«Ε, αυτό είναι αδικία». Το λένε με το βλέμμα, γαβγίζοντας, καμιά φορά αντιδρώντας πιο βίαια, ενώ άλλοτε προτιμούν να μην πουν τίποτε για να ευχαριστήσουν το αφεντικό τους. Την αδικία, όμως, ξέρουν ότι την έχουν υποστεί. Κι αν έως σήμερα πιστεύαμε ότι οι σκύλοι οφείλουν αυτό το ισχυρό αίσθημα δικαιοσύνης, από το οποίο εμφορούνται, στην προαιώνια συγκατοίκηση με τους ανθρώπους, μια έρευνα της Κτηνιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου της Βιέννης έρχεται να αποδείξει ότι οι τετράποδοι φίλοι μας ήξεραν να ξεχωρίσουν το δίκαιο από το άδικο πολύ πριν μας αγαπήσουν και τους αγαπήσουμε.
Το πείραμα στο Wolf Science Center της αυστριακής πρωτεύουσας έγινε ως εξής: οι ερευνητές έφτιαξαν δύο ομάδες, μία από λύκους και μια άλλη από σκύλους, τους οποίους εκπαίδευσαν να πατάνε ένα κουμπί κάθε φορά που τους έδιναν φαγητό. Στη συνέχεια, ένας σκύλος και ένας λύκος τοποθετήθηκαν σε δυο γειτονικά κλουβιά για να έχουν οπτική επαφή. Κι εκεί έγινε το τεστ της αντίδρασης στην αδικία. Γιατί εκείνο που έπαιρνε σε αντάλλαγμα κροκέτες αντί για κρέας όπως το διπλανό του, σταμάτησε κάποια στιγμή να συνεργάζεται.
Η αντίδραση του λύκου, σημειώνει η Repubblica, ήταν πιο έντονη καθώς σταμάτησε να πατάει το κουμπί έπειτα από μόλις τρεις απόπειρες, ενώ η οργή του έφτασε στα ύψη όταν διαπίστωσε ότι, αντίθετα από τον σκύλο, δεν έπαιρνε τίποτε σε αντάλλαγμα παρά το πάτημα του κουμπιού. Τι έκανε τότε; Ξέσπασε πάνω στο κουμπί προσπαθώντας να το καταστρέψει.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η αντίδραση αυτή καταγράφηκε όταν το ένα από τα δυο ζώα είχε οπτική επαφή με την ευνοϊκή μεταχείριση που επεφύλασσαν οι ερευνητές στο άλλο. Αντίθετα, όταν ήταν μόνο του συνέχιζε να συμπεριφέρεται όπως είχε εκπαιδευτεί, χωρίς να αντιδρά σε εκείνες τις περιπτώσεις που δεν έπαιρνε αντάλλαγμα. Κι επειδή σκύλοι και λύκοι είχαν παρόμοια αντίδραση, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα δύο αυτά θηλαστικά είναι έτσι από χαρακτήρα – με άλλα λόγια, τ’ άδικο το ζούνε μέσα από την κούνια τους.
«Δεν ξέρω εάν μπορούμε να μιλήσουμε για αίσθηση δικαιοσύνης στους σκύλους. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι τους αποδίδουμε ιδιότητες και αξίες που είναι τυπικά ανθρώπινες» σημειώνει στην ιταλική εφημερίδα ο Λουίτζι Μποϊτάνι, ζωολόγος στο πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της Ρώμης. «Πάντως αλτρουιστικές συμπεριφορές δεν είναι καθόλου σπάνιες στο ζωικό βασίλειο. Κι αυτό επειδή οι συμπεριφορές αυτές συνδέονται με την προστασία του γενετικού τους θησαυρού». Ο ίδιος θυμάται στον Βόρειο Πόλο μια λύκαινα να μην φροντίζει το μικρό της και να αναλαμβάνει τη σωτηρία του η γιαγιά του.
Οι ερευνητές της Βιέννης παρατήρησαν ακόμη ότι το κοινωνικό στάτους των ζώων διαδραματίζει έναν κάποιο ρόλο στον «μεταβολισμό» της αδικίας που έχουν υποστεί: σκύλοι και λύκοι που ανήκαν στα ανώτερα στρώματα της αγέλης εμφανίστηκαν λιγότερο ανεκτικά απέναντι στην αδικία όταν ο παρτενέρ τους κατείχε μικρότερη θέση στην ιεραρχία. Ακόμη, οι οικόσιτοι σκύλοι ανέχονταν περισσότερο την αδικία έχοντας συνηθίσει από την εμπειρία της συγκατοίκησης με τα αφεντικά τους, αλλά κι επειδή θέλουν να τα ευχαριστούν. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει. Γι’ αυτό όποιος έχει περισσότερα από ένα σκυλιά, πρέπει να τα μεταχειρίζεται ισότιμα. Ακριβώς όπως θα έκανε ένας γονιός με τα παιδιά του.
Οι καλοί και οι κακοί
Χιμπατζήδες: Δεν τους αρέσει η άνιση κατανομή των ανταμοιβών. Αυτό συμπέραναν οι ειδικευμένοι ζωολόγοι στα πρωτεύοντα θηλαστικά, βασιζόμενοι σε έρευνα που διενήργησε το 2013 το Πανεπιστήμιο Emory της Ατλάντα στις ΗΠΑ.
Ελέφαντες: Τα παχύδερμα συμπεριλαμβάνονται στα είδη του ζωικού βασιλείου που παρουσιάζουν αλτρουιστική συμπεριφορά. Βοηθούν τα άτομα που βρίσκονται σε αδυναμία ή σε δυσκολία.
Δελφίνια: Τα θαλάσσια θηλαστικά δεν υποστηρίζουν μόνο τα νεογνά τους αλλά συχνά προσφέρουν βοήθεια σε τραυματίες ή σε άτομα που παρουσιάζουν δυσκολία στο κολύμπι και κινδυνεύουν να πνιγούν.
Κοράκια: Εχουν δώσει ακόμα και σημάδια απέχθειας στη συμπεριφορά τους απέναντι σε πτηνά του είδους τους, δηλαδή σε… κοράκια. Και σε πλείστες μελέτες έχουν διακόψει τη συνεργασία με τους ερευνητές.
