Οσοι χρησιμοποιούμε το WhatsApp για να ανταλλάσσουμε μηνύματα με γνωστούς, φίλους ή συνεργάτες, ξέρουμε ότι η πλατφόρμα εγγυάται την ασφάλεια των επικοινωνιών μέσω της κρυπτογράφησης που χρησιμοποιεί και η οποία διασφαλίζεται από τους πανίσχυρους διακομιστές του WhatsApp, που στεγάζονται σε διάφορα κέντρα δεδομένων σε όλο τον κόσμο.
Είναι μια πανάκριβη διαδικασία αλλά εμείς δεν πληρώνουμε απολύτως τίποτε. Ακούγεται πολύ καλό για να είναι αληθινό – και είναι. Η πλατφόρμα έχει σχεδόν τρία δισεκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως, οι οποίοι αισθάνονται ότι απολαμβάνουν το ίδιο «δωρεάν» προνόμιο και σπανίως αναρωτιούνται πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό.
Πώς, λοιπόν, αναρωτιέται το BBC, βγάζει το WhatsApp τα χρήματά του; Η προφανής απάντηση είναι ότι έχει πίσω του έναν κολοσσό της τεχνολογίας, τη Meta, η οποία κατέχει επίσης το Facebook και το Instagram. Και πάλι, όμως, τι είναι; Ενα «δωράκι» του Ζάκερμπεργκ στον κόσμο; Ακούγεται απίθανο.
Η πραγματική απάντηση είναι πολύ λιγότερο ρομαντική: οι ατομικοί λογαριασμοί WhatsApp, αυτοί που χρησιμοποιούμε όλοι μας, είναι πράγματι δωρεάν, επειδή το WhatsApp κερδίζει χρήματα από τους εταιρικούς πελάτες του.
Από πέρυσι, οι εταιρείες μπορούν να δημιουργήσουν κανάλια στο WhatsApp, ώστε να στέλνουν μηνύματα τα οποία θα διαβάσουν όλοι όσοι επιλέγουν να εγγραφούν. Και αυτή η υπηρεσία είναι δωρεάν, αλλά κάπου εδώ τα δώρα τελειώνουν.
Οι μεγάλοι, εταιρικοί πελάτες πληρώνουν συνδρομή για την πρόσβαση σε αλληλεπιδράσεις με μεμονωμένους πελάτες μέσω της εφαρμογής, τόσο σε επίπεδο συνομιλιών όσο και άλλων συναλλαγών.
Για παράδειγμα, στην ινδική πόλη Μπανγκαλόρ, μπορεί κάποιος να αγοράσει ένα εισιτήριο λεωφορείου και να επιλέξει τη θέση του, μέσω του WhatsApp.
«Το όραμά μας είναι να φέρνουμε αποτελεσματικά και ολοκληρωμένα σε επαφή μια επιχείρηση και έναν πελάτη, σε ένα νήμα συνομιλίας», λέει στο BBC η Νικίλα Σρινιβάσαν, αντιπρόεδρος επιχειρηματικών μηνυμάτων στη Meta.
«Αυτό σημαίνει ότι εάν θέλετε να κλείσετε ένα εισιτήριο, ή εάν θέλετε να κάνετε μια πληρωμή, θα πρέπει να μπορείτε να το κάνετε χωρίς να φύγετε ποτέ από το συγκεκριμένο νήμα συνομιλίας. Και μετά μπορείτε να επιστρέψτε σε όλες τις άλλες συζητήσεις, πάντα στην εφαρμογή».
Οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης τώρα να πληρώσουν συνδρομή ώστε ένας σύνδεσμος από μια διαδικτυακή διαφήμιση στο Facebook ή το Instagram να οδηγεί απευθείας σε μια συνομιλία στο WhatsApp. Οσοι χρησιμοποιούν τα συγκεκριμένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν παρατηρήσει ότι το WhatsApp έχει προστεθεί στις δυνατότητες διαμοιρασμού των αναρτήσεων σε πολλές σελίδες. Η Σρινιβάσαν λέει ότι αυτή η σύνδεση μόνο «αποφέρει πλέον αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια» για τον τεχνολογικό γίγαντα.
