O Ντόναλντ Τραμπ δεν υπήρξε ένας συνηθισμένος πρόεδρος των ΗΠΑ και είναι βέβαιο ότι ούτε στη δεύτερη θητεία του θα είναι τέτοιος. Γι’ αυτό και ο χειρισμός του από τους ξένους ηγέτες και τις αντιπροσωπείες τους δεν μπορεί να παρά να είναι διαφορετικός από όσα γνωρίζουν με βάση τα συμβατικά πρωτόκολλα ή τις αντιλήψεις που έχουν ήδη για αυτόν. Ο Economist μίλησε με αρκετούς ξένους διπλωμάτες και αμερικανούς αξιωματούχους που πέρασαν πολλές ώρες μαζί του κατά την πρώτη θητεία του και έχουν να δώσουν πολύτιμες συμβουλές στους μελλοντικούς συνομιλητές του.
Οταν οι παγκόσμιοι ηγέτες συναντούν τον Ντόναλντ Τραμπ, η κολακεία μπορεί να βοηθήσει, αλλά δεν είναι το «φάρμακο για όλα», προειδοποιούν.
Στην πραγματικότητα, γράφει ο Economist, οι συνομιλίες με τον Τραμπ είναι μια σοβαρή υπόθεση. Και βέβαια, υπάρχουν ανταμοιβές για τις κυβερνήσεις που τα πηγαίνουν καλά, όπως η Ιαπωνία. Στην πρώτη προεδρία του Τραμπ, οι ιαπωνικές εταιρείες αυτοκινήτων απέφυγαν τους τεράστιους δασμούς που κάποτε απείλησε να τους επιβάλει ο Τραμπ. Ο ίδιος συχνά γκρίνιαζε στους βοηθούς του ότι η Ιαπωνία «θα έπρεπε να πληρώνει δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο για το προνόμιο να φιλοξενεί τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις», αλλά δεν έθεσε ποτέ ένα τέτοιο επίσημο αίτημα στην ημερήσια διάταξη.
Η καλή τύχη της Ιαπωνίας αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στα δώρα που έλαβε ο Τραμπ από τον εκλιπόντα πρωθυπουργό της χώρας, Σίνζο Aμπε. Οι σχολιαστές θυμούνται ένα επιχρυσωμένο κλαμπ του γκολφ που του έδωσε, στην πρώτη τους συνάντηση, το 2016, στο Trump Tower και τους αγώνες γκολφ που έπαιξαν οι δύο άνδρες όλα αυτά τα χρόνια, ή τα αμερικανικά μπέργκερ που οι Ιάπωνες σέρβιραν στον Τραμπ κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στην Ιαπωνία, το 2019.
Αυτή, επισημαίνει ο Economist, ίσως είναι μια απλοϊκή εξήγηση: ο γάλλος ομόλογος του Τραμπ, Εμανουέλ Μακρόν, τον τάισε μπριζόλα και παγωτό στον Πύργο του Αϊφελ και τον πήγε σε στρατιωτική παρέλαση. Παρ’ όλα αυτά, όπως αναφέρουν πολλές πηγές, ο Τραμπ αντιπαθούσε τον Μακρόν, θεωρώντας τον «σνομπ» και «διδακτικό».
Ξένοι διπλωμάτες και αμερικανοί αξιωματούχοι παραθέτουν αρκετούς λόγους για τους οποίους η κολακεία από μόνη της δεν συγκινεί τον Τραμπ. Ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, λέει ένας διπλωμάτης, «δεν είναι ηλίθιος» και δεν μπορεί να «αποπλανηθεί» για να αλλάξει γνώμη. Ολοι συμφωνούν ότι ο Τραμπ έχει μικρή διάρκεια συγκέντρωσης και δεν διαβάζει τις σημειώσεις του. Είναι, συμπληρώνουν, ένας «νταής», που στήνει καβγάδες με τη βοήθεια επινοημένων γεγονότων και προκαλεί τους ξένους ηγέτες να τον αντικρούσουν.
