«Η έκλειψη είναι ένα υπέροχο φαινόμενο, μην την υποτιμάτε. Εμπιστευτείτε με, είμαι φυσικός», έγραψε στην Washinglton Post στις 5 Απριλίου –και ενώ η Αμερική ετοιμαζόταν πυρετωδώς για την ηλιακή έκλειψη– η διακεκριμένη φυσικός Σαμπίνε Στάνλεϊ.
Η Στάνλεϊ είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς και από το 2017 κατέχει τον τίτλο της διακεκριμένης καθηγήτριας (Bloomberg Distinguished Professor) ο οποίος απονέμεται σε μέλη της ακαδημαϊκής ελίτ. Είναι επίσης συγγραφέας του βιβλίου «What’s Hidden Inside Planets?», που έχει χαρακτηριστεί ένας «οδηγός» στις εσωτερικές λειτουργίες της Γης και στα κρυμμένα μυστικά των άλλων πλανητών.
«Πάντα με συνάρπαζε η έκλειψη. Ο ήλιος, μια σφαίρα πλάτους 870.000 μιλίων, που βρίσκεται πάνω από 90 εκατομμύρια μίλια μακριά μας, μπλοκάρεται εντελώς από το φεγγάρι, μια μπάλα πλάτους 2.100 μιλίων, που βρίσκεται 240.000 μίλια μακριά. Αν ο ήλιος ήταν λίγο μεγαλύτερος ή πιο κοντά, ή αν το φεγγάρι ήταν λίγο μικρότερο ή μακρύτερα, δεν θα υπήρχε η ολική έκλειψη. Δεν υπάρχει καμιά επιστημονική εξήγηση για το φαινόμενο αυτό. Είναι μια υπέροχη σύμπτωση» έγραψε η ίδια στη Washington Post.
Για την καθηγήτρια Στάνλεϊ αυτή η… σύμπτωση έχει σημαντική συμβολή στη μελέτη και κατανόηση του ηλιακού μας συστήματος. «Πριν από χιλιάδες χρόνια, οι πρώτοι επιστήμονες της Αστρονομίας χρησιμοποιούσαν τις εκλείψεις για να υπολογίσουν τις τροχιές της Γης και της Σελήνης. Καθώς το φεγγάρι περνούσε μπροστά από τον ήλιο, ένας αρχαίος αστρονόμος μπορούσε επίσης να καταλάβει τις διαμέτρους των δύο σωμάτων. Οι σύγχρονοι αστρονόμοι εκμεταλλεύονται την ολική έκλειψη για να μελετήσουν την εξασθενημένη ατμόσφαιρα του Ηλιου (σ.σ. ονομάζεται Κορόνα και είναι πιο καλά ορατή στην έκλειψη, όταν κρύβεται η πιο φωτεινή επιφάνεια του Ηλιου), παρατηρώντας σημαντικά φαινόμενα όπως η εκτόξευση επικίνδυνων σωματιδίων υψηλής ενέργειας στη Γη».
Οι ηλιακές εκλείψεις, εξηγεί η καθηγήτρια, μας έχουν διδάξει πώς λειτουργεί η Γη: Η μελέτη των καταγεγραμμένων εκλείψεων προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την περιστροφή του πλανήτη μας, δηλαδή για το πόσο διαρκεί μία ημέρα. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι η περιστροφή αλλάζει με την πάροδο του χρόνου: Η μέρα «συρρικνώνεται» για ελάχιστα χιλιοστά του δευτερολέπτου κάθε 100 χρόνια, κάτι που μοιάζει ανάξιο λόγου για την καθημερινότητά μας αλλά για τους επιστήμονες είναι αξιοσημείωτο.
Αυτό επειδή οι αλλαγές στην περιστροφή της Γης λένε κάτι και για το σχήμα της, επειδή –όπως γράφει η Στάνλεϊ– το σχήμα καθορίζει τον ρυθμό περιστροφής. Η Γη περιστρέφεται γρηγορότερα όταν περισσότερη από τη μάζα της είναι πιο κοντά στον άξονά της.
Η Γη αλλάζει συνεχώς σχήμα, αν και η κάθε αλλαγή είναι απειροελάχιστη, ενώ η περιστροφή της επηρεάζεται και τα από τα ρεύματα του ανέμου και τις ροές των ωκεανών.
«Παρατηρώντας αυτές τις αλλαγές σχήματος και τις διακυμάνσεις περιστροφής, μπορούμε να έχουμε μια καλή εικόνα για το πώς έχει αλλάξει ο ρυθμός περιστροφής με την πάροδο του χρόνου. Ομως οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τις εκλείψεις και για να φωτίσουν το σκοτεινό πυρήνα της Γης», γράφει η δρ Στάνλεϊ.
Οπως αναφέρει, ο ρυθμός περιστροφής της Γης συνδέεται και με το γεγονός ότι η Σελήνη απομακρύνεται από τον πλανήτη μας – περίπου 1,5 ίντσα ετησίως. Λόγω των παλιρροϊκών αλληλεπιδράσεων μεταξύ της Γης και του δορυφόρου της, η Γη περιστρέφεται λίγο πιο αργά. Και αυτό θα επηρεάσει δραματικά τις μελλοντικές εκλείψεις Ηλίου: Διότι θα έρθει μια στιγμή που το φεγγάρι θα είναι πολύ μικρό στον ουρανό μας για να μπορεί να σκιάσει ολόκληρο τον Ηλιο.
Αυτό σημαίνει, με τους υπολογισμούς της Στάνλεϊ, ότι οι ολικές εκλείψεις θα υπάρχουν μόνο για άλλα… 600 εκατομμύρια χρόνια.
Ας τις απολαύσουμε λοιπόν, όσο είναι ακόμη καιρός!