Τίποτα δεν μπορεί να μας εκπλήξει περισσότερο από ένα ηλιοβασίλεμα. Είτε ταξιδεύοντας είτε χαλαρώνοντας στις διακοπές ή απλώς ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά από το παράθυρο, τα έντονα κόκκινα, πορτοκαλί και κίτρινα χρώματα που ρέουν από τον ήλιο τραβούν την προσοχή μας· και στιγμιαία μένουμε άφωνοι. Τώρα, όμως, έρχεται και η επιστήμη να επιβεβαιώσει ότι τα ηλιοβασιλέματα είναι από τα πιο όμορφα –εφήμερα– καιρικά φαινόμενα που μπορεί να απολαύσει κανείς μέσα στην ημέρα.
Οι άνθρωποι βρίσκουν ότι η ανατολή και η δύση του ηλίου κόβουν πραγματικά την ανάσα με την ομορφιά τους, σύμφωνα με μια μελέτη την οποία δημοσίευσαν δυο βρετανοί ερευνητές. Αρέσουν περισσότερο από τις καταιγίδες, τα ουράνια τόξα, τους καταγάλανους ουρανούς ή τα νυχτερινά τοπία· μερικοί, μάλιστα, είναι πρόθυμοι να πληρώσουν ακόμα και 100 αγγλικές λίρες (περίπου 113 ευρώ) για να δουν τοπία την αυγή ή το σούρουπο, γράφει στην Washington Post η Κάσα Πατέλ.
Ερευνες έχουν δείξει ότι το να περνάει κανείς χρόνο στη φύση κάτω από τον καταγάλανο ουρανό μπορεί να ενισχύσει την ψυχική υγεία του· ωστόσο, η νέα έρευνα υποστηρίζει ότι η θέαση ενός ηλιοβασιλέματος ή της ανατολής μπορεί να ενισχύει ακόμη περισσότερο τη συναισθηματική σου κατάσταση· ακόμη και αν το ηλιοβασίλεμα είναι ένας πίνακας ζωγραφικής ή screen saver στην οθόνη του υπολογιστή σου.
Το δέος ως συναίσθημα δύσκολα προκαλείται, σημειώνει ο επικεφαλής της έρευνας Αλεξ Σμόλεϊ, αλλά τα συναισθήματα δέους μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση, να αυξήσουν τα θετικά συναισθήματα και να μειώσουν το άγχος. Η έρευνα του Σμόλεϊ έδειξε ότι οι άνθρωποι μπορούν «να βιώσουν δέος, αισθητική εκτίμηση και ομορφιά» όταν βλέπουν ξαφνικά ένα ηλιοβασίλεμα ή την ανατολή του ηλίου.
«Ως πληθυσμοί της Δύσης έχουμε αποσυνδεθεί πολύ από τον φυσικό κόσμο» δηλώνει ο Σμόλεϊ, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Εξετερ, στην Αγγλία. «Οταν βλέπετε κάτι τεράστιο, υπερβολικό ή κάτι που προκαλεί συναίσθημα δέους, τα δικά σας προβλήματα μπορεί να φαίνονται μικρότερα και έτσι να μην ανησυχείτε τόσο πολύ για αυτά» παρατηρεί.
Ηλιοβασίλεμα στην Κέρκυρα
Πότε, όμως, είναι η καλύτερη εποχή του χρόνου για να απολαύσει κανείς ένα ηλιοβασίλεμα; Τι κάνει την ανατολή και τη δύση του ηλίου τόσο ζωντανές; Μπορούμε να τις προβλέψουμε;
Τι συμβαίνει στην ατμόσφαιρα όταν ο ήλιος ανατέλλει ή δύει
Οπως ένας χρήστης του Instagram που ποζάρει μπροστά σε μια κάμερα, τα ηλιοβασιλέματα και οι ανατολές έχουν να κάνουν με τις γωνίες. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, ο ήλιος μένει λίγο-πολύ πάνω από το κεφάλι μας. Ετσι, το ηλιακό φως κάνει μια αρκετά άμεση, σύντομη διαδρομή μέσω της ατμόσφαιρας προς το έδαφος. Οταν όμως ο ήλιος ανατέλλει ή δύει, η θέση του μετακινείται εφαπτομενικά στη Γη και η διαδρομή της ακτινοβολίας από τον ήλιο προς το έδαφος επιμηκύνεται. Εκεί μπαίνουν οι διάφορες χρωματικές παλέτες.