«Παρακαλώ, μην το κάνετε, μην τον πατρονάρετε», ήταν η εγκάρδια συμβουλή που πρόσφερε ένας ανώτερος αμερικανός διπλωμάτης στις συμμαχικές κυβερνήσεις σχετικά με τον χειρισμό του Τραμπ, πριν από τη σύνοδο κορυφής των G7. Οσοι τον ξέρουν καλά, τον χαρακτηρίζουν από ανυπόμονο έως «τυφλό» στις λεπτές αποχρώσεις και λένε ότι χωρίζει τον κόσμο σε καλούς και κακούς, νικητές και ηττημένους. Αλλά δεν είναι χαζός, λένε όσοι τον έχουν δει επί το έργον, προσθέτοντας ότι λειτουργεί βάσει ενστίκτου και διαίσθησης και είναι πονηρός.
Ο αείμνηστος Αμπε είχε την ικανότητα να ηρεμεί τον Τραμπ. Η γραμμή καταγωγής του, ως εγγονός πρωθυπουργού, βοήθησε πολύ, διότι ο Τραμπ θαυμάζει τους ανθρώπους με ευγενή καταγωγή (ΣΣ. Ας το έχει υπόψιν ο δικός μας πρωθυπουργός…). Για τον ίδιο λόγο, εκτιμούσε ιδιαίτερα τις συναντήσεις του με την αυτοκρατορική οικογένεια της Ιαπωνίας και τη βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου, Ελισάβετ Β’.
Ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας ήξερε πώς να δίνει στον Τραμπ με χειροπιαστό τρόπο αυτό που εκείνος ήθελε. Γνωρίζοντας την αγάπη του αμερικανού προέδρου για τα οπτικά βοηθήματα, του έδωσε κάποτε έναν πολύχρωμο χάρτη της Αμερικής με σημειωμένες τις ιαπωνικές επενδύσεις που δημιουργούν θέσεις εργασίας σε διάφορες πολιτείες, μερικές με έντονο κόκκινο. Ο Τραμπ χάρηκε τόσο πολύ, που ζήτησε από το προσωπικό του Λευκού Οίκου να δημοσιεύσει τον χάρτη.
Υπάρχει ένας δεύτερος λόγος για τον οποίο η κολακεία δεν αλλάζει το μυαλό του Τραμπ. Οι βασικές πεποιθήσεις του για το εμπόριο και την εξωτερική πολιτική διαμορφώθηκαν τη δεκαετία του 1980 και είναι αδιαπέραστες από κάθε προσπάθεια αλλαγής. Με το πέρασμα των χρόνων, αρκετοί ξένοι ηγέτες παρουσίασαν πολύ σημαντικά επιχειρήματα για να πείσουν τον Τραμπ και τελείωσαν τις συναντήσεις τους μαζί του με τη βεβαιότητα ότι αυτά τα επιχειρήματα είχαν αποτέλεσμα. Στην επόμενη συνάντησή τους, ο Τραμπ είχε επανέλθει στην αρχική του άποψη.
Ο Ζεράρ Αρό, ο οποίος ήταν ο γάλλος πρέσβης στην Ουάσινγκτον από το 2014 έως το 2019, μιλάει στον Economist για μια βασική παγίδα: τη συνήθεια του Τραμπ να δείχνει ότι υποχωρεί όταν βαριέται. Περιγράφει ότι ο Μακρόν ξόδεψε μιάμιση ώρα, τον Απρίλιο του 2018, προσπαθώντας να πείσει τον οικοδεσπότη του να παραμείνει στο JCPOA, ένα σύμφωνο περιορισμού των πυρηνικών όπλων που επιτεύχθηκε με το Ιράν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Ομπάμα. Τελικά ο Τραμπ φάνηκε να συμφωνεί. Φεύγοντας από τον Λευκό Οίκο, ο γάλλος πρέσβης προέτρεψε το αφεντικό του να είναι «πολύ συνετό στις δηλώσεις του», διαισθανόμενος ότι μια αλλαγή γνώμης Τραμπ για το Ιράν δεν ήταν απίθανη. Εναν μήνα αργότερα, ο Τραμπ αποχώρησε από τη συμφωνία.
