Ένας διαφανές πλαστικό έχει καλύψει στο κενό ανάμεσα σε δύο σπίτια. Είναι λίγο θολά, αλλά, αν κοιτάξει κανείς μέσα, μπορεί να διακρίνει άκρες αγκαθωτών φύλλων, πίσω από κάτι που μοιάζει με σύννεφο και λευκό αφρό. Είναι σαν να κάνει κάποιος πάρτι σε μια παράνομη φάρμα κάνναβης στην πίσω μεριά του δρόμου, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για το πιο πρόσφατο δημιούργημα μιας εταιρείας που είναι αποφασισμένη να κάνει τη δουλειά της όχι απλά «άλλη μια μέρα στο γραφείο».
«Θέλουμε οι άνθρωποι να αναρωτιούνται “Τι είναι αυτό;”, και το εσωτερικό των κτιρίων μας να τους τραβάει», λέει στον Guardian ο Ρόαν Σίλβα, ο 37χρονος συνιδρυτής του «Second Home», μιας εταιρείας που σχεδιάζει «μοναδικούς εργασιακούς χώρους και πολιτιστικούς χώρους για καινοτόμους επιχειρηματίες» . Η εταιρεία παρουσίασε το πρώτο της έργο το 2014 στο Σπίταλφιλντς του ανατολικού Λονδίνου, και τώρα μπορεί να υπερηφανεύεται για ενοίκους που ξεκινούν από μικροσκοπικές νεοσύστατες εταιρίες μέχρι την Volkswagen και το παγκόσμιο δίκτυο KPMG.
Από τότε που ξεκίνησε, το «Second Home» αύξησε το κεφάλαιό του κατά 40 εκατ. λίρες (40,55 εκατ ευρώ) από επενδυτές, άνοιξε ένα βιβλιοπωλείο στην απέναντι πλευρά του δρόμου, εγκαινίασε ένα δεύτερο υποκατάστημα στη Λισαβόνα και έχει πολλά σχέδιαα το μέλλον, συμπεριλαμβανομένου ενός εντυπωσιακού συγκροτήματος με στούντιο σε ένα τροπικό κήπο του Λος Άντζελες.
«Ένα πολύ μεγάλο μέρος του οικοδομημένου περιβάλλοντος είναι αδιάφορο και γενικό, ιδιαίτερα τα γραφεία», λέει ο συνιδρυτής της εταιρείας Σαμ Άλντεντον, ο οποίος το 2005 εγκαινίασε στο Ντάλστον έναν από τους πρώτους χώρους συνεργασίας στο Λονδίνο, με κήπο στην οροφή του κιρίου. «Έχουμε την ευθύνη να κάνουμε κάτι διαφορετικό», τονίζει.
Η ναυαρχίδα του «Second Home» στο Σπίταλφιλντς στεγάζεται σε ένα κτίριο με πρόσοψη από τούβλα που παλιά ήταν εργοστάσιο χαλιών. Σήμερα, την αλλαγή χρήσης σηματοδοτεί μια μεγάλη πορτοκαλί «φυσαλίδα» που προεξέχει, μέσω της οποίας οι περαστικοί μπορούν να δουν έναν γοητευτικό κόσμο νεαρών δημιουργών που εργάζονται σε φορητούς υπολογιστές και κινούνται ανάμεσα σε διαστημικούς χώρους εργασίας και σε μια ζούγκλα από φυτά. Το εσωτερικό (κάτι σαν κήπος της Μπαρμπαρέλα) είναι ένα γοητευτικό μείγμα από καμπυλωτούς ακρυλικούς τοίχους, λαμπερές οθόνες και βίντατζ έπιπλα, σε ένα στυλ ρετρό sci-fi.
