Τα κόμματα απέναντι στην πανδημία – με αριθμούς

Στην πολιτική αντιπαράθεση ακούγονται συχνά χαρακτηρισμοί που χωρίς να προσθέτουν κάτι το ουσιώδες κατηγοριοποιούν τις διάφορες πολιτικές. Ακούμε συχνά τον χαρακτηρισμό «φιλολαϊκή πολιτική» ή «νεοφιλελεύθερη πολιτική» ή απλά «δεξιά και αριστερή πολιτική». Οι χαρακτηρισμοί αυτοί σηματοδοτούν κάτι το πολύ υποκειμενικό το οποίο διαφέρει από το ένα άτομο στο άλλο. Ποια είναι η αριστερή και ποια είναι η δεξιά πολιτική σε συγκεκριμένες κοινωνικές περιστάσεις;

Στο πρώτο κύμα της πανδημίας  οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πήραν αποφάσεις που δεν διέφεραν και πολύ μεταξύ τους. Αν υπήρχαν κάποιες διαφορές, αυτές αφορούσαν κατά κύριο λόγο την αποφασιστικότητα στην επιβολή των μέτρων παρά την ιδεολογία κάθε κυβέρνησης.  Υπήρξαν διαφορές στον τρόπο εφαρμογής των μέτρων και στον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τελικά από την ίδια την κοινωνία.

Για να αξιολογήσουμε αυτές τις αποφάσεις θα χρησιμοποιήσουμε την έρευνα που έκανε το Πανεπιστήμιο Chapel Hill της North Caroline[1]. Οι έρευνες CHES DATA είναι μεν γνωστές στους ερευνητές αλλά όχι στο μεγάλο κοινό. Η μεθοδολογία τους είναι πολύ απλή: 257 πολιτικοί αναλυτές που γνωρίζουν πολύ καλά τα πολιτικά κόμματα στην Ευρώπη καλούνται να αξιολογήσουν τις θέσεις των κομμάτων όπως αυτές γνωστοποιήθηκαν στο κοινό είτε από τις ανακοινώσεις τους είτε από την δημόσια τοποθέτηση των στελεχών σε μια κλίμακα από το 0 έως το 10.

Στην περίπτωση του πρώτου κύματος της πανδημίας ζητήθηκαν να αξιολογηθούν οι θέσεις των κομμάτων σε τέσσερις απλές ερωτήσεις:

1 Η προτεραιότητα δόθηκε στην ανοιχτή οικονομία ή στην καραντίνα;
Εάν προτεραιότητα είναι η διατήρηση της ανοιχτής οικονομίας τότε βαθμολογείται με 0.

2 Ποια είναι η θέση όσον αφορά την ευρωπαϊκή δημοσιονομική ένωση; Είναι υπέρ ή κατά;
Εάν αντιτίθεται στη δημοσιονομική Ένωση τότε το κόμμα βαθμολογείται με 0.

3 Εμπιστεύονται τους πολίτες για τον αυτοπεριορισμό ή πρέπει να επιβληθούν απαγορευτικές διατάξεις από την κυβέρνηση;
Εάν δεν χρειάζονται μέτρα γιατί εμπιστεύεται τους πολίτες τότε το κόμμα βαθμολογείται με 0.

4 Η γνώμη των επιστημόνων είναι απαραίτητη στην χάραξη την πολιτικής ή δεν είναι απαραίτητη;
Εάν η  επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη δεν είναι απαραίτητη για τη χάραξη πολιτικής τότε το κόμμα βαθμολογείται με 0.

Ποια είναι τα αποτελέσματα των ελληνικών κομμάτων

Η Ελληνική Λύση δεν αξιολογήθηκε σε όλες τις ερωτήσεις.

Στο πρώτο ερώτημα ανοιχτή οικονομία ή καραντίνα όλα τα κόμματα έχουν παραπλήσιες θέσεις.

Στο δεύτερο ερώτημα για την ευρωπαϊκή δημοσιοοικονομική πολιτική οι θέσεις των ελληνικών κομμάτων διαφέρουν σημαντικά. Το μεν ΚΙΝΑΛ και η ΝΔ έχουν κοινές φιλοευρωπαϊκές θέσεις, η Ελληνική Λύση και το ΚΚΕ έχουν αντιευρωπαϊκές θέσεις. Το ΜΕΡΑ25 και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν πιο ουδέτερες ή απροσδιόριστες θέσεις.

