Ποια είναι τα σπουδαιότερα πολιτικά αεροσκάφη από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν ταξιδεύουν στους αιθέρες; Τι τα έκανε να ξεχωρίσουν από τα υπόλοιπα; Είναι η τεχνολογία και οι δυνατότητες τους ή ο μύθος που τα συνοδεύει και συνδέεται με τις αντίστοιχες εποχές; Από τότε που οι επιβατικές πτήσεις ήταν πανάκριβες, μέχρι τις μέρες που οι εταιρείες χαμηλού κόστους καθιστούν πολύ πιο προσιτές τις αεροπορικές μεταφορές, οι άνθρωποι δεν έχουν πάψει να θαυμάζουν τα αεροπλάνα.
Η βρετανική Telegraph, κάνοντας μια μεγάλη αναδρομή, όχι από τo 1903, όταν οι αδελφοί Ράιτ πραγματοποίησαν την πρώτη πτήση, αλλά από τη δεκαετία του 1940 και το πρώτο μαζικής παραγωγής επιβατικό αεροπλάνο. Διάλεξαν όσα θεωρούν ότι έγραψαν Ιστορία. Η λίστα των δέκα αεροσκαφών από το τέλος προς την αρχή:
♦ 10 Το θρυλικό Lockheed Constellation ήταν το πρώτο ευρείας παραγωγής επιβατικό αεροσκάφος. Παρουσιάστηκε στις ΗΠΑ το 1943, μέσα στη φωτιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το παρατσούκλι του ήταν Connie και κυκλοφόρησε και σε παραλλαγή για στρατιωτική χρήση. Ηταν ένα τετρακινητήριο αεροσκάφος με έλικες και σφράγισε την πρώτη σειρά πολιτικών αεροσκαφών με συμπίεση καμπίνας. χαρακτηριστικό που από την εποχή εκείνη και μετά άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως. Παρήχθησαν 856 αεροσκάφη σε διάφορες παραλλαγές (όπως το Super Constellation της παρακάτω φωτογραφίας). Μπορούσε να μεταφέρει έως 109 επιβάτες.
♦ 9 To De Havilland Comet διήνυσε μια διαδρομή σχεδόν μισού αιώνα, από το 1952 που παράχθηκε το πρώτο αεροσκάφος έως το 1997 που αποσύρθηκε το τελευταίο. Κυκλοφόρησαν 114 τέτοια αεροπλάνα, τα οποία μπορούσαν να μεταφέρουν έως 76 επιβάτες. H βρετανική βιομηχανία κατασκευής αεροπλάνων de Havilland (1920-1963) κατάφερε να το παρουσιάσει το 1952 και ήταν το πρώτο επιβατικό αεροσκάφος με κινητήρες τζετ. Εγινε το καμάρι της Βρετανίας.
Η βασίλισσα Ελισάβετ ήταν ανάμεσα στους πρώτους VIP επιβάτες, σε μια ειδική πτήση τον Ιούνιο του 1953. Η Τelegraph τονίζει ότι «οι σύγχρονες επιβατικές πτήσεις δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν χωρίς το Comet». Οι πρώτες εκδόσεις του συνδέθηκαν με προβλήματα και δυστυχήματα, αλλά από την παρουσίαση του Comet 4, το 1958, εγκαινιάστηκε ουσιαστικά η εποχή των τζετ αεροπλάνων. Το Comet ήταν το πρώτο αεροσκάφος που εκτελούσε το δρομολόγιο Λονδίνο – Νέα Υόρκη, με μια στάση στον Καναδά.
