Με αφορμή τις επιδόσεις των μαθητριών στο Ηνωμένο Βασίλειο, που εδώ και 40 χρόνια είναι σταθερά καλύτερες από αυτές των μαθητών (φέτος μάλιστα το χάσμα μεταξύ τους είναι μεγαλύτερο της δεκαετίας) και την έκθεση του καθηγητή Αλαν Σμίδερς, στο Κέντρο Εκπαίδευσης και Απασχόλησης του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, που υποστηρίζει ότι τα κορίτσια είναι πιο έξυπνα από τα αγόρια, η νευροβιολόγος Τζίνα Ρίπον έγραψε πριν από λίγο καιρό στην Telegraph ότι η άποψη αυτή είναι προβληματική.
Η δρ Ρίπον, εδώ και καιρό αμφισβητεί την ιδέα του «ανδρικού» και του «γυναικείου» εγκεφάλου. Είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε, πάνω απ’ όλα, τι σημαίνει «εξυπνότερος», επισημαίνει η βρετανή νευροβιολόγος στην Telegraph. Ο όρος από μόνος του είναι «τεμπέλικος», λέει, και δεν είναι χρήσιμος, καθώς δεν ρίχνει φως στο τι πραγματικά οδηγεί στις ανώτερες επιδόσεις των κοριτσιών.
«Η δουλειά μου ως νευροεπιστήμονας έχει ως στόχο να καταρρίψει την ιδέα ότι οι γυναίκες και οι άνδρες έχουν διαφορετικό εγκέφαλο», γράφει η Τζίνα Ρίπον και τονίζει: «Δεν υπάρχει καμία νευροεπιστημονική βάση για τον ισχυρισμό ότι ο εγκέφαλος των κοριτσιών και των αγοριών τους κάνει αναπόφευκτα καλύτερους ή χειρότερους σε ορισμένες εργασίες, να είναι “πιο έξυπνοι” -ό, τι κι σαν σημαίνει αυτό- ή λιγότερο έξυπνοι».
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολλά στοιχεία, που αποδεικνύουν ότι τις αλλαγές στον εγκέφαλο που μπορεί να προκαλούν το κοινωνικό μας περιβάλλον και οι εμπειρίες της ζωής από τη βρεφική ηλικία και μετά. Από πολύ μικρή ηλικία, στα κορίτσια και τα αγόρια δίνονται διαφορετικά παιχνίδια για να παίζουν, πράγμα περιοριστικό και δυνητικά επιβλαβές, όπως υποστηρίζει η καμπάνια Let Toys Be Toys.
Στα αγόρια είναι πιο πιθανό να δίνονται παιχνίδια κατασκευών, τα οποία είναι λαμπρά για την ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η επίγνωση του χώρου και η επίλυση προβλημάτων. Και όσο περισσότερο τα χρησιμοποιούν τόσο περισσότερο ενισχύονται ορισμένες νευρικές οδοί στον εγκέφαλο. Ετσι, ο εγκέφαλος του αγοριού που παίζει με Lego μπορεί να αναπτυχθεί με διαφορετικό τρόπο από τον εγκέφαλο του κοριτσιού, που δεν παίζει με Lego.
Το ίδιο ισχύει, επισημαίνει η Ρίπον, για τον τρόπο με τον οποίο «αντρικές» δραστηριότητες, όπως το παιχνίδι και ο αθλητισμός, επηρεάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Λόγω των έμφυλων δραστηριοτήτων και των ενδιαφερόντων με τα οποία η κοινωνία αναμένει να ασχοληθούν τα αγόρια, τους δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξουν ορισμένες δεξιότητες που τα κορίτσια μπορεί να έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν. Γιατί, λοιπόν, αυτό δεν μεταφράζεται σε καλύτερη επίδοση των αγοριών την ώρα των εξετάσεων;
Τα λεγόμενα παιχνίδια και δραστηριότητες των κοριτσιών -όπως οι κούκλες Barbie και τα παιχνίδια φαντασίας- μπορούν, αντίθετα, να βοηθήσουν τα κορίτσια να μάθουν να είναι πιο ευαίσθητα απέναντι στους άλλους και εστιασμένα στους ανθρώπους. Τόσο μέσα όσο και έξω από το σχολείο, οι κοπέλες ενθαρρύνονται να είναι υποχωρητικές, τελειομανείς και τακτικές. Υπάρχουν πολλά στοιχεία, που υποδηλώνουν ότι είναι πιο ευσυνείδητες και πιο πιθανό να ανταμείβονται επειδή είναι ευσυνείδητες, δύο στοιχεία που δεν μπορούν να διαχωριστούν. Από το Δημοτικό και μετά, επαινούνται για αυτές τις συμπεριφορές. Στην πορεία, απορροφούν αυτά τα κοινωνικά σήματα και το να είναι ευχάριστες γίνεται μέρος της «γυναικείας» ταυτότητάς τους.
Για τα αγόρια, αυτό ισχύει πολύ λιγότερο. Τα αγόρια τυπικά είναι πιο απρόθυμα να θεωρηθούν «σπασίκλες» ή «ο αγαπημένος μαθητής του δασκάλου». Η κοινωνία τους λέει ότι αυτή δεν είναι «αντρική» συμπεριφορά. Αυτή η διαδικασία ξεκινά νωρίς στο σχολείο (στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρεμπιπτόντως, το 69,5 % των εκπαιδευτικών είναι γυναίκες, και αυξάνεται στο 82,4 % στο Δημοτικό).