Στην τρίτη ερώτηση όσον αφορά την εμπιστοσύνη στους πολίτες για αυτοπεριορισμό ή  την κρατική παρέμβαση, το ΚΚΕ είναι το πιο απόλυτο από τα άλλα κόμματα των οποίων οι θέσεις δεν διαφέρουν ουσιαστικά.

Στην τέταρτη ερώτηση που αφορά το ρόλο της επιστημονικής κοινότητας στη διαμόρφωση των αποφάσεων, το ΚΙΝΑΛ, η ΝΔ και η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ έχουν παραπλήσιες θέσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΜΕΡΑ25 κοινές μεν θέσεις αλλά λιγότερο απόλυτες το δε ΚΚΕ  υποστηρίζει ότι η  επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη δεν είναι απαραίτητη για τη χάραξη πολιτικής.

Αυτή είναι η βαθμολογία που έδωσαν  οι πολιτικοί παρατηρητές οι οποίοι ανέλυσαν και αξιολόγησαν τις θέσεις των κομμάτων.

Με βάση τα αποτελέσματα αυτά, έχει ενδιαφέρον να δούμε την απόσταση που χωρίζει τις θέσεις των κομμάτων. Πώς μπορούμε να καθορίσουμε την απόσταση των κομμάτων μεταξύ τους; Η μέθοδος που θα ακολουθήσουμε είναι αρκετά απλή. Βρίσκουμε την απόσταση των κομμάτων για κάθε ερώτηση, προσθέτουμε τις αποστάσεις σε απόλυτες τιμές και το αποτέλεσμα μας δείχνει πόσο κοντά ή πόσο μακριά βρίσκονται τα κόμματα.

Με βάση αυτή τη μέθοδο, το ΚΙΝΑΛ και ο ΣΥΡΙΖΑ διαφέρουν κατά 0,35 όσον αφορά την πρώτη ερώτηση, κατά 1,6 όσον αφορά τη δεύτερη, κατά 1 στην τρίτη και κατά 2,4 στην τέταρτη ερώτηση. Δηλαδή συνολικά διαφέρουν κατά 5,35.

Δηλαδή στην πρώτη ερώτηση οι θέσεις των δύο κομμάτων είναι σχεδόν ταυτόσημες, στην δεύτερη και στην τρίτη υπάρχει μια μικρή διαφορά  ενώ στην τέταρτη η διαφορά είναι πιο σημαντική.  Σε μια γκάμα από το 0 έως το 40, η συνολική διαφορά είναι 5,35. Υπάρχει απόσταση αλλά δεν είναι χαώδης.

Στον παρακάτω πίνακα δείχνουμε τις διαφορές με βάση αυτή τη μέθοδο των κομμάτων που είναι στην Βουλή (εκτός της Ελληνικής Λύσης που δεν έχει αξιολογηθεί πλήρως).

Παρατηρούμε ότι το ΚΚΕ είναι το πιο απομακρυσμένο από όλα τα άλλα κόμματα. Η ΝΔ και το ΚΙΝΑΛ βρίσκονται πολύ κοντά. Το ΜΕΡΑ25 βρίσκεται κοντά στον ΣΥΡΙΖΑ και είναι απομακρυσμένο από το ΚΙΝΑΛ και την ΝΔ.

Με την ίδια μέθοδο συγκρίνουμε τα ελληνικά κόμματα με τα άλλα αντίστοιχα ευρωπαϊκά και προσπαθούμε να βρούμε αυτά που είναι πλησιέστερα στα ελληνικά.

ΜΕΡΑ25

Παρατηρούμε ότι το ΜΕΡΑ25 είναι καταρχάς κοντά στις απόψεις του ΣΥΡΙΖΑ.

Τα συγγενικά του κόμματα όσον αφορά τις θέσεις είναι είτε τα ισπανικά αυτονομιστικά κόμματα είτε τα κροατικά.

ΣΥΡΙΖΑ

Οι θέσεις του  ΣΥΡΙΖΑ είναι κοντά και σε κεντροαριστερά και σε κεντροδεξιά αλλά και σε φιλελεύθερα κόμματα.

