Το καινούργιο μυθιστόρημα της Φρέια Μπέρι «The Dictator’s Wife» (Η σύζυγος του δικτάτορα), μελετά την παρουσία εντυπωσιακών γυναικών στο πλάι αυταρχικών ηγετών, και πώς χρησιμοποιούνται για να αμβλύνουν τη δημόσια εικόνα τους.
Η βρετανο-ινδή συγγραφέας επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα, αν εκτός από ακριβά ρούχα στις ντουλάπες τους, έχουν και αίμα στα χέρια τους.
«Οι κατήγοροι κάνουν άνω κάτω τις ντουλάπες μου, ελπίζοντας ότι θα βρουν σκελετούς, αλλά το μόνο που θα βρουν είναι όμορφα ρούχα», λέει η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, Μαρίτζα Πόπα, που δανείζεται μία φράση της Ιμέλντα Μάρκος, χήρα του δικτάτορα των Φιλιππίνων Φερδινάντο Μάρκος, καθώς ετοιμάζεται να δικαστεί για τα εγκλήματα του νεκρού συζύγου της.
Σύμφωνα με τη συγγραφέα, η Πόπα είναι ό,τι ήταν η Ιμέλντα για τον Μάρκος ή η Ελενα Τσαουσέσκου για τον Νικολάι: βελούδινο γάντι στη σιδερένια γροθιά των συζύγων τους, που μαλάκωνε την εικόνα τους.
Το κεντρικό ερώτημα του βιβλίου, όπως σημειώνει ο Guardian, είναι το κατά πόσον αυτές οι γυναίκες μπορούν να θεωρηθούν συνένοχες στα εγκλήματα των αντρών τους. Οι περισσότερες είναι θύματα μιας καταπιεστικής πατριαρχίας και δεν έχουν αληθινή πολιτική δύναμη. Εχουν όμως, λερώσει τα χέρια τους με αίμα;
Στο βιβλίο, η ιστορία ξεκινά μετά τη δολοφονία του συζύγου της Πόπα, ο οποίος ήταν θαυμαστής του Χίτλερ και δικτάτορας μίας ανατολικοευρωπαϊκής χώρας, της Γιανούσια. Η Πόπα είναι αντιμέτωπη με την θανατική ποινή, καθώς δικάζεται για συνέργεια στα εγκλήματα του συζύγου της. Την ιστορία αφηγείται ο δικηγόρος της, ο οποίος έχει γοητευθεί από την προσωπικότητά της, θυμίζοντας τον δημοσιογράφο που είχε πάρει συνέντευξη από την Ασμα αλ-Ασαντ, σύζυγο του δικτάτορα της Συρίας, για λογαριασμό του Vogue, προκαλώντας γενική κατακραυγή, καθώς «ξέπλενε» την σιδηρά κυρία ενός άγριου καθεστώτος, που ευθυνόταν για τον θάνατο χιλιάδων πολιτών του. Το κείμενο δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2011, έναν μήνα πριν την έναρξη του εμφυλίου πολέμου. Το περιοδικό το απέσυρε από το Ιντερνετ, αλλά αποσπάσματα δημοσιεύονται εδώ.
Ο δικηγόρος στο μυθιστόρημα αναρωτιέται ποια είναι η επιρροή αυτών των γυναικών, και αν η εμμονή των μίντια με τις κοσμικές τους εμφανίσεις, οι οποίες είναι συνήθως εντυπωσιακές, ή τις φιλανθρωπικές τους δραστηριότητες, κρύβει τις σκοτεινές πράξεις των συζύγων τους.
Μιλώντας στον Guardian, η 30χρονη συγγραφέας και πρώην δημοσιογράφος του Reuters, είπε ότι εμπνεύστηκε για τον χαρακτήρα της Πόπα, από διάφορες ισχυρές γυναίκες, όπως η Ασαντ, η Μάρκος, η Ελενα Τσαουσέσκου της Ρουμανίας και η Εβίτα Περόν. Υπάρχουν όμως και ψηφίδες από Πρώτες Κυρίες των ΗΠΑ, όπως η Τζιλ Μπάιντεν, η Μισέλ Ομπάμα και η Μελάνια Τραμπ.
Οι γυναίκες αυτές είναι παντρεμένες με άντρες που έχουν πολύ μεγάλη δύναμη, λέει η Μπέρι. «Είναι και αυτές στο κέντρο της ισχύος, αλλά ο ρόλος τους συχνά δεν είναι ξεκάθαρος».
Η ίδια προσθέτει ότι σκοπός του θεσμού της Πρώτης Κυρίας είναι να αμβλύνει την εικόνα του άντρα που είναι επικεφαλής. Κανείς δεν ξέρει τι γίνεται πίσω από τις κλειστές πόρτες. Πρόκειται για ανθρώπους που βρίσκονται υπό αδιάκοπη δημόσια παρακολούθηση. Ηθελα να εξερευνήσω τι συμβαίνει».
Η Μπέρι κάλυψε τις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ, όπου παρατήρησε τη σχέση Μελάνιας και Ντόναλντ Τραμπ.
«Μπορεί να μην θέλουμε να το παραδεχτούμε, όμως όταν μία ωραία γυναίκα στέκεται στο πλάι ενός ισχυρού άντρα, και συμφωνεί με ό,τι αυτός λέει, τον βοηθά, είτε μας αρέσει είτε όχι. Μαλακώνει την εικόνα του και την ξεπλένει ταυτόχρονα», είπε.
