Εντυπωσιακά κάθετη μείωση παρουσιάζουν τα εμφράγματα του μυοκαρδίου όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς ο φόβος του καρδιοπαθούς να βγει από το σπίτι και να πάει στο νοσοκομείο είναι μεγάλος. Ισως όμως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που είχαν θετικά αποτελέσματα στη μείωση των καρδιαγγειακών συμβάντων.
Και ενώ σε άλλη περίπτωση αυτό θα μπορούσε να αποτελεί το «καλό νέο της χρονιάς», καρδιολόγοι εκφράζουν έντονα την ανησυχία ότι ο φόβος του κορονοϊού μπορεί να έχει στοιχίσει ήδη πολλές ζωές σε ανθρώπους που παθαίνουν έμφραγμα και δεν πηγαίνουν στο νοσοκομείο. Ωστόσο, υπάρχουν και δεδομένα που ενισχύουν έντονα την άποψη ότι απλώς δεν παθαίνει εμφράγματα ο κόσμος.
«Εχουμε παρατηρήσει μεγάλη μείωση στα εμφράγματα του μυοκαρδίου από την έναρξη της επιδημίας. Οι ασθενείς, υπό τον φόβο ότι θα κολλήσουν κορονοϊό, ενδέχεται να αγνοούν τα συμπτώματα και να μην πηγαίνουν στο νοσοκομείο. Αυτή είναι η πρώτη μας σκέψη και ανησυχία. Ωστόσο, μπορεί και να έχουν μειωθεί μέχρι ένα βαθμό τα περιστατικά για άλλους λόγους, δηλαδή να συμβαίνει κάτι θετικό», εξηγεί στο Protagon ο Κώστας Τούτουζας, καθηγητής Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διευθυντής της πρώτης Καρδιολογικής Κλινικής στο «Ιπποκράτειο» νοσοκομείο.
Τον κώδωνα του κινδύνου κρούει και ο καθηγητής Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας Ιωάννης Γουδέβενος, ο οποίος τονίζει ότι «αρκετοί έχουν παρερμηνεύσει τη γενική οδηγία “μένω στο σπίτι και τηλεφωνώ στον γιατρό μου”, η οποία συστήνεται για την αποφυγή του συνωστισμού στα νοσοκομεία εξαιτίας του κορονοϊού».
Ωστόσο, για τους ασθενείς που έχουν αιφνίδια καρδιακά επεισόδια, που συνήθως εκδηλώνονται με έντονο πόνο στο στήθος, δεν μπορεί να ισχύσει ένας τέτοιος κανόνας.
«Οι καρδιολογικές κλινικές είναι άδειες. Πού πήγαν τα εμφράγματα; Πεθαίνουν στο σπίτι τους οι άνθρωποι; Μου έχουν τύχει εμένα περιστατικά. Μου τηλεφωνούν ασθενείς και μου λένε “έλα, γιατρέ, πονάω, δεν πάω σε νοσοκομείο”. Και τους λέω να τρέξουν γρήγορα σε εφημερεύον και να μην περιμένουν και δεν πάνε γιατί φοβούνται. Η πρώτη ώρα είναι η πιο σημαντική στο έμφραγμα. Το έμφραγμα δεν αντιμετωπίζεται στο σπίτι», εξηγεί ο κ. Γουδέβενος.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι όχι απλώς πρέπει να πηγαίνει άμεσα στο νοσοκομείο όποιος έχει συμπτώματα, αλλά να φτάνει και όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, διότι αν δεν αντιμετωπιστούν σύντομα, μετά θα έχουν πολλές επιπλοκές.
«Η αργοπορία στην αντιμετώπιση του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου έχει οδυνηρά αποτελέσματα διότι αυξάνονται οι θάνατοι, αλλά και οι επιπλοκές. Χρειάζεται ο ασθενής παραμονή στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας πιο πολλές ημέρες, ενώ πολλαπλασιάζεται ο κίνδυνος να αποκτήσει καρδιακή ανεπάρκεια, με επιπτώσεις στην πρόγνωσή του, στην ποιότητα της ζωής του», λέει ο κ. Τούτουζας.
Οι ανησυχίες ως πρώτη αντίδραση είναι φυσιολογικές, όμως μήπως τελικά πρόκειται όντως για καλά νέα; «Η δική μου αίσθηση και πολλών συναδέλφων μου, βέβαια, είναι ότι τα καρδιαγγειακά επεισόδια έχουν μειωθεί, καθώς σημαντικοί παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν μία τέτοια κατάσταση όπως είναι το εργασιακό στρες, η ρύπανση της ατμόσφαιρας, η κακή ποιότητα ύπνου κ.ά. δεν υφίστανται αυτήν την περίοδο», εξηγεί στο Protagon ο Λάμπρος Ζέλλος, θωρακοχειρουργός, διευθυντής Ιατρικής Υπηρεσίας του Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν».
