν είναι φθηνή: το αρχικό test kit, με το οποίο αναλύεται ο μεταβολισμός και η υγεία του πεπτικού αποκαλύπτοντας πώς ανταποκρίνεται κάθε οργανισμός σε κάθε τροφή, κοστίζει 299,99 λίρες (343,60 ευρώ) και η μηνιαία συνδρομή ξεκινά από 24,99 λίρες (28,62 ευρώ).
Ο χρήστης λαμβάνει αναλυτική έκθεση των αποτελεσμάτων και συστάσεις για να βελτιώσει τον μεταβολισμό και την υγεία του. Ακόμη, μια ατομική εφαρμογή βαθμολογεί τρόφιμα και προϊόντα μέσω της ΤΝ, με βάση το προφίλ του.
Η εταιρεία λέει ότι η τιμή θα μειωθεί, καθώς οι εργαστηριακές δοκιμές γίνονται φθηνότερες, και στο μεταξύ παρέχει δωρεάν συμβουλές για την υγεία μέσω podcast. Ελπίζει επίσης στο μέλλον να συνεργαστεί με το Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) και λέει ότι η βάση δεδομένων των μελών της είναι ανώνυμη και τα δεδομένα δεν κοινοποιούνται σε ασφαλιστές υγείας.
Το θαύμα του μικροβιώματος
Ο Τιμ Σπέκτορ δεν πιστεύει σε θαυματουργές δίαιτες. Εχει όμως ακράδαντη πίστη στο μικροβίωμα, τα τρισεκατομμύρια βακτήρια, ιούς και μύκητες που ζουν στο έντερό μας, τα οποία παίζουν ζωτικό ρόλο, εκτός από την πέψη, και στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και της χημείας του εγκεφάλου. «Εχουμε πλέον συνειδητοποιήσει ότι το φαγητό είναι η πιο σημαντική επιλογή που μπορούν να κάνουν τα άτομα για την υγεία τους» σημειώνει ο άγγλος γενετιστής.
Το 1992 δημιούργησε ένα μητρώο 15.000 ενηλίκων διδύμων στο νοσοκομείο St. Thomas του Λονδίνου και οι μελέτες του TwinsUK και Predict έδειξαν ότι ακόμη και γενετικά πανομοιότυποι άνθρωποι ανταποκρίνονται στα τρόφιμα πολύ διαφορετικά∙ το 2012, στο πλαίσιο της μελέτης του με δίδυμα, ψάχνοντας για παράγοντες που θα εξηγούσαν γιατί κάποιοι είχαν διαφορετικές ασθένειες, διαπίστωσε ότι «το μικροβίωμα ήταν το πρώτο πράγμα που ανακάλυψα ότι ήταν ριζικά διαφορετικό σε πανομοιότυπα δίδυμα».
Σε ένα ταξίδι για σκι, εξάλλου, ο καθηγητής υπέστη ένα μίνι εγκεφαλικό που του προκάλεσε αδιαθεσία για τρεις μήνες. Επανεκτίμησε τότε όσα ήξερε για την υγιεινή διατροφή. Από το να είναι, λοιπόν, επιδημιολόγος, οδηγήθηκε στο να μελετά πληθυσμούς και «να θέλω να δίνω ακριβείς συμβουλές. Και ο πρώτος τον οποίο συμβούλεψα ήμουν εγώ», λέει στον Guardian.
Ο Σπέκτορ ανακάλυψε ότι το πλούσιο σε υδατάνθρακες πρωινό του με μούσλι, γάλα χαμηλών λιπαρών και χυμό πορτοκαλιού ήταν «σούπερ ανθυγιεινό για μένα: με άφηνε “στραγγισμένο”, κουρασμένο και πιθανότατα με έκανε να πεινάω περισσότερο. Αρα, έτρωγα υπερβολικά, πράγμα που σήμαινε ότι έπαιρνα σιγά-σιγά έναν κιλό τον χρόνο».
Τώρα πια μένει νηστικός μέχρι τις 11 το πρωί, οπότε τρώει κεφίρ και πλήρες γιαούρτι με μούρα, ξηρούς καρπούς και σπόρους, και για μεσημεριανό ένα γεύμα φυτικής προέλευσης με κάρι, για παράδειγμα.