♦ 8 Το McDonnell Douglas DC-10 άρχισε να πετάει το 1971 και το τελευταίο αεροπλάνο αποσύρθηκε πριν από μια δεκαετία, το 2014. Κατασκευάστηκαν συνολικά 386 αεροσκάφη τζετ, που μπορούσαν να μεταφέρουν μέχρι 399 επιβάτες. Η βρετανική εφημερίδα θυμίζει ότι τα πρώτα χρόνια χαρακτηρίστηκαν από προβλήματα ασφάλειας και αεροπορικά δυστυχήματα. Ωστόσο η αξιοπιστία του βελτιώθηκε σημαντικά με την πάροδο των ετών. Αποτελεί ένα εμβληματικό επιβατικό αεροσκάφος, εν μέρει λόγω της ασυνήθιστης τοποθέτησης του τρίτου από τους τρεις κινητήρες του, ο οποίος δεν βρισκόταν κάτω από τα φτερά, αλλά πάνω από την κύρια άτρακτο, στο κάτω μέρος του ουραίου πτερυγίου. H McDonnell Douglas συγχωνεύτηκε με την Boeing το 1997 και έπαψε να υπάρχει ως επωνυμία.
To φιλμάκι της παρουσίασης και της πρώτης πτήσης του McDonnell Douglas DC-10, το 1970 (Youtube/Classic Airliners & Vintage Pop Culture):
♦ 7 Το Airbus A380 είναι ήδη ένα ιστορικής σημασίας αεροσκάφος και ένα κατασκευαστικό επίτευγμα της ευρωπαϊκής αεροναυπηγικής βιομηχανίας. Το κολοσσιαίο δημιούργημα της Airbus άρχισε να πετάει πριν από 17 χρόνια και αποτελεί το μεγαλύτερο επιβατικό αεροσκάφος στον κόσμο και το μοναδικό διώροφο στο πλήρες μήκος του. Οπως θυμίζει η Telegraph, η Airbus ξεκίνησε τον σχεδιασμό του το 1988 με στόχο να κατασκευάσει τον αντίπαλο του Boeing 747. Tο ενδιαφέρον για την πρώτη του πτήση –αυτή της Singapore Airlines από τη Σιγκαπούρη προς το Σίδνεϊ στις 25 Οκτωβρίου 2007– ήταν τόσο μεγάλο που τα εισιτήρια πωλήθηκαν μέσω φιλανθρωπικής δημοπρασίας και ένας επιβάτης πλήρωσε 100.380 δολάρια για μια θέση.
Το μέγεθός του αποτέλεσε όμως πρόβλημα. Είναι τόσο μεγάλο (χωράει ως και 853 επιβάτες) που οι αεροπορικές εταιρείες δυσκολεύτηκαν να το καταστήσουν οικονομικά βιώσιμο. Κατά την πανδημία πολλοί αερομεταφορείς αναγκάστηκαν να κλειδώσουν τα Α380 σε υπόστεγα. Η παραγωγή του αεροσκάφους σταμάτησε τον Δεκέμβριο του 2021, όταν η τελευταία εναπομείνασα παραγγελία βγήκε από τη γραμμή παραγωγής. Ηταν το 254ο σούπερ τζάμπο του είδους του.
♦ 6 Το Airbus A300, που παρουσιάστηκε το 1974, είχε και αυτό μια πρωτιά. Ηταν το πρώτο δικινητήριο αεροσκάφος διπλού διαδρόμου. Συνολικά 561 δικινητήρια αεροσκάφη έχουν πουληθεί. Ηταν ικανά να μεταφέρουν μέχρι 281 επιβάτες σε μεσαίες αποστάσεις. Σταμάτησε να παράγεται το 2007, ωστόσο 197 αεροσκάφη πετούν ακόμη.
Ενα τρομερό δυστύχημα που δεν οφειλόταν στο αεροσκάφος έχει συνδεθεί με την ιστορία του. Η πτήση 655 της Iran Air κατέπεσε στη θάλασσα στα Στενά του Ορμούζ στις 3 Ιουλίου 1988. Καταρρίφθηκε από ένα ζεύγος πυραύλων εδάφους-αέρος που εκτοξεύθηκαν από το αμερικανικό καταδρομικό πλοίο κατευθυνόμενων πυραύλων USS Vincennes κατά τη διάρκεια μιας περιόδου έντασης στον Περσικό Κόλπο. Οπως θυμίζει η Telegraph, το Πολεμικό Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών επικαλέστηκε λανθασμένη αναγνώριση, ενώ το Ιράν άφησε υπονοούμενα περί κακόβουλης ενέργειας. Χάθηκαν και οι 290 ψυχές που βρίσκονταν μέσα στο Airbus A300.
