Μια κάμερα κατέγραφε τα πρώτα βήματα των Νιλ Αρμστρονγκ και Μπαζ Ολντριν την ώρα που έβγαιναν από την κάψουλα Eagle και γίνονταν οι πρώτοι άνθρωποι που πατούσαν στη Σελήνη. Καθώς ο Αρμστρονγκ έβγαινε από το σκάφος, τράβηξε έναν μοχλό για να ενεργοποιήσει την κάμερα από το εσωτερικό της κάψουλας – και έτσι πραγματοποιήθηκε η ιστορική μετάδοση σε ένα τηλεοπτικό κοινό 650 εκατομμυρίων θεατών.
Στη συνέχεια ο Αρμστρονγκ αφαίρεσε την κάμερα από το σκάφος και την έβαλε σε ένα τρίποδο στην επιφάνεια της Σελήνης, απαθανατίζοντας τις ενέργειες των δύο αστροναυτών ζωντανά, στο παγκόσμιο τηλεοπτικό υπερθέαμα της 20ης Ιουλίου 1969. Αλλά όταν οι δυο αστροναύτες επέστρεψαν στο Eagle, άφησαν την κάμερα πίσω – και αυτή παραμένει στη Σελήνη μέχρι σήμερα.
Δημοσίευμα του περιοδικού Smithsonian αναφέρει ότι η κάμερα δεν ήταν το μόνο αντικείμενο που δεν επέστρεψε στη Γη. Οι αστροναύτες του προγράμματος «Απόλλων» αναγκάστηκαν να περιορίσουν τα υλικά που έφερναν πίσω στο διαστημόπλοιό τους, έτσι ώστε αυτό να παραμείνει ελαφρύ για να χωρέσουν τα βαριά σεληνιακά πετρώματα και να εξοικονομήσουν καύσιμα για την επιστροφή τους – με τη βοήθεια μιας ζυγαριάς ακριβείας που βρισκόταν μέσα στην κάψουλα.
Ως αποτέλεσμα, καθεμία από τις έξι τοποθεσίες προσσελήνωσης των αστροναυτών του «Απόλλων» διαθέτει μια ποικιλία αντικειμένων που απορρίφθηκαν. Μεταγενέστερες αποστολές εγκατέλειψαν στη Σελήνη οχήματα σε μέγεθος σκαραβαίου της Volkswagen που λειτουργούσαν με μπαταρίες, διάφορα εργαλεία όπως λαβίδες και τσουγκράνες, ακόμη και δυο μπαλάκια του γκολφ που χτύπησε με το μπαστούνι του ο αστροναύτης του «Απόλλων 14» Αλαν Σέπαρντ στο σεληνιακό τοπίο.
Αυτά τα αντικείμενα αποτελούν μικρά κομμάτια της ιστορίας κατάκτησης του Διαστήματος. Πολλά επέστρεψαν στη Γη και σήμερα εκτίθενται σε μουσεία, αλλά όσα έμειναν πίσω κουβαλούν τις ιστορίες του προγράμματος «Απόλλων», των πληρωμάτων του και των ρομποτικών αποστολών των ΗΠΑ και άλλων χωρών. Πέρα από τα αντικείμενα, υπάρχουν ίχνη υποδημάτων των αστροναυτών, καθώς και τα αρχικά των ονομάτων τους σκαλισμένα στην επιφάνεια της Σελήνης.
Κατά μία έννοια η Σελήνη είναι ιδανικό μέρος για τη διατήρηση αντικειμένων. Χωρίς ανέμους και τρεχούμενο νερό, τα ευαίσθητα χαρακτηριστικά του τοπίου, όπως τα ίχνη των αστροναυτών, φαίνεται να έχουν παραμείνει ανέπαφα. Ωστόσο, καθώς οι αποστολές στη σεληνιακή επιφάνεια πληθαίνουν –με ήδη προγραμματισμένες πάνω από 100 έως το 2030– αυτά τα ιστορικά αντικείμενα κινδυνεύουν να χαθούν.