Η πρώτη ώρα είναι η πιο σημαντική στο έμφραγμα. Το έμφραγμα δεν αντιμετωπίζεται στο σπίτι»
Οπως λέει ο ίδιος, αυτό γίνεται πιο ξεκάθαρο από τα τηλέφωνα που δεν… χτυπούν. «Τα άτομα που έχουν καρδιαγγειακές νόσους το γνωρίζουν. Αν αισθανθούν οποιαδήποτε αδιαθεσία, παίρνουν αμέσως τηλέφωνο τον γιατρό τους. Ακόμη και τα έκτακτα, γνωρίζουμε από την κλινική μας εμπειρία ότι τουλάχιστον ένα τηλέφωνο θα πάρουν να ζητήσουν βοήθεια και οδηγίες. Τα τηλέφωνα πλέον απλώς δεν χτυπούν, άρα πιθανότατα μειώθηκε ο αριθμός των καρδιαγγειακών συμβάντων, λόγω της εξαφάνισης των σοβαρών παραγόντων κινδύνου που τα προκαλούν», συμπληρώνει ο κ. Ζέλλος.
Μάλιστα, η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρει ότι το πρόβλημα είναι σοβαρό και παγκόσμιο. «Οσο εξελίσσεται η πανδημία που ζούμε, σε όλο τον κόσμο αναρωτιούνται: πού πήγαν όλα τα STEMI (εμφράγματα του μυοκαρδίου). Στην Ελλάδα υπάρχει η διάχυτη εντύπωση από ιατρούς σε όλες τις μεγάλες Καρδιολογικές Κλινικές, ότι τα έκτακτα περιστατικά και, κυρίως, τα εμφράγματα του μυοκαρδίου, έχουν μειωθεί εντυπωσιακά από την έναρξη της πανδημίας», υπογραμμίζει η ανακοίνωση που υπογράφουν επτά έλληνες καθηγητές Καρδιολογίας (Χαράλαμπος Βλαχόπουλος ΕΚΠΑ, Ιωάννης Γουδέβενος Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννης Κανακάκης, διευθυντής νοσ. «Αλεξάνδρα», Περικλής Νταβλούρος Πανεπιστήμιο Πατρών, Δημήτρης Τζιακάς, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, Κωνσταντίνος Τούτουζας ΕΚΠΑ και Κωνσταντίνος Τσιούφης ΕΚΠΑ).
Οι γιατροί επισημαίνουν ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην υποεκτίμηση των συμπτωμάτων και τονίζουν ότι η αντιμετώπιση των επειγόντων καρδιολογικών προβλημάτων, και κυρίως στο έμφραγμα του μυοκαρδίου, γίνεται κανονικά όπως και πριν την επιδημία της νόσου Covid-19.
Στη χώρα μας είναι προγραμματισμένες να ξεκινήσουν μελέτες από διάφορα καρδιολογικά κέντρα, με σκοπό να γίνει καταγραφή όλων των οξέων στεφανιαίων συνδρόμων κατά τη διάρκεια της πανδημίας και να συγκριθεί με περσινά δεδομένα στους αντίστοιχους μήνες. Επίσης, θα ερευνηθεί αν η πορεία των ασθενών ήταν η ίδια ή είχε διαφορές με την περσινή περίοδο.
Στον κόσμο
Οι ιστορίες είναι «παράξενα» όμοιες σε όλο τον κόσμο, καθώς η μείωση δεν έχει γίνει αισθητή μόνο στην Ελλάδα. Το ίδιο ακριβώς ερώτημα κάνουν χιλιάδες καρδιολόγοι σε όλο τον κόσμο.
Σύμφωνα με άρθρο του Χάρλαν Κρούμχολζ στους New York Times, «όλοι οι καρδιολόγοι διερωτώνται, πού πήγαν οι ασθενείς με τα εμφράγματα και τα εγκεφαλικά».
Ο ίδιος γράφει ότι συνήθως τρέχουν και αγωνιούν για να σώσουν ζωές από αυτές τις επείγουσες καταστάσεις και τώρα δεν υπάρχει καμία στα νοσοκομεία. Μάλιστα, η μείωση που έχουν παρατηρήσει οι συνάδελφοί του σε όλο τον κόσμο, φτάνει το 60%, ενώ σε κάποια νοσοκομεία έχει καταγραφεί και 80% μείωση των περιστατικών.
Στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Γέιλ όπου εργάζεται ο ίδιος, ενώ υπάρχουν αρκετά περιστατικά με κορονοϊό, πολλές κλίνες παραμένουν άδειες επειδή ασθενείς με άλλες παθήσεις δεν προσέρχονται στο νοσοκομείο.
Στην περιοχή της Λομβαρδίας, στην Ιταλία, τα ποσοστά των προσερχόμενων εμφραγμάτων μυοκαρδίου (με ανάσπαση του ST) μειώθηκαν κατά 70%. Υπάρχουν αναφορές από γιατρούς ότι τα εάν τα συμπτώματα δεν είναι τόσο σοβαρά, οι ασθενείς δεν καλούν το ασθενοφόρο επειδή φοβούνται.
Στην Ισπανία, η Ομάδα Εργασίας Επεμβατικής Καρδιολογίας της Ισπανικής Καρδιολογικής Εταιρείας προετοιμάζει ένα άρθρο που δείχνει μια πτώση των εμφραγμάτων κατά 40% στην Ισπανία.
Oι ασθενείς υπό τον φόβο ότι θα κολλήσουν κορονοϊό, αγνοούν τα συμπτώματα και δεν πηγαίνουν στο νοσοκομείο
Στη Μαδρίτη, η μείωση είναι ακόμα μεγαλύτερη, σύμφωνα με τους γιατρούς του νοσοκομείων της. Το 90% των νοσηλευομένων ασθενών στα περισσότερα νοσοκομεία της πρωτεύουσας είναι άτομα με Covid-19, ενώ η μείωση των εμφραγμάτων εκεί φτάνει το 80%.
Σε μεγάλη Καρδιολογική Κλινική της Μαδρίτης βλέπουν 3-4 ασθενείς με έμφραγμα εβδομαδιαίως, ενώ ο φυσιολογικός αριθμός θα ήταν περίπου τρεις ασθενείς κάθε μέρα.
Και αυτό είναι μόνο για τα εμφράγματα, γιατί δεν συμπεριλαμβάνονται άλλα οξέα στεφανιαία επεισόδια, όπως ασταθής στηθάγχη ή εμφράγματα χωρίς ανάσπαση του ST. Το πιθανότερο σενάριο που δίνεται από τους αρμόδιους γιατρούς είναι ότι οι άνθρωποι είναι τρομοκρατημένοι στο σπίτι, ώστε δεν εμφανίζονται στα τμήματα επειγόντων περιστατικών, τα οποία κατέρρευσαν εντελώς.
Στο Νοσοκομείο του Πανεπιστημίου George Washington στην Ουάσινγκτον, εκτιμάται ότι είχαν μόνο δύο ή τρεις περιπτώσεις εμφραγμάτων τις τελευταίες τρεις εβδομάδες, όταν συνήθως βλέπουν τρία εμφράγματα την εβδομάδα, με ετήσιο όγκο των 120-150 περιπτώσεων. Αυτό σε συνδυασμό με μια δραματική μείωση σε όλες τις εισαγωγές οξέων στεφανιαίων συνδρόμων.
Στην Ατλάντα, στο Emory University School of Medicine εκτιμάται ότι έχουν δει μια πτώση του αριθμού των εμφραγμάτων μεταξύ 20% και 50%. Αν και όπως αναφέρεται ότι πρόκειται για μια μόνο εκτίμηση ενός μήνα και όχι για «αξιόπιστα» στοιχεία, πρέπει πραγματικά να δούμε στο μέλλον τα δεδομένα από το Εθνικό Μητρώο Καρδιαγγειακών Δεδομένων κατά τη διάρκεια των πολλών μηνών που εκτιμάται ότι θα διαρκέσει αυτή η κρίση. Θα γίνουν έτσι κατανοητές οι επιπτώσεις που επιφέρει ο ίδιος ο ιός, οι αλλαγές στη συμπεριφορά των ανθρώπων και τα μέτρα της κοινωνικής αποστασιοποίησης στην εμφάνιση και θεραπεία των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου.
Στο Νοσοκομείο Καρδιάς και Θώρακος του Λίβερπουλ στην Αγγλία, στην τελευταία εφημερία αντιμετωπίσθηκαν τρία περιστατικά με έμφραγμα του μυοκαρδίου μεταξύ 5 και 10 μ.μ. και στη συνέχεια κανένα όλη τη νύχτα.
«Αυτό είναι ανήκουστο στο νοσοκομείο μας», ανέφεραν οι καρδιολόγοι. Ακόμη λιγότερες είναι οι επείγουσες διακομιδές για άλλα οξέα στεφανιαία σύνδρομα μεταξύ νοσοκομείων. Ο εφημερεύων καρδιολόγος ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «πραγματικά αισθανόμαστε την απουσία των εμφραγμάτων εκεί έξω».