Αυτό είναι το φουτουριστικό-ποπ όραμα του Χοσέ Ζελγκάς και της Λουθία Κάνο, του ζευγαριού των αρχιτεκτόνων από τη Μαδρίτη, οι οποίοι το 2015 έφεραν ένα ψυχεδελικό άγγιγμα στην λονδρέζικη γκαλερί «Serpentine Pavilion» και τώρα συνεργάζονται με τους Ρόαν Σίλβα και Σαμ Άλντεντον. Το καινούργιο κτίριο του «Second Home» στο Χόλαντ Παρκ του δυτικού Λονδίνου είναι εξίσου εντυπωσιακό. Ο αφρός που διασχίζει την εσωτερική πλευρά της πρόσοψης είναι μια πειραματική προσπάθεια μόνωσης, βασισμένη σε μια τεχνική που χρησιμοποιείται σε γεωργικά θερμοκήπια.
Το φύλλο του πλαστικού που απλώνεται πάνω από την αυλή σχηματίζει μια διαφανή οροφή, αφήνοντας το φως να περνάει στο κοινόχρηστο σαλόνι, ενώ ο αφρός κρατάει τη θερμότητα στο εσωτερικό. Όταν δεν χρειάζονται, οι σαπουνόφουσκες μπορούν απλά να ξεπλυθούν και να φύγουν κάτω από την πρόσοψη. Ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι η μόνωση θα μπορούσε να είναι τόσο διασκεδαστική; Nα δούμε βέβαια πόσο θα αντέξει στο χρόνο.
Το εσωτερικό του κτιρίου από τούβλα, το οποίο κάποτε βρισκόταν το φωτογραφικό στούντιο όπου γυρίστηκαν σκηνές της ταινίας Blow-Up του Μικελάντζελο Αντονιόνι και αργότερα έγινε το γραφείο του διάσημου αρχιτέκτονα Ρίτσαρντ Ρότζερς -ο δημιουργός του Κέντρου Πομπιντού στο Παρίσι- έγινε ο τέλειος καμβάς για ένα ακόμη φουτουριστικό τοπίο όπου σήμερα εργάζονται «δημιουργικοί νομάδες».
Μια σκάλα σε φωτεινό κίτρινο χρώμα (που σχεδιάστηκε από τον Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ όταν δούλευε για τον Ρότζερς) οδηγεί σε έναν καινούργιο ημιόροφο από μεταλλικό σκελετό που κάνει ζιγκ-ζαγκ ανάμεσα σε τεράστιες συκιές, φοίνικες και ένα «δάσος» από μπαμπού. Καμπυλόσχημα γραφεία είναι τοποθετημένα ανάμεσα από τα κλαδιά, δίνοντας την αίσθηση ότι εργάζεσαι στη σκιά ενός δάσους.
Γυάλινοι κλωβοί τοποθετημένοι πάνω σε ένα πορτοκαλί χαλί σχηματίζουν έναν λαβύρινθο από στούντιο εργασίας με ακόμη περισσότερα δέντρα να βγαίνουν από τρύπες στο πάτωμα. Ένας από τους γιους του Ρότζερς – ο Ρου ο οποίος διευθύνει ένα «εργαστήριο ανάπτυξης επιχειρήσεων», έχει μετακομίσει στο κτίριο μαζί με τον ιδρυτή της αυτοκρατορίας WAH Nails, για να μην αναφέρουμε εταιρείες που εργάζονται για το μέλλον της γεωργίας. Οι μικροί τους θάλαμοι είναι επενδεδυμένοι με ημιδιαφανές κυματιστό γυαλί, που τους κάνει να μοιάζουν με λαμπερά επιστημονικά «φυτώρια» καινοτομίας.
«Το ντιζάιν βοηθά τους εργοδότες να κερδίζουν τη μάχη του ταλέντου», λέει ο Σίλβα, ο οποίος στα 20 χρόνια του βρέθηκε στην εξέχουσα θέση του ανώτερου συμβούλου πολιτικής πλάι στον Ντέιβιντ Κάμερον. Στον Σίλβα πιστώνεται και η διαμόρφωση της στρατηγικής «Tech City» στο ανατολικό Λονδίνο με φορολογικές ελαφρύνσεις για επιχειρηματικά κεφάλαια και «επιχειρηματικούς αγγέλους» (πρόκειται για ιδιώτες επενδυτές που διαθέτουν ίδια κεφάλαια σε μικρές start up επιχειρήσεις κατά το χρονικό σημείο της ίδρυσής τους, προσφέροντάς τους την ευκαιρία να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στην αγορά). Από έναν τέτοιο άγγελο-επενδυτή, εξάλλου, έχει ωφεληθεί και το «Second Home».