Οι μελλοντικοί επισκέπτες της Σελήνης ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να τα ανακτήσουν και να τα πουλήσουν παράνομα. Δεδομένης της σημασίας των ιστορικών τοποθεσιών του προγράμματος της NASA, τα αντικείμενα θα μπορούσαν να γίνουν στόχοι επιθέσεων με πολιτικά κίνητρα. Αλλά και όσα παραμείνουν στην επιφάνεια του φεγγαριού, κινδυνεύουν να καταστραφούν από μελλοντικές προσσεληνώσεις.
Προς το παρόν οι περισσότερες επερχόμενες αποστολές επικεντρώνονται στον σεληνιακό Νότιο Πόλο, και όχι στον Ισημερινό, όπου προσσεληνώθηκαν οι αποστολές του προγράμματος «Απόλλων», αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει στο μέλλον. Συνολικά 43 χώρες έχουν υπογράψει τη μη δεσμευτική «Συμφωνία Αρτεμις», που μεταξύ άλλων αναγνωρίζει τη σημασία της προστασίας των ιστορικών σεληνιακών τοποθεσιών – της «κληρονομιάς του έξω Διαστήματος», όπως αναφέρεται.
Κάποια αντικείμενα αφέθηκαν σκόπιμα στη Σελήνη και είναι άκρως συναισθηματικά – ανάμεσά τους μια Βίβλος και μια φωτογραφία της οικογένειας του αστροναύτη Τσαρλς Ντιουκ. Κάποια άλλα, όπως σακούλες εμετού, μαντηλάκια προσώπου, νυχοκόπτες και ωτοασπίδες, έχουν σαφώς μικρότερη αξία. Αλλά όλα μαρτυρούν ιστορίες θάρρους, ευρηματικότητας, εξερεύνησης και πρωτοφανών επιτευγμάτων.
Αυτές τις ημέρες συμπληρώνονται 55 χρόνια από τα πρώτα ανθρώπινα βήματα στη Σελήνη. Από τότε αστροναύτες περπάτησαν στο φεγγάρι άλλες πέντε φορές, με τελευταία το 1972, με την αποστολή «Απόλλων 17». Η NASA σχεδιάζει να αποβιβάσει ξανά αστροναύτες στη σεληνιακή επιφάνεια μέσα στα επόμενα χρόνια με την αποστολή «Αρτεμις 3» – ενώ και άλλες χώρες, αλλά και ιδιωτικές εταιρείες, προγραμματίζουν ταξίδια εκεί.
Το ιστορικότερο αντικείμενο στην επιφάνεια της Σελήνης είναι αδιαμφισβήτητα οι αμερικανικές σημαίες, που οι αστροναύτες των αποστολών του «Απόλλων» στερέωσαν στις διάφορες τοποθεσίες προσσελήνωσής τους μετά από σχετική απόφαση του αμερικανικού Κογκρέσου. Οι ειδικοί του Διαστήματος πιστεύουν ότι οι αστερόεσσες πλέον έχουν ξεβάψει σε ένα ξεπλυμένο λευκό χρώμα, λόγω του σκληρού περιβάλλοντος της σεληνιακής επιφάνειας.
Σκάφος της NASA που περιφέρεται γύρω από τη Σελήνη έχει φωτογραφήσει όλες τις σημαίες –πλην μίας– άθικτες στα σημεία που αρχικά στερεώθηκαν. Μόνο η πρώτη αστερόεσσα του «Απόλλων 11» φαίνεται να είναι πεσμένη, επιβεβαιώνοντας την αναφορά του Ολτριν από το 1969, σύμφωνα με την οποία η εξάτμιση από τον κινητήρα της σεληνακάτου κατέρριψε τη σημαία καθώς εκείνος και ο Αρμστρονγκ αποχωρούσαν από την επιφάνεια της Σελήνης.