Εξηγήσεις και θετικά σενάρια
Υπάρχουν πολλά σενάρια που ξεδιπλώνονται για να εξηγήσουν τις πιθανές αιτίες μείωσης στα ποσοστά εμφραγμάτων κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας. Τα πιο πιθανά που αναφέρει η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία είναι:
Η λήψη αυστηρών μέτρων ως προς την κυκλοφορία μπορεί να έχει μειώσει σημαντικά τα επίπεδα της ρύπανσης. Η μεγάλη μείωση κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, η απαγόρευση πολλών πτήσεων και η διακοπή λειτουργίας βιομηχανικών μονάδων έχουν οδηγήσει στην μείωση των επιπέδων τοξικών ουσιών και ίσως να συμβάλλει αυτή η αλλαγή στην ατμόσφαιρα στην μικρότερη εμφάνιση εμφραγμάτων, αναφέρει στην ανακοίνωσή της η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία.
Αλλη πιθανή εξήγηση είναι η μείωση του εργασιακού στρες, καθώς πολλοί πλέον δεν πηγαίνουν στην εργασία τους ή εργάζονται από το σπίτι. Οι συνθήκες αυτές είναι ευεργετικές για την αντιμετώπιση του καθημερινού άγχους και έτσι πιθανόν να μειώνονται τα εμφράγματα του μυοκαρδίου και γενικά τα έκτακτα καρδιακά προβλήματα. Επίσης, η παραμονή στο σπίτι λόγω των μέτρων που έχουν ληφθεί, μειώνει τη σωματική δραστηριότητα των ανθρώπων και έτσι δεν καταπονείται το καρδιαγγειακό σύστημα.
Πιθανώς, να κοιμόμαστε περισσότερο και οι καπνιστές αναγκαστικά να καπνίζουν λιγότερο, αναφέρουν οι έλληνες καρδιολόγοι. Η παραμονή στο σπίτι μπορεί να είναι επίσης ευεργετική για την καλύτερη συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή. Ιδιαίτερα οι καρδιοπαθείς είναι πιθανόν να είναι πιο συστηματικοί στη λήψη των φαρμάκων.
Προσοχή στη διατροφή και την ακινησία
Βέβαια, η επέκταση της παραμονής στο σπίτι με μειωμένη σωματική δραστηριότητα σε συνδυασμό με λιπαρή διατροφή και κατανάλωση αλκοόλ μπορεί στους επόμενους μήνες να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Ακόμα, η παρατεταμένη διάρκεια ισχύος στα μέτρα πρόληψης κατά της Covid-19, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του άγχους. Για αυτό πρέπει να προσέχουμε τη διατροφή μας, να προσπαθούμε να υποβαλλόμαστε σε σωματική άσκηση και να διατηρήσουμε τη ψυχική μας γαλήνη.
«Το σοβαρότερο όμως πρόβλημα και η ανησυχία όλων μας είναι μήπως οι ασθενείς αγνοούν τα συμπτώματά τους, υπό τον φόβο ότι θα κολλήσουν κορονοϊό εάν καλέσουν ασθενοφόρο ή καταλήξουν στο τμήμα επειγόντων περιστατικών. Η αργοπορία όμως στην αντιμετώπιση του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου έχει οδυνηρά αποτελέσματα διότι αυξάνονται οι θάνατοι, αλλά και οι επιπλοκές», υπογραμμίζει η ομάδα των ελλήνων καρδιολόγων.
Δεν είναι μόνο τα εμφράγματα
Οπως αναφέρει το άρθρο στους New York Times, δεν πρόκειται μόνο για εμφράγματα και εγκεφαλικά, αλλά και για άλλα επείγοντα περιστατικά που δεν προσέρχονται στα νοσοκομεία. Από σκωληκοειδίτιδες μέχρι οξείες νόσους της χοληδόχου κύστης, παθήσεις που έχουν έντονο πόνο, έχουν εξαφανιστεί επίσης από τα νοσοκομεία.
Το ίδιο ισχύει και για αρκετές άλλες παθήσεις, σύμφωνα με τον κ. Ζέλλο. «Γρίπη, βρογχίτιδες και άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού έχουν μειωθεί και αυτό χρονικά συμπίπτει με τα περιοριστικά μέτρα που λήφθηκαν λόγω της Covid-19. Υστερα από δύο εβδομάδες που είμαστε στο σπίτι, έχουν μειωθεί όλες οι επισκέψεις στα νοσοκομεία. Και ίσως είναι κάτι θετικό που θα πρέπει να διακρίνουμε μέσα όλο αυτό το αρνητικό κλίμα που ζούμε».