Συνήθως είναι ένα πρόβλημα τον Σεπτέμβριο. Όμως η πανδημία το άλλαξε και αυτό. Ύστερα από πολλούς μήνες αναγκαστικής απουσίας από τα σχολεία τους —η Ελλάδα κατέχει δυστυχώς ένα από τα πανευρωπαϊκά ρεκόρ κλειστών σχολικών μονάδων λόγω κορονοϊού— η συνηθισμένη νευρικότητα για την επιστροφή στο σχολείο που παρατηρείται τέλος καλοκαιριού, εκτιμάται ότι επιστρέφει αυτόν τον Μάιο. Και είναι λογικό: ακόμα και σε μια κανονική χρονιά, τα σχολεία κλείνουν τρεις μήνες για το καλοκαίρι, όσους δηλαδή ήταν κλειστά για το τελευταίο lockdown (τα Δημοτικά στην Ελλάδα έκλεισαν στις 11 Φεβρουαρίου και ανοίγουν 10 Μαΐου).
Μαθητές που πρόκειται να πάνε στο σχολείο, «εκφράζουν ανησυχίες για ασθένεια, μικρόβια και για το αν θα μπορούν να βλέπουν τους παππούδες τους αν επιστρέψουν στο σχολείο», λέει η Μούνια Κάνα, κλινική ψυχολόγος και ερευνήτρια στο Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας στις ΗΠΑ, μιλώντας πριν από λίγο καιρό στη Wall Street Journal. Ας δούμε τι συμβουλεύει η επιστήμη:
Ηρεμήστε και ακούστε τα παιδιά
Κατ΄αρχάς οι γονείς πρέπει να αντιμετωπίσουν τις δικές τους ανησυχίες. Είναι πολύ σημαντικό γονείς μικρότερων παιδιών «να επιδεικνύουν μια αίσθηση ηρεμίας και εμπιστοσύνης, αποδεικνύοντας ότι ο κόσμος είναι εντάξει, ότι είμαστε καλά, ακόμα κι αν υπάρχουν αμφιβολίες για το αν μπορούμε να τριγυρίζουμε από δω κι από κει», λέει η δρ Κάνα και σημειώνει ότι η διάθεση είναι μεταδοτική, οπότε ένας ήρεμος γονέας είναι πιο πιθανό να έχει ένα ήρεμο παιδί.
Η αμερικανίδα ψυχολόγος συμβουλεύει επίσης τους γονείς να ακούνε προσεκτικά τους φόβους των παιδιών τους: «Μείνετε όσο πιο ψύχραιμοι μπορείτε. Αρχίστε να μιλάτε για τις ανησυχίες τους και όχι για τις δικές σας», λέει. Στη συνέχεια, κάντε μια παύση -η δρ Κάνα την αποκαλεί «κανόνα των 10 δευτερολέπτων»- και μετά κάντε του ερωτήσεις πριν «ορμήσετε να διορθώσετε ή να ηρεμήσετε» το παιδί. Με αυτόν τον τρόπο θα πάρετε περισσότερες πληροφορίες και θα δώσετε στα παιδιά την ευκαιρία να λύσουν μόνα τους προβλήματα -όπως τι να κάνουν αν ένας φίλος πλησιάσει πολύ κοντά τους. Με τον τρόπο αυτό «τους ξαναδίνετε τον έλεγχο και τα διαβεβαιώνετε ότι είναι ικανά για πολλά πράγματα».
Βοηθήστε τα να επικεντρωθούν σε αυτό που μπορούν να ελέγξουν
Η δρ Κάνα συμβουλεύει τους γονείς να δείξουν στα παιδιά τους πρακτικά μέτρα ασφαλείας, όπως η χρήση μάσκας, το πλύσιμο των χεριών και η απόσταση από άλλα άτομα. Εάν τα παιδιά ανησυχούν ότι μπορεί να αρρωστήσουν ή να αρρωστήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, επισημάνετε «πώς οι άνθρωποι μένουν ασφαλείς στην οικογένεια», λέει η Αν Μαρί Αλμπάνο, καθηγήτρια ιατρικής ψυχολογίας και ψυχιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο Irving του Πανεπιστημίου Κολούμπια στη Νέα Υόρκη.
Και όταν πρόκειται για άγχος σχετικά με πιθανές απογοητεύσεις, όπως η ακύρωση αγώνων ή αποκριάτικων πάρτι, η δρ Αλμπάνο προτείνει στους γονείς πρώτα να κατανοήσουν και να συμμεριστούν τα συναισθήματα των παιδιών τους με φράσεις όπως: «Ναι, αυτό θα ήταν πραγματικά δυσάρεστο», και στη συνέχεια να τα βοηθήσουν να βρουν τρόπους προσαρμογής. Για ένα ακυρωμένο παιχνίδι ποδοσφαίρου, για παράδειγμα, ρωτήστε τα «με τι τρόπους θα μπορούσατε να συγκεντρώσετε τα μέλη της ομάδας σας» με ασφάλεια, λέει.