Η σεληνιακή διαστημική στολή του Αρμστρονγκ εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος. Αλλά του λείπει ένα βασικό συστατικό: τα σεληνιακά καλύμματα που εφαρμόζονταν πάνω από τις μπότες του για να τον προστατεύουν στους περιπάτους του. Τόσο ο Αρμστρονγκ όσο και ο Ολντριν τα έβγαλαν αφού άφησαν τις οριζόντιες γραμμές τους στα ίχνη τους πάνω στον ρεγόλιθο της Σελήνης, και τα παράτησαν εκεί.
Οι αστροναύτες του «Απόλλων 17» Τζιν Σέρναν και Χάρισον Σμιτ, γνωρίζοντας ότι η αποστολή τους ίσως ήταν η τελευταία στη Σελήνη, έφεραν μαζί τους τα καλύμματα των παπουτσιών τους αλλά ξέχασαν να επιστρέψουν δυο ζευγάρια γάντια. Οι αστροναύτες άφησαν και επιστημονικά εργαλεία που παραμένουν εκεί μέχρι σήμερα – από σεισμικά πειράματα και ανιχνευτές μαγνητικού πεδίου έως συσκευές μέτρησης ηλιακού ανέμου και άλλους αισθητήρες.
Ενα άλλο αντικείμενο επιστημονικού ενδιαφέροντος που έχει αφεθεί παρατημένο στη Σελήνη είναι τα ανθρώπινα απόβλητα. Οι αστροναύτες άφησαν πίσω τους δοχεία με ούρα και κόπρανα, καθώς αυτά ήταν αναλώσιμα, σε σύγκριση με τα δείγματα των σεληνιακών πετρωμάτων. Η ανάκτηση αυτού του «υλικού» θα επέτρεπε στους επιστήμονες να διερευνήσουν την ύπαρξη και επιβίωση βακτηρίων μέσα του – και να μελετήσουν πώς η ζωή αντιδρά στο σεληνιακό περιβάλλον.
Κατά τη διάρκεια της αποστολής του «Απόλλων 15», το 1971, οι αστροναύτες Ντέιβιντ Σκοτ και Τζέιμς Ιρβιν αποφάσισαν να τεστάρουν τη θεωρία του Γαλιλαίου σχετικά με τη βαρύτητα – σύμφωνα με την οποία, σε κενό αέρα δύο αντικείμενα με διαφορετική μάζα πέφτουν στο έδαφος ταυτόχρονα. Χρησιμοποίησαν ένα σφυρί και ένα φτερό γερακιού και διαπίστωσαν ότι όντως έπεσαν στο έδαφος από το ίδιο ύψος την ίδια στιγμή. Και τα δύο αντικείμενα βρίσκονται ακόμα στη Σελήνη.
Αλλα αντικείμενα που παραμένουν στην επιφάνεια του δορυφόρου της Γης έχουν συμβολική σημασία – όπως ένας δίσκος πυριτίου στο μέγεθος νομίσματος, στην επιφάνεια του οποίου είναι γραμμένα μηνύματα καλής θέλησης από τους ηγέτες 70 χωρών συρρικνωμένα 200 φορές ώστε να χωρέσουν στον μικροσκοπικό δίσκο. Τοποθετήθηκε στη Σελήνη από τους αστροναύτες του «Απόλλων 11», μαζί με ένα κλαδί ελιάς, του παγκόσμιου συμβόλου της ειρήνης.
Η διαστημική κούρσα της δεκαετίας του 1960 είχε πολλά θύματα, τόσο μεταξύ αμερικανών όσο και σοβιετικών αστροναυτών. Οι Αρμστρονγκ και Ολντριν μετέφεραν και άφησαν στη Σελήνη δυο αναμνηστικά μετάλλια που είχαν δοθεί χρόνια νωρίτερα στη NASA από τους Σοβιετικούς εις μνήμην του Βλαντίμιρ Κομάροφ –ο οποίος έχασε τη ζωή του κατά την αποστολή του «Σογιούζ 1»– και του πρώτου κοσμοναύτη, Γιούρι Γκαγκάριν, που σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το 1968.