Η κολακεία μπορεί να κάνει τον Τραμπ δεκτικό στα λόγια ενός ηγέτη, αλλά μόνο εάν πιστεύει ταυτόχρονα ότι αυτός ο ηγέτης είναι ισχυρός. Οπως λέει ένας πρώην αξιωματούχος της κυβέρνησής του: «Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει φίλους. Σέβεται μόνο τους ανθρώπους με δύναμη». Για αυτόν τον αξιωματούχο, ο Τραμπ θεωρεί ότι οι ηγέτες είναι ισχυροί εάν ηγούνται σημαντικών χωρών και έχουν την πολιτική εξουσία να μετατρέπουν τις αποφάσεις τους σε πράξεις. Αυτοί που πήρε στα σοβαρά ήταν ο Αμπε, ο Ναρέντρα Μόντι της Ινδίας, ο Βλαντίμιρ Πούτιν της Ρωσίας και ο Σι Τζινπίνγκ της Κίνας.
Αντιθέτως, ο Τραμπ μισούσε τους πολιτικούς που δεν μπορούσαν να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους. Συμπεριέλαβε σε αυτόν την ομάδα τον Τζάστιν Τριντό του Καναδά, τον Μακρόν, την Ανγκελα Μέρκελ της Γερμανίας και όλους τους βρετανούς πρωθυπουργούς, από τον Μπόρις Τζόνσον έως την Τερέζα Μέι.
Οι σοφές κυβερνήσεις έμαθαν ότι ο Τραμπ έχει «πολύ ξεκάθαρη αίσθηση» της εντολής του από ένα αμερικανικό κοινό που θέλει να βάλει τα δικά του συμφέροντά πάνω από όλα. Ο Τραμπ είναι εξίσου μοναδικός όσο και πιο οικείος από ό,τι πολλοί σύμμαχοί του ήθελαν να παραδεχτούν αρχικά. Ο Αρό θυμάται μια συνάντηση στην οποία «ειλικρινά, αυτά που έλεγε ο Τραμπ δεν είχαν κανένα νόημα», αφήνοντας τους αμερικανούς βοηθούς να «κοιτάζουν τα παπούτσια τους».
Ερωτηθείς αργότερα, ο Μακρόν είπε στον πρέσβη του: «Ξέρετε, δεν υπάρχει τίποτα να καταλάβουμε από όλο αυτό. Αλλά είναι ο πιο ισχυρός άνθρωπος στη Γη». Ωστόσο, οξυδερκείς απεσταλμένοι κατάλαβαν ότι οι απόψεις του Τραμπ έχουν βαθιές ρίζες στην αμερικανική ιστορία. Είδαν «συνέχειες» με την προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα, του οποίου η ευγλωττία έκρυβε μια παρόμοια «κούραση με τους συμμάχους των ΗΠΑ».
Το ηθικό δίδαγμα από την πρώτη προεδρία Τραμπ είναι ότι οι κυβερνήσεις προσωποποιούν υπερβολικά τις σχέσεις τους με την Αμερική, λέει ένας διπλωμάτης, του οποίου οι συνάδελφοι είναι απασχολημένοι με τον σχεδιασμό για όλα τα ενδεχόμενα που μπορεί να προκύψουν από τη δεύτερη προεδρία. «Θα πρέπει να επικεντρωθούν περισσότερο σε αυτό που πρέπει να κάνουν για τον εαυτό τους», προτείνει στον Economist. Ο ίδιος ο Τραμπ πιθανώς θα συμφωνούσε.