Η μετεξέλιξη…
Ηδη από το 1987 η Airbus κυκλοφόρησε την τετρακινητήρια εκδοχή της σειράς, τα A340-200 και A340-300. Η Ολυμπιακή Αεροπορία αγόρασε τέσσερα Αirbus A340-300 το 1999 και δύο από αυτά πουλήθηκαν τη δεκαετία των μνημονίων (2014), αφότου είχαν μείνει επί χρόνια παροπλισμένα χάνοντας την αξία τους. Πολλοί Ελληνες που έχουν ταξιδέψει με αυτά θυμούνται ότι ήταν εξαιρετικά αεροπλάνα, ιδίως στα υπερατλαντικά ταξίδια.
♦ 5 Το Boeing 787 άρχισε να πετάει το 2011 και παραμένει ένα πολύ εμπορικό αεροσκάφος, που μπορεί να μεταφέρει έως και 330 επιβάτες. Στη σύγχρονη εποχή οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: ήδη έχουν κατασκευαστεί 1.111 αεροπλάνα. Οπως σημειώνει η βρετανική εφημερίδα, τη δεκαετία του 1990, καθώς το άλλοτε κυρίαρχο 747 άρχισε να κλείνει τον κύκλο του, τα στελέχη της Boeing κατέληξαν μετά από πολλές συσκέψεις στο 787 Dreamliner. Ενα δικινητήριο αεροσκάφος που, παρότι μικρότερο, αντικαθιστά στους αεροπορικούς στόλους τα παλαιά Jumbo 747, καθώς μπορεί να εκτελέσει υπερατλαντικές πτήσεις. Είναι ελαφρύτερο και πιο οικονομικό από τα παλαιότερα αεροσκάφη της εταιρείας, παρέχει υψηλότερη ποιότητα αέρα στην καμπίνα και διαθέτει τα μεγαλύτερα παράθυρα από οποιοδήποτε άλλο αεροσκάφος.
♦ 4 To Βοeing 737 δεν χρειάζεται και πολλές συστάσεις. Πολλοί το θεωρούν το πιο επιτυχημένο επιβατικό αεροσκάφος στην Ιστορία. Από το 1968 που κυκλοφόρησε, με πρώτο πελάτη τη Lufthansa, μέχρι σήμερα έχουν κατασκευαστεί συνολικά –κρατηθείτε– 11.685 δικηνητήρια τζετ αεροσκάφη, που μπορούν να χωρέσουν έως και 230 επιβάτες για μεσαίες αποστάσεις. Ειδικοί του κλάδου έχουν υπολογίσει πως οποιαδήποτε στιγμή, όπως αυτή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, πάνω από 1.200 Βοeing 737 πετούν στους ουρανούς πάνω από τη Γη.
Μετά από 56 χρόνια και 22 παραλλαγές που κατέληξαν στην τελευταία, τη σειρά των 737 ΜΑΧ (θα επανέλθουμε), ήταν αναμενόμενο, όπως αναφέρει η Telegraph, το αεροσκάφος να έχει στο ιστορικό του και συμβάντα. Μέχρι το τέλος του περασμένου έτους, το 737 είχε εμπλακεί σε 529 ατυχήματα και περιστατικά. Αναμέσά τους το μοιραίο Βοeing 737-300 της κυπριακής εταιρείας Helios Airways που κατέπεσε σε λόφο στο Γραμματικό της Αττικής παρασύροντας στον θάνατο τους 115 επιβάτες του και τα έξι μέλη του πληρώματος, Ηταν 14 Αυγούστου 2005.