«Η Google ξοδεύει πάνω από ένα δις ευρώ για τη νέα της έδρα στο Κινγκς Κρος, αλλά το κόστος για το ντιζάιν ενός καινοτόμου γραφείου αποτελεί εμπόδιο για τις μικρές startup, οι οποίες συχνά ανταγωνίζονται τους γίγαντες για την εύρεση προσωπικού. Αυτές προσπαθούμε να σηκώσουμε», λέει ο Ρόαν Σίλβα.
Το ντιζάιν ήταν ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους ο Τζεφ Κόφμαν αποφάσισε να κάνει την έδρα της εταιρείας του «Trint» (εταιρεία λογισμικού που απασχολεί 25 άτομα) στο «Spitalfields Second Home», αφού έψαξε παντού στο Λονδίνο για κάποιο γραφείο με προσιτή τιμή που δεν θα ήταν ένα βρώμικο υπόγειο.
«Η πρόσληψη καλών προγραμματιστών είναι πολύ δύσκολη υπόθεση καθώς όλοι έχουν πολλές επιλογές», λέει, «Είναι πραγματικό μπόνους αν μπορείς να προσφέρεις έναν κάπως ιδιαίτερο χώρο. [Αυτός εδώ] έχει προσωπικότητα, ζεστασιά και αίσθηση κοινότητας, με πολλά γεγονότα που συμβαίνουν. Άλλα μέρη όπως το «WeWork» είναι πολύ ακριβά για μια startup όπως η δική μας».
Όταν εγκαινιάστηκε το «Second Home», ήταν εύκολο να το δει κανείς ως μια καρικατούρα της δημιουργικής σκηνής του ανατολικού Λονδίνου, ικανή να εκπληρώσει κάθε κλισέ. «Μερικές φορές ήταν σαν να ενδιαφέρονταν περισσότερο για τα φυτά παρά για τους ανθρώπους», θυμάται ένας από τους πρώτους ενοικιαστές, «Επρεπε να καθόμαστε σε αυτές τις άβολες βίντατζ καρέκλες, μας απαγορευόταν να κολλάμε οτιδήποτε στους τοίχους και δεν υπήρχε τρόπος να έχουμε εμπιστευτικές παρουσιάσεις σε πελάτες, είμαστε σαν ψάρια μέσα σε γυάλα. Οι άνθρωποι είχαν προβλήματα, αλλά έπρεπε να φέρουν σημείωμα γιατρού για μια ρυθμιζόμενη καρέκλα».
Κάποια προβλήματα παραμένουν, από διαρροές και συνθήκες παγωνιάς κοντά στα κυρτά ακρυλικά παράθυρα μέχρι θορύβους και έλλειψη ιδιωτικότητας. Όπως λέει ένας ένοικος: «Είναι φυσιολογικό να περπατάς με τον φορητό υπολογιστή στην παλάμη σου, κάνοντας μια κλήση Skype χωρίς ακουστικά. Αλλά οι αρχιτέκτονες έχουν κάνει σπουδαία δουλειά σε αυτό το φοβερό κτίριο, χρησιμοποιώντας φτηνά υλικά με έξυπνο τρόπο. Κατάφεραν να βάλουν μέσα πολλούς ανθρώπους, χωρίς να αισθάνονται πακτωμένοι».
Ενώ το μέσο γραφείο του Ηνωμένου Βασιλείου παρέχει περίπου 10 τ.μ. χώρου ανά άτομο, στο «Second Home» το ποσοστό είναι περίπου το μισό – συμπεριλαμβανομένων των κοινόχρηστων χώρων. «Είναι εξαιρετικά πυκνοκατοικημένο», λέει ο Ζέλγκας. «Οι γωνιώδεις τοίχοι και τα καμπυλωτά γραφεία έχουν σχέση με το πόσοι άνθρωποι μπορούσαν να χωρέσουν. Αλλά ο πυκνοκατοικημένος χώρος είναι συχνά καλός για εργασία – εγώ είμαι πιο παραγωγικός στο αεροπλάνο». Και τώρα μετά από πολλά αιτήματα νέων γονέων, το London Fields το επόμενο συγκρότημα που ετοιμάζεται, θα περιλαμβάνει και ένα βρεφικό σταθμό. «Θέλουμε να είναι φυσιολογικό να φέρνει κάποιος το μωρό του σε μια συνάντηση», λέει ο Σίλβα.