Καθώς αυτό το μονοπάτι επιμηκύνεται, το ηλιακό φως έχει την ικανότητα να χτυπά περισσότερα μόρια στον αέρα. Το ορατό φως, όμως, είναι μόνο ένα μικρό μέρος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπει ο ήλιος: τα μήκη κύματος που είναι ορατά στο ανθρώπινο μάτι κυμαίνονται από 400 νανόμετρα (πιο γαλάζιο μέρος του φάσματος) έως 700 νανόμετρα (πιο κόκκινες αποχρώσεις). Αυτά τα μόρια –όπως το οξυγόνο και το άζωτο– είναι χιλιάδες φορές μικρότερα από τα εισερχόμενα ορατά μήκη κύματος από τον ήλιο. (Θα καταλάβουμε γιατί το μέγεθος είναι σημαντικό σύντομα.)
Κάθε ένα από αυτά τα σωματίδια διασκορπίζει ή αλλάζει την κατεύθυνση της ορατής ακτινοβολίας του ήλιου. Τα μόρια του αέρα διασκορπίζουν μικρότερα μήκη κύματος, όπως το μπλε και το μωβ, αφαιρώντας τα από τη γραμμή όρασής μας. Τα μεγαλύτερα μήκη κύματος, όπως το πορτοκαλί και το κόκκινο, μπορούν να περάσουν πιο ελεύθερα στο έδαφος, δίνοντάς μας τα εμβληματικά χρώματα του ηλιοβασιλέματος και της ανατολής.
Σκεφτείτε την ατμόσφαιρα σαν φίλτρο, γράφει η Κάσα Πατέλ στην Washington Post, ένα φίλτρο που μπορείτε να βάλετε στην κάμερά σας για να αλλάξετε τα χρώματα που βλέπετε. Καθώς η διαδρομή του ήλιου προς το έδαφος επιμηκύνεται, η ατμόσφαιρα φιλτράρει περισσότερο φως. Το μπλε και το μωβ φιλτράρονται, αλλά τα πορτοκαλί και τα κόκκινα αφήνονται να περάσουν με λιγότερα εμπόδια.
«Ο,τι βλέπετε είναι συνάρτηση πάρα πολλών γεγονότων σκέδασης» λέει στην Washington Post ο Στιβ Κόρφιντι, μετεωρολόγος στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα. «Το φως του ήλιου χτυπά το πρώτο σωματίδιο που συναντά στην ατμόσφαιρα, μετά αυτό το σωματίδιο λάμπει ή αντανακλά αυτό το εισερχόμενο φως στο σωματίδιο δίπλα του… Αυτό συμβαίνει πολλές φορές πριν το φως φτάσει τελικά στα μάτια σας».
Ποια είναι η καλύτερη εποχή για το ηλιοβασίλεμα;
Το καλοκαίρι είναι μια… δύσκολη εποχή για ηλιοβασιλέματα. Αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχει αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση πιο ψηλά στην ατμόσφαιρα, για παράδειγμα από τις πυρκαγιές. Αυτά τα σωματίδια λειτουργούν βασικά ως πολλαπλοί μίνι καθρέφτες, αντανακλώντας το φως πίσω στον ήλιο ή εμποδίζοντάς τον. Τα σταγονίδια ρύπανσης είναι πολύ μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα μόρια του αέρα που επιπλέουν στην ατμόσφαιρα. Συχνά, τα μολυσμένα ηλιοβασιλέματα φαίνονται πιο θολά και απαλά. Μερικές φορές, μάλιστα, τα μολυσμένα ηλιοβασιλέματα μπορεί να φαίνονται πιο κόκκινα λόγω του μεγάλου αριθμού σωματιδίων στον ουρανό, που φιλτράρουν το μπλε μήκος κύματος του φωτός.