Αλλες εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων έχουν ακολουθήσει διαφορετικές διαδρομές.
Η Signal, μια πλατφόρμα γνωστή για τα πολύ αυστηρά πρωτόκολλα ασφαλείας μηνυμάτων της, είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Λέει ότι δεν έχει λάβει ποτέ χρήματα από επενδυτές (σε αντίθεση με την εφαρμογή Telegram, η οποία βασίζεται σε αυτούς).
Αντιθέτως, λειτουργεί με δωρεές, οι οποίες περιλαμβάνουν εισφορά 50 εκατομμυρίων δολαρίων από τον Μπράιαν Ακτον, έναν από τους ανθρώπους που δημιούργησαν το WhatsApp, το 2018.
«Στόχος μας είναι να πετύχουμε μεγαλύτερη υποστήριξη από μικρούς δωρητές, βασιζόμενοι σε έναν μεγάλο αριθμό μέτριων συνεισφορών από ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τη Signal», έγραψε η πρόεδρος της εταιρείας, Μέρεντιθ Γουίτακερ, σε μια ανάρτησή της πέρυσι.
Το Discord, μια εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων που χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό από νέους που ασχολούνται με το gaming, βασίζεται στο μοντέλο freemium· η εγγραφή είναι δωρεάν, αλλά πρόσθετες λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε παιχνίδια, έχουν κάποια τιμή. Προσφέρει επίσης μια συνδρομή επί πληρωμή που ονομάζεται Nitro, με πλεονεκτήματα όπως ροή βίντεο υψηλής ποιότητας και προσαρμοσμένα emojis, έναντι 9,99 δολαρίων τον μήνα.
Η Snap, η εταιρεία πίσω από το Snapchat, συνδυάζει αυτά τα μοντέλα. Φιλοξενεί διαφημίσεις, έχει 11 εκατομμύρια συνδρομητές που πληρώνουν (από τον Αύγουστο του 2024) και επίσης πουλά γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας που ονομάζονται Snapchat Spectacles.
Επίσης, σύμφωνα με το Forbes, μεταξύ 2016-2023, η εταιρεία έβγαλε σχεδόν 300 εκατομμύρια δολάρια μόνο από τους τόκους των τραπεζικών της καταθέσεων, καθώς αφήνει τα χρήματά της στους λογαριασμούς και δεν τα επενδύει αλλού. Παρόλα αυτά, η κύρια πηγή εσόδων της Snap είναι η διαφήμιση, η οποία της αποφέρει περισσότερα από 4 δισ. δολάρια ετησίως.
Η εταιρεία Element με έδρα στο Ηνωμένο Βασίλειο χρεώνει κυβερνήσεις και μεγάλους οργανισμούς για να χρησιμοποιούν το ασφαλές σύστημα μηνυμάτων της. Οι πελάτες της χρησιμοποιούν την τεχνολογία της, αλλά την εφαρμόζουν μόνοι τους, στους δικούς τους ιδιωτικούς διακομιστές. Η εταιρεία έχει «έσοδα δεκάδων εκατομμυρίων» και «είναι κοντά στην κερδοφορία», είπε στο BBC ο συνιδρυτής της, Μάθιου Χόντγκσον.
Ο Χόντγκσον πιστεύει ότι το πιο δημοφιλές επιχειρηματικό μοντέλο για εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων παραμένει η διαφήμιση.
«Πολλές πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων πωλούν διαφημίσεις παρακολουθώντας τι κάνουν οι χρήστες, με ποιον μιλάνε και στη συνέχεια στοχεύοντάς τους με προσαρμοσμένες διαφημίσεις», λέει.
Ακόμη και όταν παρέχεται κρυπτογράφηση και ανωνυμία, οι εφαρμογές δεν χρειάζεται να βλέπουν το πραγματικό περιεχόμενο των μηνυμάτων για να καταλάβουν πολλά σχετικά με τους χρήστες τους. Στη συνέχεια μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα δεδομένα για να πουλήσουν διαφημίσεις.
«Είναι το παλιό, γνωστό αξίωμα: Αν είσαι χρήστης και δεν πληρώνεις, τότε μάλλον είσαι εσύ το προϊόν», καταλήγει.