Το δόλωμα ρίχτηκε την περασμένη Πέμπτη: «Τη Δευτέρα θα ανακοινωθεί η λύση ενός μυστηρίου για τον Aρη». Μάθαμε ότι πρόκειται για ισχυρές ενδείξεις ότι σε κάποια σημεία ρέει το καλοκαίρι αλμυρό νερό που αφήνει αυλάκια λασπωμένου αρειανού χώματος—μια πραγματικά πολύ σημαντική ανακάλυψη.
Αυτήν την Παρασκευή, εν τω μεταξύ, έχει πρεμιέρα στις ΗΠΑ – ενώ ήδη προβάλλεται από την Τετάρτη στη Βρετανία και από Πέμπτη στην Ελλάδα – το πολυαναμενόμενο φιλμ «The Martian», με τον Ματ Ντέιμον που ξεμένει μόνος στον Αρη μετά από μια αποτυχημένη αποστολή. Η NASA συνεργάστηκε στενά με τους παραγωγούς προσφέροντας συμβουλές και τροποποιήσεις στο σενάριο και τα κέρδη δεν περιορίζονται μόνο στην επιστημονική αληθοφάνεια της ταινίας.
Η σύμπτωση, όμως, της ανακοίνωσης και της πρεμιέρας είναι μεγάλη, παρατηρεί ο Guardian, αλλά είναι σκόπιμη;
Κλασικές μέθοδοι θα σκεφτόταν κανένας. Μέσα από την ταινία η υπηρεσία υπενθυμίζει στο κοινό και έμμεσα στους πολιτικούς που αποφασίζουν για τα κονδύλια, ποια είναι, τι επιδιώκει, πώς θα καταφέρει αυτό που σχεδιάζει για το μέλλον, καθώς η επανδρωμένη αποστολή στον Άρη είναι μέσα στα σχέδια της NASA για τη δεκαετία του 2030. Παράλληλα η ανακοίνωση δίνει στο κοινό και τα μέσα ενημέρωσης κάτι για να τα κρατά σε κάποια αγωνία, δημιουργεί εντυπώσεις (ευτυχώς όχι άνευ λόγου), προαναγγέλλει την αναπόφευκτη αποκλιμάκωση για ένα μέρος του κοινού που θα περίμενε ίσως πράσινα ανθρωπάκια.
Ωστόσο, οι εποχές που η NASA μπορούσε να γοητεύει την κοινή γνώμη απλά και μόνο με τις αποστολές της τελείωσαν εδώ και δεκαετίες. Η προσεδάφιση στη Σελήνη ήταν το όραμα του Τζον Κένεντι και η τεράστια επιχείρηση που οργανώθηκε για να υλοποιηθεί αυτό πριν από το 1970, όπως είχε προαναγγείλει, λειτουργούσε καιμέσα στον ανταγωνισμό του Ψυχρού Πολέμου με τη Σοβιετική Ένωση. Μετά τις πρώτες επιτυχίες και την παρ’ ολίγο τραγωδία του Apollo 13, η εικόνα δύο ανθρώπων που περπατούν με πηδηματάκια στη Σελήνη και κάνουν πειράματα έγινε από ένα κορυφαίας σημασίας ορόσημο στην ιστορία της ανθρωπότητας άλλη μια εικόνα, σπουδαία μεν αλλά πάντως κάτι που έχουμε ξαναδεί.
Η NASA μπορεί να μην ξαναέστειλε άνθρωπο στη Σελήνη, αλλά δεν ξέχασε να ερευνά με μόνιμα παράπονα για σφιχτούς προϋπολογισμούς. Πλέον όλο και περισσότερο βρίσκεται στην ανάγκη να ικανοποιεί τις αυξημένες ανάγκες του κοινού, όχι μόνο του αμερικανικού, για κάτι εντυπωσιακό. Αν είναι δυνατόν, κάτι γοητευτικό και μυστηριώδες για να ανάψουν οι συζητήσεις για τη ζωή σε άλλους κόσμους.
Οι εικόνες από τους δορυφόρους και τα τηλεσκόπια δεν είναι πάντα ό,τι θα έβλεπε το μάτι του ανθρώπου. Τα χρώματα είναι περίπου πραγματικά, μερικές φορές εντονότερα και επεξεργασμένα: τα ηλιοβασιλέματα στον Άρη είναι πράγματι γαλάζια. Άλλες φορές, προγραμματίζονται φωτογραφίσεις από τις συσκευές που περισσότερο είναι εντυπωσιακά ενσταντανέ, παρά επιστημονικά χρήσιμες· Kodak moments τα λέει η NASA. Όπως και να έχει, οι εικόνες είναι τόσο ισχυρές ώστε το ενδιαφέρον να παραμένει ισχυρό.
Κάτι που το κοινό δεν αντιλαμβάνεται πάντα αλλά η NASA επίσης προσπαθεί να αναδεικνύει είναι ότι πίσω από τις εικόνες κρύβεται ο τεράστιος άθλος των μηχανικών να κατευθύνουν με ακρίβεια δευτερολέπτου μια συσκευή που βρίσκεται εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη. Η καλύτερη στιγμή για να αναδειχτεί είναι η ημέρα που χρόνια προσπαθειών επιτέλους αποδίδουν. Δύο τουλάχιστον αποστολές με μεγάλη επιστημονική σημασία και χαρακτήρα γοήτρου, η προσεδάφιση του Pathfinder στον Άρη το 1997 και η πρόσκρουση του Deep Impact στον κομήτη Tempel 1 το 2005, προγραμματίστηκαν για τις 4 Ιουλίου, την ημέρα της εθνικής εορτής. Ο ενάρετος κύκλος από την τεχνική υπεροχή του επιτεύγματος και την πατριωτική περηφάνεια που φέρνει δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο σαφής μια τέτοια ημέρα.
Φέτος, πάντως, ήταν μια καλή χρονιά. Τον Ιούλιο ήταν οι εικόνες από τον Πλούτωνα και την τεράστια καρδιά από πάγο στην επιφάνεια, ένα εξίσου σημαντικό εύρημα. Η έστω και παροδική ύπαρξη νερού στον Άρη αναθερμαίνει συζητήσεις για την πιθανότητα ζωής σε αυτόν, για το πώς και πότε θα μπορέσουν οι επιστήμονες να δουν από κοντά τα λασπωμένα αυλάκια.
Μια μεγάλη υπηρεσία με πολλές χιλιάδες προσωπικό και αυξημένες ανάγκες σε κονδύλια, τα οποία το κοινό και οι γερουσιαστές αντιμετωπίζουν με καχυποψία γιατί δεν φαίνονται να αποδίδουν κάτι άμεσα, συνεχώς πρέπει να δικαιολογεί την ύπαρξή της, παρά τις αποτυχίες ακόμα και τραγωδίες που έχει να αντιμετωπίσει κατά καιρούς. Ακόμα και μέσα από ταινίες, ανακοινώσεις-μυστήριο και εντυπωσιακά ενσταντανέ. Η NASA και η εξερεύνηση του διαστήματος είναι κάτι περισσότερο από ωραίες εικόνες και προσπαθεί να το θυμίζει πάντα και με κάθε τρόπο.
Ενα γαλάζιο ηλιοβασίλεμα στον Άρη (NASA/JPL-Caltech/MSSS/Texas A&M Univ.)