Σύμφωνα, ωστόσο, με τη βρετανική εφημερίδα, τίποτα δεν προκάλεσε μεγαλύτερη ζημιά στην Boeing όσο τα δύο διαδοχικά δυστυχήματα που οδήγησαν στην παγκόσμια καθήλωση του 737 MAX. Αυτά του Μαρτίου του 2019 (συντριβή αεροσκάφους της Lion Air) και του Δεκεμβρίου του 2020 (συντριβή αεροσκάφους της Ethiopian Airlines). Και οι δύο καταστροφές, που οδήγησαν στον θάνατο 346 ανθρώπους, αποδόθηκαν σε δυσλειτουργίες του Συστήματος Ενίσχυσης Χαρακτηριστικών Ελιγμών (MCAS) του 737 MAX, το οποίο προορίζεται για τη σταθεροποίηση του αεροσκάφους, αλλά κατά λάθος έσπρωξε τα αεροσκάφη σε βουτιά με τη μύτη. Η Boeing διόρθωσε το πρόβλημα, αλλά έχασε περίπου 60 δισ. δολάρια εξαιτίας της ακύρωσης περίπου 1.200 παραγγελιών.
Δείτε στο παρακάτω βίντεο πώς και γιατί η Boeing τοποθέτησε το μοιραίο σύστημα στο 737 (Youtube/Vox):
♦ 3 Το Airbus A320, το οποίο επέλεξε και δικαιώθηκε και η «δική» μας Aegean Airlines, αποτέλεσε το ευρωπαϊκό αντίπαλον δέος στο Boeing 737. Δικινητήριο και μεσαίων αποστάσεων, ανήκει και αυτό στα μπεστ σέλερ αεροσκάφη, καθώς από το 1988 που παρουσιάστηκε η πρώτη γενιά μέχρι και σήμερα έχουν κατασκευαστεί συνολικά 11.328. Ο αριθμός των επιβατών φτάνει τους 186 για το αρχικό μοντέλο και ανέβηκε στους 230 για το A321. Σύμφωνα με την Telegraph, το Airbus A320 έχει καταστεί «ένα από τα αληθινά αξιόπιστα μοντέλα της σύγχρονης αεροπορίας στη μεσαία κατηγορία».
Τον Οκτώβριο του 2019 έγινε το επιβατικό αεροσκάφος με τις περισσότερες πωλήσεις όλων των εποχών (σε ό,τι αφορά τις παραδόσεις και τις μελλοντικές παραγγελίες), κλέβοντας το στέμμα από το Boeing 737. Η βρετανική εφημερίδα τονίζει ότι το ιστορικό ασφαλείας του είναι αξιοθαύμαστο, καθώς ακόμη και το σοβαρότερο συμβάν, η πτώση του Airbus A321-231 της ρωσικής αεροπορικής εταιρείας Metrojet βόρεια του ορους Σινά στις 31 Οκτωβρίου 2015 (με 224 νεκρούς), οφειλόταν σε τρομοκρατική ενέργεια.
♦ 2 Το Concorde θα είναι πάντα το αεροπλάνο του μέλλοντος, και ας ανήκει ήδη στο παρελθόν. «Ελάχιστοι θα αρνούνταν ότι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα τεχνικά επιτεύγματα της Ιστορίας» τονίζει η Telegraph και προσθέτει πως, παρότι δεν ήταν το μόνο αεροσκάφος που πέτυχε την «υπερηχητική πτήση», το μυαλό όλων πάει σε αυτό. To αεροσκάφος που παρήγαγαν η British Aircraft Corporation και η Sud Aviation αποτελεί ένα υπόδειγμα αγγλογαλλικής συνεργασίας. Αρχής γενομένης από το 1976, παρήχθησαν 20 Concorde, που χωρούσαν έως 128 επιβάτες. Το τελευταίο σταμάτησε να πετάει το 2003.
Η εμβληματική πτήση ήταν αυτή που εκτελούσαν από τον Δεκέμβριο του 1977 η British Airways (BA) και η Air France από τη Νέα Υόρκη προς το Λονδίνο. To ρεκόρ ταχύτητας στο συγκεκριμένο δρομολόγιο με Concorde καταγράφηκε στις 7 Φεβρουαρίου του 1996: μια πτήση της BA κατάφερε να επιστρέψει από το αεροδρομιο JFK του Μεγάλου Μήλου στο Χίθροου της βρετανικής πρωτεύουσας σε μόλις δύο ώρες, 52 λεπτά και 59 δευτερόλεπτα.