Επιβάλλετε καλές ρουτίνες
Τώρα είναι η ώρα να επιστρέψετε σε ένα κανονικό πρόγραμμα ύπνου, λέει Τζιλ Ερενραϊχ-Μέι, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι. Ο ύπνος αργά το βράδυ και μάλιστα όταν δεν είναι αρκετός έχει συνδεθεί με άγχος στα παιδιά. Η καλή διατροφή και η τακτική σωματική άσκηση είναι επίσης βασικά, λέει.
Εξάσκηση
Αυτή η σχολική χρονιά είναι πιθανό να φέρει μεγάλη αβεβαιότητα στα παιδιά. Αφιερώστε, λοιπόν, χρόνο για να «προετοιμαστείτε όσο καλύτερα μπορείτε», λέει η δρ Ερενραϊχ-Μέι. Προτείνει να πάτε με το παιδί σας και έναν φίλο του σε ένα περιβάλλον που θυμίζει το σχολικό, όπως για παράδειγμα η τοπική βιβλιοθήκη όπου «θα φοράτε τη μάσκα σας και ίσως καθίσετε να διαβάσετε ένα βιβλίο ή να χρησιμοποιήσετε τον υπολογιστή και μετά να πλύνετε τα χέρια σας», λέει. «Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να είναι το ένα δίπλα στο άλλο διατηρώντας παράλληλα μια ασφαλή απόσταση μεταξύ τους».
Σημειώνει επίσης ότι η έκθεση μας στα πράγματα που φοβόμαστε είναι ένα κρίσιμο στοιχείο της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας, που είναι η πιο κατάλληλη για την αντιμετώπιση των διαταραχών άγχους χωρίς φάρμακα.
Η Σούζαν Γουάιτ, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, ενθαρρύνει τους γονείς να δημιουργούν μικρές ομάδες παιδιών, έτσι ώστε να εξασκούνται φορώντας μάσκες και διατηρώντας τις σωστές αποστάσεις, ενώ εκείνοι είναι εκεί για να τα κατευθύνουν και να τους υπενθυμίζουν τι πρέπει να κάνουν. «Αυτό που φοβίζει πολλούς γονείς είναι ότι τα παιδιά θα επιστρέψουν στο σχολείο και εκείνοι δεν θα είναι σε θέση να τα καθοδηγούν», λέει η δρ Γουάιτ. Προτείνει επίσης τα παιδιά να εξασκηθούν σε τρόπους «υπεράσπισης και προστασίας» του εαυτού τους με παραδείγματα κοινωνικών καταστάσεων που μπορεί να προκύψουν την εποχή της πανδημίας όπως «τι λες αν κάποιος βγάλει τη μάσκα του;»
Ο Κρίστοφερ Κάρνεϊ, πρόεδρος του τμήματος Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νεβάδα, στο Λας Βέγκας, συμβουλεύει τους γονείς να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους στην πρωινή ρουτίνα τουλάχιστον μια εβδομάδα πριν αρχίσει το σχολείο: να σηκώνονται εγκαίρως, να ντύνονται και να ετοιμάζουν το σακίδιο τους (που τώρα θα έχει επίσης μάσκες και απολυμαντικά χεριών). Και αν είναι δυνατόν να περάσουν από το σχολείο πριν αρχίσουν τα μαθήματα: «Πολλές αίθουσες διδασκαλίας θα είναι πλέον διαφορετικές και η διαφορά θα φαίνεται», λέει ο δρ Κάρνεϊ.
Οι ψυχολόγοι ανησυχούν ιδιαίτερα για το πώς θα τα βγάλουν πέρα φέτος τα παιδιά που είχαν άγχος για το σχολείο ήδη πριν από την πανδημία ή δυσκολεύονταν να κάνουν φίλους και να τους κρατήσουν. Αυτοί οι μαθητές μπορεί να ανακουφίστηκαν όταν τα μαθήματα έγιναν εικονικά και τώρα, με τη νέα σχολική χρονιά, μπορεί να αισθανθούν έντονο άγχος όσον αφορά την αντιμετώπιση κοινωνικών καταστάσεων. Η πρακτική εξάσκηση λοιπόν είναι ιδιαίτερα σημαντική για αυτά τα παιδιά
Προετοιμαστείτε για αλλαγές
Ήδη, αρκετά σχολεία στις ΗΠΑ, στα οποία η χρονιά ξεκίνησε ήδη, αναγκάστηκαν να κλείσουν πάλι και να κάνουν μαθήματα online γιατί μετά τα τεστ υπήρξαν δάσκαλοι και μαθητές θετικοί στην Covid-19. Η δρ Αλμπάνο από το Κολούμπια προτείνει στους γονείς να είναι προετοιμασμένοι για μια τέτοια περίπτωση και να έχουν έτοιμες εκ των προτέρων (plan B…) εναλλακτικές λύσεις, όπως «μάθημα online για μια μικρή ομάδα παιδιών στην αυλή κάποιου», για την περίπτωση που το σχολείο μετακινηθεί πάλι στο Διαδίκτυο. «Διατηρήστε, επίσης, μερικές δραστηριότητες εικονικές, είτε πρόκειται για μάθημα μουσικής είτε για αριθμητική», λέει. Με αυτό τον τρόπο, εάν το σχολείο και τα φροντιστήρια κλείσουν, «δεν θα φαίνεται ότι χάνονται ξανά όλα», λέει.