Η καλύτερη εποχή για να απολαύσετε μια ωραία ανατολή ή μια δύση ηλίου, λέει ο Κόρφιντι, είναι τα τέλη του φθινοπώρου και ο χειμώνας, καθώς ο αέρας είναι πιο καθαρός. Ενα πιο ξηρό ή λιγότερο υγρό περιβάλλον, όπως η έρημος, παράγει επίσης λαμπερές ανατολές και ηλιοβασιλέματα, λόγω της χαμηλότερης ποσότητας μορίων αέρα (σε αυτή την περίπτωση υδρατμών).
Τα σύννεφα μπορούν επίσης να βελτιώσουν την ανατολή και τη δύση του ηλίου αντανακλώντας περαιτέρω το ηλιακό φως στο έδαφος. Αυτό μπορεί να φανεί όταν υπάρχουν περισσότερα σύννεφα σε μεγάλο υψόμετρο, τα οποία συλλαμβάνουν το φως από τον ήλιο προτού μπορέσει να χτυπήσει την ατμόσφαιρα και να υποβληθεί σε μεγάλο φιλτράρισμα. Τα λαμπερά κόκκινα, πορτοκαλί και κόκκινα ηλιοβασιλέματα συμβαίνουν συχνά όταν υπάρχουν νέφη cirrus (θίσανοι) ή υψισωρείτες (altocumulus) αντί για τα σύννεφα χαμηλού επιπέδου stratus ή stratocumulus.
Τι γίνεται όταν χάνεις συνεχώς το ηλιοβασίλεμα ή την ανατολή;
Ξύπνησες αργά· σύννεφα καταιγίδας έχουν σκεπάσει τον ουρανό· ένα νέο πολυώροφο κτίριο εμποδίζει τη θέα· ένα υπέροχο ηλιοβασίλεμα δεν αποκαλύπτεται πάντα.
Η πρόβλεψη ενός ζωηρού κόκκινου και πορτοκαλί ηλιοβασιλέματος δεν είναι μια δεξιότητα που καλλιεργείται, λέει ο Στίβ Κόρφιντι· και μπορεί να μην υπάρξει ποτέ. Το βασικό είναι ότι δεν υπάρχει επαρκής συλλογή δεδομένων για τον προσδιορισμό του χρόνου ή την πρόβλεψη του φαινομένου στην κλίμακα των πόλεων. Θεωρητικά, θα μπορούσε κανείς να επενδύσει τεράστιους πόρους για να προβλέψει τις ατμοσφαιρικές συνθήκες ενός ηλιοβασιλέματος, αλλά ακόμα και τότε μπορεί να κάνει λάθος: τα ηλιοβασιλέματα «είναι εντελώς εφήμερα. Παρατηρώντας τα βλέπεις ότι αλλάζουν ανά λεπτό» επισημαίνει ο Κόρφιντι.
Ο Σμόλεϊ, ωστόσο, λέει πως η νέα μελέτη του δείχνει ότι μπορεί να μη χρειάζεται να βλέπεις το ηλιοβασίλεμα σε πραγματικό χρόνο ή ακόμη και βγαίνοντας έξω. Μεγάλο μέρος της τρέχουσας έρευνάς του χρησιμοποιεί ψηφιακά ερεθίσματα της φύσης, όπως ένα screen saver, για να δοκιμάσει τα συναισθήματα ενός ατόμου.
Εργάζεται επίσης με μια εφαρμογή που ονομάζεται Portal, η οποία χρησιμοποιεί τρισδιάστατη τεχνολογία για να μεταφέρει τη φαντασία των ανθρώπων σε όμορφα μέρη σε όλον τον κόσμο. Και στις δύο περιπτώσεις, λέει, οι συμμετέχοντες ανέφεραν περισσότερα θετικά συναισθήματα, καλή διάθεση και ενίσχυση των γνωστικών λειτουργιών που συχνά βιώνουν όσοι περνούν χρόνο στη φύση.