ΚΚΕ

Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι δεν υπάρχουν άλλα ευρωπαϊκά κόμματα που να βρίσκονται κοντά στις θέσεις του ΚΚΕ.

Τα κοντινότερα κόμματα έχουν τελείως διαφορετικούς πολιτικούς προσανατολισμούς όπως το ακροδεξιό κόμμα LSNS της Σλοβακίας ή το λαϊκιστικό κόμμα PVV της Ολλανδίας του Geert Wilders ή το ακροδεξιό ΡΝ της Λεπέν στην Γαλλία. Κοινός παρανομαστής όλων  αυτών των κομμάτων είναι ο αντιευρωπαϊκός χαρακτήρας.

ΝΔ

Τα κόμματα των οποίων οι θέσεις τους είναι πιο κοντά στη ΝΔ είναι κεντροαριστερά ή κεντροδεξιά. Σίγουρα οι θέσεις της ΝΔ δεν μπορούν να χαρακτηριστούν σαν ακροδεξιές ή νεοφιλελεύθερες.

ΚΙΝΑΛ

Τα κόμματα τα οποία έχουν παραπλήσιες θέσεις με το ΚΙΝΑΛ είναι κατεξοχήν σοσιαλιστικά κόμματα της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς.

Η εκτίμηση των θέσεων των κομμάτων που έγινε από πολιτειολόγους είναι ασφαλώς υποκειμενική αλλά  είναι βέβαιο ότι εκφράζει τη  γενικότερη εκτίμηση των ειδικών. Η πανδημία έπληξε ομοιόμορφα όλη την Ευρώπη και αιφνιδίασε το ιδεολογικό οπλοστάσιο των κομμάτων. Οι θέσεις των κομμάτων στο πρώτο κύμα είχαν το ίδιο σημείο αφετηρίας και κατά συνέπεια μπορούμε να πούμε ότι το περιβάλλον στο οποίο αντέδρασαν ήταν παραπλήσιο. Όταν δηλαδή ένα κόμμα είναι υπέρ την καραντίνας οι συνθήκες είναι ίδιες είτε το κόμμα είναι στην Ελλάδα είτε στη Σουηδία.

Μερικά συμπεράσματα

Είναι δύσκολο να βγάλουμε γενικές τάσεις. Μπορούμε όμως να βγάλουμε μερικά συμπεράσματα όσον αφορά τα ελληνικά κόμματα.

1 Οι πολιτικοί χαρακτηρισμοί  (Δεξιά, Αριστερά, νεοφιλελεύθερο, προοδευτικό, αντιδραστικό κλπ )  δεν αντιπροσωπεύουν ουσιαστικές διαφορές στην πράξη.  Κόμματα που χαρακτηρίζονται νεοφιλελεύθερα έχουν παραπλήσιες θέσεις με σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.

2 Τα κόμματα με αντιευρωπαϊκό προσανατολισμό είτε είναι δεξιά είτε είναι αριστερά τείνουν να έχουν κοντινές θέσεις.

3  Τα κόμματα με κυβερνητική ευθύνη έχουν πολλές φορές παραπλήσιες θέσεις (πχ οι PODEMOS με τη ΝΔ).

4 Το ΚΚΕ είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση. Ουσιαστικά οι θέσεις του είναι απομακρυσμένες από όλα τα άλλα ευρωπαϊκά κόμματα ακόμα και από αυτά που θεωρητικά τα θεωρούμε αδελφά όπως το ΑΚΕΛ (ΑΠΌΣΤΑΣΗ 12,4).

Ο πολιτικός διάλογος δεν γίνεται στην ουσία των θέσεων αλλά σε εικονικές πραγματικότητες. Και όπως είπε ο  Νίτσε, οι πεποιθήσεις είναι μεγαλύτεροι αντίπαλοι της αλήθειας από τα ψέματα.

Και οι πεποιθήσεις για τα κόμματα είναι πολύ καλά ριζωμένες μέσα μας.

[1] Jan Rovny, Ryan Bakker, Liesbet Hooghe, Seth Jolly, Gary Marks, Jon Polk, Marco Steenbergen, Milada Vachudova. Forthcoming. “Contesting Covid: The Ideological Bases of Partisan Responses to the Covid-19 Pandemic.” European Journal of Political Research.