Πέρα πάντως από το ντιζάιν και την ατμόσφαιρα, αυτό που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι η αίσθηση της κοινότητας και οι ευκαιρίες που έχει δημιουργήσει το «Second Home». Μόνο το 6% των ταχύτατα αναπτυσσόμενων μικρών επιχειρήσεων δημιουργούν πάνω από το 60% των νέων θέσεων εργασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο και η εμμονή του Σίλβα δεν έχει να κάνει τόσο με το ντιζάιν του χώρου εργασίας όσο με το να δίνεται η ευκαιρία να συναντιούνται οι κατάλληλοι άνθρωποι και να δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για αυτή την «υπέρ-ανάπτυξη», κάτι που το «Second Home» το κάνει πράξη μετά από χρόνια σκέψης.
«Η “διασταυρούμενη επικονίαση” είναι κάτι το ιδιαίτερο για το Λονδίνο, αλλά δεν συμβαίνει τυχαία», λέει ο Σίλβα, καθισμενος στο βιβλιοπωλείο του όπου, φυσικά, τα βιβλία είναι διατεταγμένα γύρω από θέματα και ιδέες, και όχι σύμφωνα με συμβατικές κατηγορίες.
«Αν αφήναμε ελεύθερη την αγορά, το “Second Home” θα είχε γεμίσει από εταιρείες τεχνολογίας, αλλά το έχουμε επιτρέψει μόνο στο 10%. Οι υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, όπως δικηγόροι, λογιστές και επενδυτές, αποτελούν το 20%, ενώ το 15% είναι φιλανθρωπικές και μη κερδοσκοπικές. Έχουμε τους Help Refugees δίπλα στην Ernst & Young, και την TaskRabbit δίπλα σε μια φιλανθρωπική οργάνωση που εργάζεται για γυναίκες στην Αφρική».
Δύο «κοινοτικοί διοργανωτές» πλήρους απασχόλησης βοηθούν την επικοινωνία μεταξύ των εταιρειών, ενώ τα τακτικά σεμινάρια «Be Better» που διοργανώνονται από τα μέλη καλύπτουν θέματα όπως το κέντημα, η διατροφή, το μέλλον του Blockchain –ψηφιακά νομίσματα με πιο γνωστό το Bitcoin- και η «επιστήμη της ενσυνειδητότητας» (mindfulness).
Φαίνεται ότι αυτό το ανακάτεμα έχει αποδώσει: το 75% των εργαζομένων στο κτίριο λένε ότι συνεργάστηκαν με άλλα μέλη, ενώ οι ομάδες που έχουν την έδρα τους εδώ έχουν μεγαλώσει 10 φορές ταχύτερα από τον εθνικό μέσο όρο, σύμφωνα με έρευνα του «Second House». Ένα καλό παράδειγμα είναι οι Αμιντ Γκούντκα και Χέιντεν Γουντ που άρχισαν να δουλεύουν στο «Spitalfields» από τη στιγμή που άνοιξε. Τριάμισι χρόνια αργότερα, η εταιρεία τους «Bulb» με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας απασχολεί 90 υπαλλήλους και φέτος πρόκειται να φτάσουν τους 150 γι’ αυτό και κατέλαβαν μισό όροφο του κτιρίου.
«Δεν θα είχαμε μεγαλώσει τόσο γρήγορα αν δεν είχαμε εγκατασταθεί εδώ», παραδέχεται ο Γκούντκα, «Έχουμε κάνει τόσο πολλές σχέσεις και μπορούμε να προσλάβουμε τους καλύτερους ανθρώπους, λόγω του χώρου. Οι άνθρωποι θέλουν να προσκαλούν τους φίλους τους για ένα ποτό εδώ. Και δεν μπορείτε να το πείτε αυτό για πολλά γραφεία».