Η Μπέρι παραιτήθηκε από τη δουλειά της και πέρασε τρεις μήνες στην Ανατολική Ευρώπη κάνονας έρευνα για το βιβλίο της. Δεν παρέλειψε να επισκεφθεί το προεδρικό παλάτι του Τσαουσέσκου στο Βουκουρέστι, όπου ζούσε το ζεύγος όσο ήταν στην εξουσία και πριν την εκτέλεσή του, έπειτα από μία δίκη με συνοπτικές διαδικασίες.
Η Ελενα παρουσίαζε τον εαυτό της ως επιστήμονα, αλλά δεν ήξερε καν τα βασικά της χημείας, λέει η Μπέρι. Παρόλα αυτά, η βρετανική Βασιλική Ενωση Χημικών της έδωσε τιμητικό διδακτορικό πτυχίο!
«Το ρόδο της ερήμου» είχε αγκάθια
Ξαναγυρνώντας στην Ασαντ, η συγγραφέας μιλά για το δημοσίευμα του Vogue, που είχε τίτλο «Το ρόδο της ερήμου», και ο συντάκτης του, ο Μαξ Φίσερ, ξεκινούσε με διθυράμβους για κάποια που πλέον θεωρείται εγκληματίας πολέμου, όπως και ο σύζυγός της: «Η Ασμα Αλ-Ασαντ είναι εντυπωσιακή, νέα και πολύ κομψή – η φρεσκότερη και πιο ελκυστική από τις Πρώτες Κυρίες. Είναι ένας σπάνιος συνδυασμός: λεπτή και όμορφη, με μακριά άκρα, με ένα εκπαιδευμένο αναλυτικό μυαλό και ντύνεται έτσι ώστε να μην ξεχωρίζει. Το Paris Match την αποκαλεί “μία πηγή φωτός σε μία χώρα γεμάτη από σκιερές ζώνες. Είναι η Πρώτη Κυρία της Συρίας”»…
«Είναι πολύ δύσκολο να αντισταθείς σε μία μαγνητική προσωπικότητα και γοητεία. Στέκεται σε αυτά και παραβλέπεις τους φόνους του καθεστώτος, λίγο παραπέρα», λέει η Μπέρι.
Η συζήτηση φυσικά περιλαμβάνει τη Μελάνια Τραμπ, το μοντέλο από τη Σλοβενία, που παντρεύτηκε τον Τραμπ το 2005 και μετά από 11 χρόνια έγινε η αινιγματική Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ.
Για κάποιους, ήταν ένα θύμα παγιδευμένο σε χρυσό κλουβί, μια γυναίκα που δεν ήθελε να πιάσει το χέρι του συζύγου της ούτε να τον ακολουθήσει στον Λευκό Οίκο και άξιζε της συμπόνοιάς μας. Μέχρι και hashtag «#FreeMelania», δημιούργησαν κάποιοι στα social media.
Για άλλους όμως, ήταν μία σφίγγα, η σιωπή της οποίας ήταν ένα είδος βίας. Κάθε φορά που εμφανιζόταν στο πλευρό του Τραμπ, «νομιμοποιούσε», με τον τρόπο της, την επίθεσή του εναντίον της Δημοκρατίας. Είχε εξοργίσει πολύ κόσμο φορώντας και ένα μπουφάν από τα Zara, που έγραφε «Στα αλήθεια δεν με νοιάζει, σας νοιάζει εσάς;», όταν επισκέφθηκε ένα κέντρο κράτησης ανηλίκων προσφύγων στα σύνορα με το Μεξικό.
Η Μαίρη Τζόρνταν, βιογράφος της Μελάνια Τραμπ, λέει ότι ήταν πολύ πιο φιλόδοξη και κοντά στον Ντόναλντ Τραμπ από ό,τι άφηνε να εννοηθεί. Η Μπέρι συμφωνεί, λέγοντας ότι ήταν πολύ καλή στο να εξαφανίζεται πίσω από τα γυαλιά της και ότι μιλούσε μόνο όταν ήθελε. «Μπορεί να μιλούσε σπάνια, αλλά αυτό δεν σήμαινε ότι δεν έλεγε τίποτα».
Η ίδια σημειώνει ότι οι Πρώτες Κυρίες συχνά χρησιμοποιούν τη μόδα ως πανοπλία. «Αυτές οι γυναίκες μιλούν μέσω της μόδας. Μπορεί να θεωρείται σεξιστική και υποτιμητική από μερικούς, αλλά είναι μία γλώσσα και είναι αναγνωρίσιμη και χρησιμοποιείται ως εργαλείο από αυτές τις γυναίκες».
Στο βιβλίο της, περιγράφει την Πόπα ως «ένα μείγμα Ιωάννας της Λωραίνης και της Ιμέλντα Μάρκος: ταυτόχρονα θεά και θηλυκός διάβολος, πριγκίπισσα και τύραννος, μάρτυρας και σκύλα».
Η συγγραφέας δεν κρύβει ότι γράφοντας το βιβλίο, ανέπτυξε και συμπάθεια για αυτές τις γυναίκες. «Πώς τα κατάφεραν στον κόσμο των αντρών; Αυτές οι γυναίκες, αν έχαναν την εξουσία, μερικές φορές έχαναν και τη ζωή τους. Ηταν μία σκληρή μάχη για επιβίωση, ενώ έπρεπε ταυτόχρονα να είναι απόλυτα τέλειες, ήρεμες και θηλυκές. Αλλωστε, ως συγγραφέας, πρέπει να δείχνεις και συμπάθεια στους χαρακτήρες σου. Δεν μπορείς να είσαι μόνο επικριτική. Ηθελα ο αναγνώστης να γοητευθεί και λίγο από την Πόπα όχι μόνο να την φοβάται ή να την μισεί».