Οι δυο συνεταίροι του στη Zoe είχαν επίσης προβλήματα υγείας. Ο Γουλφ λέει ότι ξεπέρασε τις τροφικές δυσανεξίες όταν άφησε τους εξαιρετικά επεξεργασμένους υδατάνθρακες και στράφηκε σε μια διατροφή πλούσια σε φυτά και φυτικές ίνες. «Το πρωί πεινάω, οπότε το γιαούρτι και οι ξηροί καρποί δεν είναι αρκετά. Τρώω και λίγο ψωμί σίκαλης και συχνά τρώω επίσης αβοκάντο». Οσο για τον Χατζηγεωργίου, είχε υψηλή χοληστερίνη αλλά τη μείωσε κατά 40% τρώγοντας μούρα, ξηρούς καρπούς και σπόρους, ψάρια, όσπρια και εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, που φέρνει ο ίδιος κάθε χρόνο από την Κρήτη.
Οι πέντε κορυφαίες διατροφικές συμβουλές του Τιμ Σπέκτορ περιλαμβάνουν μια διατροφή πλούσιας σε φυτά, τη νηστεία κατά τη διάρκεια της νύχτας και τη μείωση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων (από 60% στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε σχεδόν 15% στις μεσογειακές χώρες).
Πριν από μια δεκαετία, ο γιος του, Τομ, τότε φοιτητής στο πανεπιστήμιο Αμπερίστγουιθ, προσφέρθηκε, πειραματικά, να τρώει μόνο από τα McDonald’s για 10 ημέρες. Ο Τομ ανέφερε ότι ένιωθε καλά για τρεις ημέρες, αλλά στη συνέχεια ένιωθε αδιαθεσία και έλλειψη ενέργειας. Αν και δεν πήρε βάρος, λέει ο Σπέκτορ, «αυτό που ήταν πραγματικά ανησυχητικό ήταν ότι έχασε περίπου το 30% των μικροβιακών ειδών του, ενώ ακόμη και τώρα το μικροβίωμά του είναι κάτω από τον μέσο όρο».
Η Zoe έχει εντοπίσει σχεδόν 5.000 νέα βακτήρια του εντέρου. Από αυτά, 100 συνδέθηκαν έντονα με την υγεία και σε 35.000 συμμετέχοντες τα 50 συμπεριφέρθηκαν θετικά και τα άλλα 50 αρνητικά. Οι πληροφορίες τροφοδοτούν την εφαρμογή και οι εξατομικευμένες βαθμολογίες των μελών θα ενημερώνονται με την πάροδο του χρόνου.
Αντιρρήσεις υπάρχουν
Οπως ανέφερε το Wired, μερικοί γιατροί υποστηρίζουν ότι οι εξατομικευμένες εφαρμογές διατροφής μπορεί να προκαλέσουν περιττή ανησυχία σε υγιείς ανθρώπους. Η Zoe υποστηρίζει, όμως, ότι «παρέχει συμβουλές βασισμένες σε στοιχεία, και ένα κλινικά επικυρωμένο εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής που έχει σχεδιαστεί για τη βελτίωση της υγείας».
Αυτές τις ημέρες η εταιρεία επρόκειτο να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης της Zoe Method, δείχνοντας ότι οι άνθρωποι που ακολούθησαν το εξατομικευμένο πρόγραμμα της Zoe για 18 εβδομάδες είδαν βελτιώσεις σε σύγκριση με μια ομάδα που έλαβε τυπικές διατροφικές συμβουλές. Η ομάδα Zoe έχασε βάρος και είχε πιο υγιή σωματική σύνθεση, βελτιωμένα λίπη στο αίμα και καλύτερο μικροβίωμα του εντέρου.
Ωστόσο, επικριτές της είχαν πει νωρίτερα ότι η δοκιμή ήταν λανθασμένη επειδή οι άνθρωποι γνώριζαν σε ποια ομάδα ανήκαν. Μεταξύ αυτών των επικριτών, γράφει ο Guardian, είναι η Ντέμπορα Κοέν, πρώην συντάκτρια υγείας του Newsnight, και η Μάργκαρετ ΜακΚάρτνεϊ, γιατρός και συγγραφέας, η οποία έγραψε στο UnHerd: «Η Zoe είναι μόνο μία από εκατοντάδες εφαρμογές που μετρούν τα βιομετρικά μας σε αυτή την εποχή του ποσοτικοποιημένου εαυτού. Αλλά… κατά πόσο αυτές οι υποσχέσεις εξατομικευμένων συμβουλών βασίζονται σε πλήρη ιατρικό έλεγχο;»
Στο μεταξύ, μια πρόσφατη αύξηση της ζήτησης σημαίνει ότι οι νέοι χρήστες της εφαρμογής Zoe πρέπει να περιμένουν αρκετές εβδομάδες μέχρι να παραλάβουν το test kit τους, ενώ η εταιρεία έχει μέχρι στιγμής προσελκύσει 101 εκατ. δολάρια από επενδυτικά κεφάλαια.