Στο Δημοτικό, για να τα καταφέρεις καλά, πρέπει να είσαι οργανωμένος, να δουλεύεις με τάξη, να απαντάς σωστά στις ερωτήσεις και να δείχνεις ότι έχεις μελετήσει. Σε αυτή την ηλικία, το μέσο κορίτσι έχει κοινωνικοποιηθεί για να αποδίδει καλά σε τέτοιες εργασίες. Και θα επαινεθεί γιατί υπακούει στους κανόνες.
Οσον αφορά στα αγόρια, λέει στην Telegraph η Τζίνα Ρίπον, συχνά οι δάσκαλοι είναι ευτυχισμένοι όταν εκείνα δώσουν οποιαδήποτε εργασία, ακόμα κι αν είναι της τελευταίας στιγμής, ακατάστατα γραμμένη και σε ένα παλιόχαρτο. Οι προσδοκίες των δασκάλων τους είναι χαμηλότερες, ανεξάρτητα από το αν οι ίδιοι οι δάσκαλοι το συνειδητοποιούν ή όχι. Ισως αυτό πρέπει να αλλάξει, υποστηρίζει η βρετανή νευροβιολόγος.
Είναι, λοιπόν, τα κορίτσια απλά «πιο έξυπνα» ή με την πάροδο του χρόνου έχουν γίνει καλύτερα στην εκπλήρωση των απαιτήσεων του συστήματος αξιολόγησης; Το τελευταίο φαίνεται πιο πιθανό. Νωρίτερα φέτος, πληροφορεί η Ρίπον, η δρ Λιζ Ελιοτ, καθηγήτρια Νευροεπιστήμης στην Ιατρική Σχολή του Σικάγου, δημοσίευσε μια τεράστια μετα-ανάλυση σε μελέτες που είχαν αναζητήσει διαφορές μεταξύ ανδρικού και γυναικείου εγκεφάλου. Δεν βρήκε καμία διαφορά σε καμία περιοχή του εγκεφάλου, σε αναλογία με το μέγεθος (Οι άντρες είναι κατά μέσο όρο ογκοδέστεροι, το ίδιο και ο εγκέφαλός τους), πράγμα που αποτελεί περαιτέρω πειστική απόδειξη ότι η ιδέα του διαφορετικού εγκεφάλου είναι μύθος.
Αλλες μελέτες έχουν δείξει ότι αν ανατεθεί σε μια γυναίκα μια εργασία χωρικής επεξεργασίας και της πουν «είναι κάτι που άνθρωποι σαν εσάς το κάνουν καλά», θα την κάνει καλύτερα από ό,τι αν της πουν «είναι κάτι που άνθρωποι σαν εσάς δεν το καταφέρνουν». Και αυτή η διαφορά αντικατοπτρίζεται στη δραστηριότητα του εγκεφάλου. Με άλλα λόγια, όχι μόνο εσωτερικεύουμε τις προσδοκίες των άλλων, αλλά αυτό μπορεί πραγματικά να επηρεάσει τις επιδόσεις και τα επιτεύγματά μας.
Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβαίνει και με τις επιδόσεις στις εξετάσεις για τα ΑΕΙ. Εάν τα αγόρια εισπράττουν συνεχώς το μήνυμα ότι συνήθως «άνθρωποι όπως αυτοί» δεν έχουν τόσο καλές επιδόσεις όσο οι «άνθρωποι που δεν τους μοιάζουν», τότε είναι πιθανό αυτός ο κύκλος ανατροφοδότησης να επηρεάσει με τη σειρά του το αποτέλεσμα.
Ωστόσο είναι σημαντικό να μην εφησυχάζουμε με τις καλύτερες επιδόσεις των κοριτσιών στις εξετάσεις, υποστηρίζει η Ρίπον. Γιατί μπορεί να τα πηγαίνουν καλύτερα στο σχολείο, αλλά εξακολουθούν να είναι χειρότερες στον χώρο εργασίας. Σαφώς κάτι δεν πάει καλά και δεν αφορά τις ικανότητές τους. Αφορά την ανισότητα των φύλων και τον κατάλογο των συμπτωμάτων της: διακρίσεις μητρότητας, ταβάνι στις προαγωγές, άνισες αμοιβές κ.ο.κ.
Αλλά ούτε για τα αγόρια έχουμε την πολυτέλεια να αδιαφορούμε. Συγχαίροντας τα κορίτσια που τα πήγαν τόσο καλά στις εισαγωγικές τους, πρέπει να μην παραμελήσουμε να βοηθήσουμε τα αγόρια να αποδώσουν καλά την επόμενη φορά. Πρέπει να αναρωτηθούμε τι θα έκανε τους μαθητές με χαμηλές επιδόσεις και από τα δύο φύλα να τα πάνε καλύτερα. «Η πρόκληση είναι να οικοδομηθεί ένα σύστημα στο οποίο ούτε αγόρια ούτε κορίτσια θα μένουν πίσω», λέει η βρετανή νευροβιολόγος, κάτι που βέβαια ισχύει παντού.