Το Concorde είχε εξαιρετικό ιστορικό ασφάλειας μέχρι τη μοιραία ημέρα: στις 25 Ιουλίου 2000 η πτήση 4590 της Air France συνετρίβη λίγο μετά την απογείωσή της από το Παρίσι και το αεροδρόμιο Charles de Gaulle. Η αιτία της πτώσης ήταν ορισμένα μεταλλικά συντρίμμια στον διάδρομο (από όπου απογειώθηκε), ένα σκασμένο ελαστικό και μια επακόλουθη διάτρηση της δεξαμενής καυσίμων. Οπως θυμίζει η Telegraph, «το αεροπλάνο θα συνέχιζε να βρίσκεται σε υπηρεσία για άλλα τρία χρόνια, αλλά η εποχή του Concorde ουσιαστικά τελείωσε εκείνη την ημέρα».
Δείτε εδώ την ανάλυση του δυστυχήματος που έριξε την αυλαία των Concorde (YouTube/ Mentour Pilot):
♦ 1 Το Boeing 747 είναι ο αδιαφιλονίκητης νικητής, ή αλλιώς το σύμβολο των υπερατλαντικών ταξιδιών. Αν και πολύ πιο αργό από το Concorde (με τελική ταχύτητα 614 μίλια/ώρα αντί για τα 1.354 μίλια/ώρα του υπερηχητικού αεροσκάφους), σύμφωνα με την Telegraph «κανένα αεροπλάνο δεν είναι τόσο εμβληματικό για την εξέλιξη των αεροπορικών ταξιδιών, από μια πολυτέλεια για λίγους, σε ένα βασικό αγαθό διαθέσιμο σε όλους».
Από το 1970, που το τετρακινητήριο «θηρίο» με τη σκάλα και τον «ημιώροφο» άρχισε να πετάει, έως το 2022, έχουν κατασκευαστεί συνολικά 1.574 αεροσκάφη. Τα «Τζάμπο», όπως είναι το παρατούκλι του, μπορεί να μεταφέρει έως και 524 επιβάτες. Πετούν ακόμη αρκετά. Η γερμανική Lufthansa διαθέτει 27 Boeing 747 ενεργά στον στόλο της. Από τη στιγμή που βγήκε από το υπόστεγο της Boeing, στις 30 Σεπτεμβρίου 1968, το 747 αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς. Το τελευταίο, ένα 747-8F, παραδόθηκε στον αμερικανικό μεταφορέα φορτίου Atlas Air στις 31 Ιανουαρίου 2023. To «Τζάμπο» ήταν για δεκαετίες το μεγαλύτερο επιβατικό αεροσκάφος στον κόσμο, πριν το ξεπεράσει το Airbus A380.
Το ιστορικό ασφαλείας του αεροσκάφους είναι εξαιρετικό, ωστόσο εξαιτίας ανθρώπινων λαθών το 747 έχει συνδεθεί με τη μεγαλύτερη αεροπορική τραγωδία που έχει συμβεί ποτέ. Πρόκειται για τη σύγκρουση δυο αεροσκαφών 747 στον διάδρομο προσγείωσης του αεροδρομίου Los Rodeos της Τενερίφης στις 22 Μαρτίου 1977, εν μέσω πυκνής ομίχλης, που στοίχισε τη ζωή σε 583 επιβάτες και στο πλήρωμα των δύο αεροσκαφών (μόνο 61 επέζησαν).
Στην Ελλάδα τα Boeing 747 έχουν συνδεθεί με τα χρυσά χρόνια της Ολυμπιακής Αεροπορίας και τον Αριστοτέλη Ωνάση. Στο πρώην ανατολικό αεροδρόμιο του Ελληνικού οι περαστικοί έβλεπαν επί χρόνια παρατημένο το αγαπημένο Boeing 747-200 του Ωνάση, το «Olympic Eagle» (SX-OAB). Ανήκε στον στόλο της Ολυμπιακής Αεροπορίας από το 1973 έως το 1999, οπότε και εγκαταλείφθηκε. Στο εξής θα αποτελεί μόνιμο έκθεμα στη νέα του θέση, στο υπό αναμόρφωση πάρκο του Ελληνικού.
